Katalog

laşılacağı üzere, teknologlardır. Dığer dikkate değer bir nokta, patent korumasına sahip olabilmek için icadın faydalı, faydalı olabılmesi için de mutlaka çalıjması gerektiğidir. Genellikle inanıldığı gibi patent d o saklanması" gibi bir düjünce söz konusu olamaz. ABD Patent Kanununa göre mucit mutlaka bildiği en iyi metodu açıklamak zorundadır. Aksi takdirde patent alamaz. Bir diğer önemli konu da ABD Patent Kanunu'na diğer ülkelerin patent kanunundan farklılık sağlayan şu noktadır. "Yenilik ortalama kabiliyette bir uzmanın yapıp kullanabileceği kadar detaylı bir sekilde tasvir edilmelidir." Asağı yukan dığer tüm ülkelerin patent kanunlarında "ortalama kabiliyette" tabiri yerine sadece "uzman" kullanılmaktadır. Bilindiği üzere gelijmij ülkelerde uzman, k o nusundaki geçmiş ve güncel tüm literatürü günü gününe bilen anlamına gelmektedir. Dolayısıyla ABD patentlerinde yapılan tasvirler diğer ülkelerinkine kıyasla daha ayrıntılıdır. Geri kalmış ülkelerde patentlerle il;ili oluşmuş bir bajka yanlış kanaat patentte öğretileni alıp, ölçüleri, miktarları veya bazı parametreleri değiştirerek patentin çalınabileceğidir. Patent kanunlarını anlamadan kopya etmiş ve bir sistem kuramamı; ülkelerde böyle olayların olması beklenebilir. Ancak gelijmi; ülkelerde uygulanan patent sistemlerinde böyle bir şey söz konusu olamaz. Patent kanunundaki eşdeğerlik doktrinine göre (doctrine of eqivalents) ölçüleri veya parametreleri değiştirerek patent kanununu çiğnemek mümkün değildir. Böyle suçların cezalart da çok caydırıcıdır. Gözlenmiş bir diğer husus da bir patentin alınıp hemen üretime konuiabileceğine inanılmasıdır. Bu mümkün değildir. Zira her patent bir sonraki patent için basamak olusturmaktadır. Bir merdivende onuncu basamağa varabılmek için nasıl ki alt basamaklar gerekliyse patentte tasvir edilen teknolojiyi kavrayabilmek için de o patentin üzerine kurulduğu tüm teknolojileri de hazmetmek lazımdır. Bu, teknoloji tümüyle kavranana kadar ipucu çekilerek, patentte kaynak gösterilmi; diğer patentler de gösterilmişse diğer kaynaklar da etüt edilerek sağlanır. Kore, Tai wan gibi ülkelerde teknoloji üretimi bu tür bir anlayısa oturtulmustur. Böyle bir teknoloji arastırma ve üretimi çalıjması aylarca sürebilmektedir. Ancak o teknolojide bir kere uzmanlas.ıldıktan sonra yeni teknolojileri günü gününe takip etmek kifi olmaktadır. Bu konuda çabukluk için ise "on line" sistemler gelistirilmistir. Gelismi; ülkelerde patent hukukçulan genellikle çift fisanslıdır: Teknik bir konuda lisans, arkasından patent hukuku konusunda ikinci bir lısans! Dolayısıyla elektrik, makine veya genetik konularında çalışan hukukçuların birjnci lisansları bu dallarda kümanlarında "püf noktasının mühendislik lisanslarıdır. Bir ülkedeki patent hukukçularının bu fekilde çift lisanslı olup olmadıklarına bakılarak o ülkede patent sisteminin olup olmadjğı hakkında hemen bir fıkir sahibi olunabilir. Patent kanununu özünü kavramadan taklitle getirmiş, patent sisteminin olmadığı ülkelerin patent ofıslerinde hukukçuların dahi çalısmadığına rastlanabilir. Şu hiçbir zaman unutulmamaJıdır ki her patent, yüzbinlerce, bazen milyonlarca dolarlık arastırmadan sonra gerçekleşebilmektedir. Patentler, İngiliz Patent Ofisi'nin brojürlcrinde ifade edildiği üzere "teknoloji için hayati önem tasıyan kaynaklardır." Patsnt slsteml Bir yanlış kanaat i Patent sistemi tam olarak anlasılmadan ve gerektiği gibi uygulanmasını sağlayacak bir ortam yaratılmadan hiçbir toplumun, bilhassa geri kalmış toplumlann kendi teknolojilerini üretebilmelerine, endüstriyel devrimi yaşayabilmelerine ve böylece ekonomik olarak gelismelerine imkân yoktur. ABD patent sistemi, ABD teknolojisinin gelişmesinde en önemli ve tek rolü oynamış, ülkenin ekonomik canlılığında, üretimin arttınlmasında, yaşam standardının yükselmesinde, biİim ve teknoloji alanlarındakı liderliğinde de en önemli faktörler arasında yer almıstır. Kurulduğu yıllarda dünyanın en fakir ülkeleri arasında yer alan ABD^ de endüstriyel devrimin (17901850) 1790 yılında yani patent kanununun kabul edilmesiyle başladığı görülür. nıdığı). Edison 1910 yılında da sesli filmin patentini almıstır. Sagırlar için öğretmen olan Alexander Graham Bell, telefon üzerinde çalışmaya 1875'te bajlamıj, 10 Mart 1876'da telefonu icat etmistir. Aynı yıl patentini almış ve American Bell TeIephone Company'yi kurmuştur. Bu firma da dünyanın en bajarıiı jirketlerinden biri olmuştur. Bell Laboratuvarı, 50 yıl içinde 17.242 patent daha almıstır. Alman mühendis Carl F.Brenz ilk içten patlamalı ve pratik olarak çalışan otomobili yapmıjtır. Orijinal Benz otomobili üç tekerleklıydı ve Otto Daimler tarafından gelijtirilnıış bir benzin motoru kullanıyordu Bu oto'1885'te yürüyen ilk oto olarak tarihe geçmiştir. Benz, 1886'da yaptığı dizayn için patent almıj, öncelerı sadece fabrikalarda kullanılacak moturlar yapmak için kurulmus olan fabrikasını, 1893'te yolcu ve yarış otosu imal etmek üzere geliştirmiştır. DaimlerBenz bugün ürettıği Mercedes araçlarla tanınır. Dört tekerlek üzerinde yürüyen tasıtın mucidi Henry Ford "ilk otomobil"in babası sayılıyor. Henry Ford hayatı boyunca toplam 161 patent almıstır. re ayırmalarının temelinde alınacak olan patentler ve sağlanacak tekel yatar. Üretim rekabeti, patent korumasının süresi dolunca basjar. Koruma bitince artık mucitten lisans almaya gerek kalmaz. Nasıl yapıldığını zaten herkesin bildiği o buluşu "fiyat/kalite" bakımından en iyi yapabileceğine inanan, ısteyen her üretici firma imal edebilir. İekel süresince yüksek fiyattan satılmış olan mallann fiyatlan patent koruması sona erdiği zaman normal satıj limitlerine duşer. c. öğretmeyi: Patent sisteminin temelde düjünülmü} olan amacı öğretmektir. Latincede "patent" açık demektir. Yukarıda bahsedildiği üzere mucidin bildiğini öğretmesinin nıükâfatı olarak da kendısine öğrettiği bilginin 1520 yıl kadar tekeli verilir. ABD'de patent koruması başlarken, diğer gelijmiş ülkelerde ise daha koruma bajlamadan, patent basvuru tarihinden yaklajık 618 ay içinde patentin tümü ilgjlenen herkesin öğrenimine açılır. Her isteyen söz konusu makine, proses, kompozisyon, vb. hakkındaki gerekenleri öğrenir, ancak patent koruması devam ettiğı sürece, yukanda da bahsedildiği üzere, öğrendigi seyi yapmak, kullanmak, satmak için mucitten lisans almak zorundadır. Lisans, hangi hakların devredildiğini, karsdığında hangi rnenfaatlerin sağlandığını gösteren bir belgedir. ları patentler ile büyümü; ve imparatorluklar haline gcimişlerdir; bu firmaları kuran mütesebbislerin hemen hemen hepsi teknik formasyonlu insanlardır. Bu konuda sayısız örnek vermek mümkündür. 1844'te Charles Goodyear, ABD'de 3,633 numaralı "Hindistan lastik dokusunda iyilestirme (Improvement in IndiaRubber Fabrics)" başlıklı patenti almi} ve Goodyear Tire and Rubber Company'yi kurmuştur. Wright kardejler, ilk uçağın patentini 1905 yılında aldıktan sonra garajlarında imal ettikleri, saatte 40 mil süratle uçan uçagı orduya satmışlar, ondan sonra kurmuş oldukları uçak fabrikasıyla patentlerini tescil ettirdikleri tüm ülkelere uçak satmıslardır. Fransız hükümeti bu patentin yapma, satma, kullanma lisansı için 1908 yılında 100.000 dolar ödemistir. Gcorge Eastman, gelistirdiği film ve kameranın patentlerini almij (ilki 1888'dekı 388.850 nolu patent), bunları üretmek üzere 1901 yılında 35 milyon dolar hisse senedi çıkarmıj, bu hisse senetleri kapısılmıstır. 19. yüzyılına belki de en basanlı teknokratlarından olan Edison'un 1029 icadı vardır. 1874'te telgraf verici ve alıcılannı, 1877'de gramofonu (phonograph), 1878'de karbon mikrofonlu telefon ahizesini, 1879'da elektrik lambasını icat etmistir. 1878'de elektrik lambası üzerinde çalıştığını söylemesi üzerine o zamanki gaz stokçularının ve gaz lambası üreticilerinin hisse senetleri birdenbire çok kötü bir sekilde düjmüjtür. Elektrik lambasını imal etmek için Edison, Electric Light Company'yi kurmuştur. Bu şirketin adı 1892'de General Elertric olarak değişmiştir (herkesin yakinen ta Patent sistemi su üç faaliyeti tahrik eden a. lcat etmeyi: Yapacakları bulu;ların belli bir süre tekellerini alacaklarını bilen tüm teknolojistler, icat etmek için gayret gösterirler. Burada teknolojist tabiri sadece mühendisleri değil, toplumda yaratıcı zekâya sahip tüm fertleri kapsar. b. Arastırma ve gelijtirmcye yatınrru: Şirketler açısından araştırma ve gelijtirme faaliyetleri yeni buluslar, icatlar, dolayısıyla yeni patentler ve yeni tekeller ve yine dönerek daha çok kazanç demektir. Gelijmi; ülkelerde tekel olarak üretim yapmanın tek yolu patent korumasındaki bir mamulü üretmektir. Bu sekilde, o malın satış fiyatını sadece müjterinin ihtiyacı ve alım gücü belirler. İcadın patehtini elinde bulunduran firma isterse bunu kendisi imal eder, tekel avantajından faydalanarak müsterinin alabileceği en yüksek fiyattan satar; isterse yukarıda patent kanunu bölümünde bahsedilen lisans türlerinden biriyle yapma, satma, kullanma haklarından bir veya birkaçı veya hepsini royalty karşılığında satar. Patentin sağlamıj olduğu tekel ilc o mamulün masraflarının en az birkaç katı gelir temin edilir. Gelişmi} ülke firmalarının arajtırma gelijtirme faaliyetlerine çok önem vermelerinin, karlarının ciddi bir bölümünü bu tür faaliyetle 2.1. Patent sisteminin yakıtı oluşturduğu faallyetler 2.2. Üretim şlrketlerinln temeli Rekabet toplumlarında üretim jirketleri tetkik edildiklerinde ;u hususlar gözlenır: Büyük üretim firmalarının çoğu, ilk almıj oldukları patent üzerine kurulmuş, daha sonra aldık Geçmise bakarak aynı tarihlerde toplumları meşgul eden olaylarla karjılastırma yapabilmek ve böylece sonuçlar çıkarabilmek için ABD endüstriyel üretiminde kilometre tasjarı olmu} bazı patentlerin kronolojik olarak verilmesi düsünülmüstür: • 14 Mart 1794'te Eli Vhitney pamuğu çekirdeginden ayıran makinesi için patent almıstır. Bu buluj Amerikan tekstıl endüstrisinin çabuk gclişmesinde hayati bir önem tasımıjtır. • Taneleri kesip toplayan alet için Cyrus McCormick'ın 21 Hazıran 1834'te aldığı patent ile genij alanlar ekilebilir hale geldi. • 6 Şubat 1836'da Samuel Colt Amerika'nın batısını büyük ölçüde ctkilemi} olan mejhur "altı atıa" tabancasının patentini aldı. • 15 Haziran 1844'te Charles Goodyear yukarıda bahsedilen 3633 numaralı meşhur patentini aldı. • Elios Howe'un 10 Eylül 1846'da dokuma makinelerine yenilik getircn 4750 nolu patenti yeni endüstrilerin doğmastna aebep olan patentlerdendir. • 1850'de Baskan Abraham Lincoln sığ sularda karaya oturmu; gemılerı yuzdürme aparatı için 6469 numaralı patenti aldı. • 1857 yılında ABD'de kendislnden çok daha büyük nüfusa sahip olan İngiltere'den % 35 fazla olarak 2910 patent tescil edildi. Aynı yıl Prusya'da 48, Rusya'da 24 patent tescil edildi. Amerikan insanlarının yaratıcdığımn endüstriyel basarısının temelinde yattığı daha o yıllarda belli oluyordu. • İç savaş sırasında sava$ malzemeleriyle ilgili 266 patent tescil edildi. • 1862'de Richard J. Gatling tuın dünyada çok tutan ve satılan makineli tüfeginin 79265 nolu patentini aldı. • ABD iç savajından sonra patent basvurularında gözle görülür bir artış oldu. 1865'te 10.000, 1866'da Dosya 2Mayıs 1990 ' 2 2. Patentlerle teknolojller tarlhi