Katalog

SAÖLIK TIP A R A Ş T I R M A L A R I Kısırlık ve erken menopoza çare avru farelerden ızole edılen olgunlaşmamış yumurtalar, erışkın kısır farelere nakledıldıkten sonra gelışerek fonksıyon gören yumurtalıklara dönuşebılıyor Buluşu yapan fızyolojı uzmanı Roger Gosden, bunun "Kanser nedeniyle uygulanan kemoterapl veya radyasyon tedavisl sonucu kısır kalan ya da erken menopoz söz konusu olan kadınlara yardım etme olasılığını gündeme getirdlğini" belırtıyor ingıltere'nın Edınburgh kentındekı Unıversıte Tıp Fakultesı'nde Gosden ve arkadaşları, ılk olarak bır haftalık farelerın yumurtalıklarını çıkardı Yavru farelerdekı follıkuller dınlenme evresınde olduğu ıçın fertılıteye zarar vermeden bu follıkullerın dondurulabıleceğı ıfade edılıyor Bır granuloza, hucre tabakasının çevreledığı olgunlaşmamış yumurtalar şeklınde tanımlanabılen bınlerce kuçuk follıkulden yumurtalar ızole edıldı Araştırmacılar, bu follıkullerın erışkın farelere nakledıldıklerınde olgunlaşarak ureme yeteneğıne sahıp yumurtalar (oosıtler) uretıp uretemeyeceklerını saptamak ıstıyordu Bunun ıçın erışkın dışı fareler, radyasyonla kısırlaştırıldı Daha sonra follıkuller, kan plazması ıle karıştırılıp pıhtılaştırılarak nakıl ıçın hazırlandı, böylece nakıl yapılacak hayvanın yumurtalığında açılan kuçuk bır kesıye tutunacaK kuçuk ve yapışkan bır kutleye donuşturuldu Kalça kırığı riski alça kemığı kırılma rıskı yuksek olan hastaları saptayabılmek ıçın Inkgıltere'de 70 yaşının uzerındekı ıkı bınden fazla kışı uzerınde bır çalışma yapılıyor Leıcester Unıversıtesı'ndekı doktoriar, yuksek rısk ıçerısındekı kışılerı önceden belırleyebıldıklerı takdırde, tehlıkeyı azaltmak uzere tavsıyelerde bulunmanın ve tedavı uygulamanın mumkun olabıleceğını umuyor Leıcester Unıversıtesı Halk Sağlığı Servısı'nde oluşturulan bır ekıp, Leıcestershıre çevresınde yaşayan bır grup yaşlı ınsanın kemık dansıtesını, kas kuvvetını ve dığer özellıklerını değerlendırıyor 70 yaş uzerinde, 50 kişiden biri kalça kemiğini kırıyor. Bu risk önceden belirlenebilir mi? Kısırlara nakledilecek olgunlaşmamış yumurtaların normal yumurtaya dönüşme şansı yüksek Çeviri: Ahmet Türker K r Y 50 kişiden biri 70 yaşın uzerındekı yaklaşık her 50 kişiden birl kalça kemlğlnı kırar. Böyle bır kaza geçıren hastaların buyuk bölumu kısa sure sonra ölur Hayatta kalanların pek çoğu da yaşamlarının gerı kalan bölumunu sakat olarak surdurur Kalça kırıklarının onarımı da çok pahalıdır. Kırık uçlarını bır araya getırmek ıçın genellıkle çlvl ve plak koymak gerekır ve böyle bır tedavı 3700 ingılız Sterlım'ne mal olur Kalçası kırılmış olan hastalar, hastanelerdekı her 5 ortopedı yatağından bırını ışgal eder Araştırmacılar, başlıca tarama testı olarak kullandıkları ultrasonografı ıle hastaların topuk kemlğl dansıtesını değerlendırıyor Kuvvetlı kemık, ultrasonografıde çok fazla ışın absorbe eder, buna karşılık zayıf kemıkler daha az ışın tutar Araştırmacılar, ınceledıklerı hastaların kas kuv» vetini de değerlendırecekler Kalça kemığı kırılma rıskı en yuksek olan kışılerı önceden belırleyebılmenın mumkun olduğu kanıtlanırsa, rıskı duşurmek ıçın uygulanan tedavı ve yapılan tavsıyerın kırık sayısının azaltılmasında etkılı olup olmadığı saptanacak Kemık ıncelmesını önlemek ıçın uygulanan hormon replasman tedavısı gıbı tedavılerın ve daha fazla kalsıyum ıle D vıtamını alınması şeklındekı besınlerle ılgılı tavsıyelerın yararlı olduğu kanıtlanabılır Araştırmacı grubu, belırlı ılaçların bazı ınsanlarda uyuklamaya yol açabıleceğını ve boylece yere duşmelerırıe yatkın bır ortam yaratabıleceğını ıfade edıyor Yaşlı hastalar, yatağa duştukten sonra çok mıktarda kalsıyum da kaybedebılır Araştırmacılar, bu ınsanlar ıçın yenıden ayağa kalkmanın son derece önemlı olduğunu belırtıyor • Nakledılen follıkuller, erışkın kısır fare ıçerısınde bırkaç haftada hızla gelıştı ve yumurtalıkta genellıkle bulunan özelleşmış hucrelerın hepsını ıçeren ve kan damarları tam olan normal bır organ durumuna geldı Gosden, bu yolla gelışme olması ıçın follıkullerın hayvan vucudu ıçerısınde bulunmasının organıze edıcı etkısıne gerek duyduğunu ıfade edıyor Kulturde bırakılanlarda gelışme olmaması, bunu doğruluyor Onceden kısır olan fare, şımdı hepsı de normal olan çok sayıda yavruya sahıp Olgunlaşmamış follıkullerın tutunabılmesı ve boylece ureme yeteneğıne sahıp yumurtalar uretebılmesı ıçın kısır bır yumurtalık bulunması gereklı mO Gosden ve meslektaşları, bu soruya yanıt bulmak ıçın farelerın yumurtalıklarını amelıyatla çıkardılar ve daha sonra da follıkullerı boş yumurtalık kapsulu ıçerısıne yerleştırdıler Yumurtalıklar bulunmasa bıle olgun follıkullerın gelışerek yumurtalık oluşturabıleceğı saptandı Bılım adamları, şımdı de teknığın Insanlara uygulanıp uygulanamayacağını bıl Kısır fare yavruluyor mek ıstıyor Gosden ın uzerınde çalıştığı fareler aynı soydan olduğu ıçın nakledılen dokunun konağın bağışıklık sıstemı tarafından reddedılmesı tehlıkesı söz konusu değıldı Ancak ınsanlar gıbı karışık turlerde doku recjdı, bır sorun oluşturabılır Karışık turden hayvanlarda da red olayı görulmezse, ınsan uremesı konusunda çığır açılabılır Gosden, orneğın bazı kanserler nedeniyle tedavı uygulanan çocuklarda yumurtalıkların çıkarılmasından sonra follikullerin dondurulup depolanmasının ve erışKin donemde kışıye yenıden naklının mumkun olabıleceğını ılerı suruyor Dlğer bir olasılık, erken menopoz soz konusu olan veya doğum sırasında yumurtalıkları hıç bulunmayan kadınların, follıkul naklı yapıldıktan sonra çocuk doğurabılmesıdır Gosden, ınsan follıkulu ıçın en 1yı kaynağın doğum oncesı donemdekı yumurtalıklar olduğunu ıfade edıyor Bunun nedenı, donorun yaşı arttıkça yumurta sayısının azalması ve yumurtalıklarındakı bağ dokusunun fazlalaşması Bağ dokusu fazlalaştıkça, follıkul elde edılmesı de guçleşıyor Teorık olarak follıkuller, duşuk yapılan fetuslardan ızole edılebılır Hayvan yetıştırıcılerı de bu gelışmeden nasıbını alabılır Ineklerın düzenli bir şekılde buzağılaması ve erkek yavrunun etı ıçın satılması yoluyla, mandıralarda sut uretimi yuksek tutulur Ancak mandıra cınsı sığır etı lyı değıldır Bu yöntemle mandıra ıneklerı kısırlaştırılabılır ve kendılerıne follıkul naklı yapılabılır (New Scientist, 10.2.89) lUz yemeyin, tansiyonunuz düşsün K an basınçlan hafıfçe yukselmış olan kışıler, yedıklerı tuz miktarını ortalamanm dörtte bırıne ındırerek kendılerıne önemlı olçude lyılık edebılırler Bu, söz konusu kışılerde bır tansıyon ılacı kadar etkı gosterır Daha az tuz yenılırse, kan basıncında daha fazla bır duşme sağlanabıhr Bunlar, esansıyel hıpertansıyonu bulunan, yanı böbrek yetmezlığı, kalp hastalığı veya beyın damarlarında hastalık olmaksızın kan basıncı yüksek 20 hasta uzerınde yapılmış 1 yıllık bır çalışma sonucu saptanan bulgular Çalışma, Londra'dakı St. George's Hospital'da ıç hastalıkları profesoru olarak çalışan Graham MacGregor tarafından yapıldı ve The Lancet tıp dergısınde yayımlandı Burada hastaların yemeklerıne pışırme sırasında veya daha sonra masada tuz serpmesı ve tost, hamburger tıpı tuzlu yıyecekler yemesı yasaklandı Ayrıca hastalara, tuz ıçermeyen ekmek, margarın ve başka besınler verıldı Araştırma ekıbı, ınsanların gunde yalnızca 3 gram tuz ıçeren bır dıyete kolaylıkla alışılabıleceğını ıfade edıyor Bır ınsanın gunde aldığı ortalama tuz mıktarının ıse 12 gram olduğu bılınmekte MacGregor ve meslektaşları, ılk olarak ıkı aya kadar varan bır sure boyunca tedavı uygulamaksızın hastaları gözledı Hastaların ortalama kan basıncı 160/100 mılımetre cıva (mmHg) ıdı (Ilk rakam kalp tamamen kasılmış durumda ıken ölçulen sıstolık basınç, ıkıncı rakam da kalp gevşek durumda ıken olçulen dıastolık basınç değerlerını ıfade etmektedır) Bır ay süreyle hastaların gunde aldığı tuz mıktarı 2 ıla 3 grama ındırıldı Sonrakı uç ay ıçın hastalar, ıçınde yer aldıkları grubu ne kendılerının ne de doktorların bıldığı (çıftkör) uç çalışma grubunun bırısıne rastgele bır şekılde yerleştırıldı Bırıncı gruptakı hastalara, aldıkları toplam tuz miktarını ıkı katına çıkararak, yenıden 6 gram olmasını sağlayacak şekılde tuz tabletlerı verıldı, dığer gruptakı hastalar, aldıkları tuz miktarını dört katına (12 gram) çıkarmak uzere tuz tabletlerı kullandı Uçuncu grupta ıse hastalara plasebo, yanı ıçı boş tabletler verıldı böylece aldıkları tuzun 3 gramda kalması sağlandı En fazla tuz verılen hastalarda ölçulen ortalama kan basıncı 160/97 mmHg kadardı Orta derecede ve en az tuz kullanan hastalarda ıse bu değerler, sırasıyla 150/91 ve 142/88 mmHg ıdı On altı hasta, 3 gram tuz ıçeren dıyete bır yıl daha devam ettı Bu hastalardakı ortalama kan basıncının 142/87 mmHg olduğu saptandı Tansıyonu 155/95 mmHg'nın altında olan hastalarda bu yöntemle kan basıncının yeterlı bır şekılde kontrol edıleceğını belırten araştırmacılar "bu tedavının ılaç tedavısı kadar etkılı' olduğunu ıfade edıyor n