Katalog

Çölde nasıl yaşanır? • Hangi çöl hayvanları var? • Nerede yaşarlar? • Suyu nasıl bulurlar? S ,) I lk bakışta çölde hayat yokmuş gibi görünür. Ancak yakından bakıldığında, kayaların ya da kumulların arasında çok basit yaratıklara, su bulmayı bilen hayvanlara rastlanır. Akarsular, göller gibi kaynakların olmadığı bu alanların sakinleri, duruma tümüyle uyum gösterirler. Birçok kemirgen, sürüngenler ve böceklerin büyük çoğunluğu dudaklarını ıslatmazlar. Yiyeceklerınin içinde bulunan suyla yetinirler Çöl taşıtı deve su depo eder. Küçük Namibya böceğı daha maharetlıdır. Her sabah bir kumulun üzerine çıkar ve orada Atlantik'ten gelen ılık ve ıslak meltemi bekler. Atmosferdeki su buharı, gece serinliğinin soğuttuğu vücudun üzerinde su zerreciklerlne dönüşür. Arap tavşanları, çöl örümcekleri de bu ıssız dünyanın canlılarından... Çölde Oalmak ya da tıçmak Suyun ağzına gitmesi için böceğin öne doğru eğilmesi yeterli olur. Bu hayvanlar su ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra sıra, su kaybtnın önüne geçmeye gelir. Suyu saklamak için ilk refleks, güneşten korunmak serin bir yere gızlenmektir. Arap tavşanlan, fareler, kangurular, örümcekler, kazdıkları küçük yeraltı »ığınaklarına; akrepler ve kertenkeleler, kaya diplerine sığınırlar. Kuşlar, kaktüslerin içinde yuva yaparlar. Bu çöl uzmanları, suyu çok iktisatlı kullanırlar. Sürüngenler ve böcekler terlemezler. Terbezleri yoktur. Pulları ve kalın kabukları, buharlaşma yoluyla kurumayı engellerler. Sindirim sistemi de buna göre ayarlanmıştır. Develer, özellikle küçük sürüngenler çok az ve çok yoğun işerler. Bütün bunlara karşın su kayıpları kaçınılmazdır Böcekler buna iyı direnırler. Tüylü hayvanlar arasında en iyi direnen devedir. % 30 kilo kaybına gık bıle demez. Bana karşılık ilk durakta birkaç dakika içinde çatlarcasına su içer. 150 kg. su, açığını kapatacaktır. D Kuşlar sıcaktan korunmak ıçın kaktüs içinde yuva yapıyor K r âğıt bir mendili ıslatmadan suyun çine sokabilir misiniz? Bu deney için k. bir leğen su, küçük bir bardak, tabii bir parça da kâğıt mendil gerekli. Kâğıt mendili buruşturarak bardağın dibine yerleştirin. Sonra da bardağı ters çevirerek suyun içine sokun. Suyun bardağın içine girmediğıni, kâğıt mendilinizin de ıslanmadığını göreceksıniz. Bardak havayla dolu olduğu için su bardağın içine giremeyecek, hava da sudan hafif olduğu için dışarı çıkamayacaktır. Tabiı kâğıt mendiliniz de ıslanmayacaktır. Islanmayan kâğıt mendil Nasıl yaptık? Buzu telle kesebilir misiniz? I nce bir tel parçası, bir şişe mantarı, boş bir şişe, iki büyük çatal, 1 buz parçası. 1. Mantarı şişeden içeri itin. Yaklaşık 2.5 santimetrelik bir bölümü şişenin dışında kalsın. Üzerine de buz parçasını yerleştirerek dengeleyin. 2. Teli her iki çatala da bağlayarak, şekilde görüldüğü gibi buzun üzerine yerleştirin. Oldu mu? Şimdı de şişeyi buzdolabına yerleştirin. Tel parçasının buzu ikiye bölmeden buzun içinden geçeceğini göreceksiniz... * Neler gerekli? Çöllerde sıcaklık genellikle 70° üzerindedir. Biraz serinlemenin tok yolu, yeraltına inmek ya da yükselmektir. Arap tavşanlannın ve karıncaların yaşadığı yeraltında 1.5 m. derinlikte veya yerden 300 m. yükseklikte, sıcaklık 27 derece kadardır. 14 Çatalların ya da telin basıncı buzun erimesine neden olur. Telin ya da çatalın ağırlığıyla eriyen buzdan çıkan sular aşağıya doğru kayar. Telin üzerinde kalan buz ise yeniden donar. Bu olayı buz pateniyle de açıklayabilirız. Sporcuların ağırlıkları buzun üzerine basınç yaparak, patenin demirlerinin altındaki buzun erimesine neden olur. Buzun üzerinde buhjnan su tabakası onların rahatça paten yapmalarını sağlar. Tabii kayıldıktan sonra su yeniden donar. D Nasıl oldu?