Katalog

2 0 0 0 ' L E R D E K İ M Y A Köklü dönüşümler Kimya endüstrisi iki ana yön belirledi: 1. Moleküler yapılar hakkında bilgilerin gelişmesi sonucu, maddenin karmaşıklığına hâkimiyet. 2. İşlev kimyası; bütünleşmeye yönelme. Çeviri: Murat Arın K ımya endustrısı, son donemde, moleküler yapıların tanımlanması ve buyuk kımya fırmalarının stratejılerıne bağlı ıkı eğılımden öturu, köklü bir donuşum yaşıyor Bu eğılımlerden ılkı, moleküler yapılar hakkında bilgilerin arttırılmasında kaydedılen önemlı gelışmelerın bır yansıması Bu gelışmeler, yapıların analızlerını ve yenı sentezlerının mıkroskopık olarak ozellıklerının saptanmasını kapsıyor Bu ılerlemeler, laboratuvarda oldukları kadar endustrıde de geçerlı Kımya endustrısı, eskıden yalnızca "laboratuvar molekullerı" olan urunlerı, artık ekonomık bir bıçımde hazırlama kapasıtesıne sahıp 2000'lı yıllarda maddenin karmaşıklığına hâkim olunmaya doğru gıdılıyor Yenı uretım sureçlerıyle sentez aşamaların kontrolu (kımyasal buharlarla depolama, normal kımyasal sentez şeması ıçınde mıkroorganızmalardan yararlanma) mıkroskopık yapıya daha ılerı duzeyde hâkım olunmasını sağladı, bu, yenı maddeler devrımıne (teknık plastıkler, seramıkler, özel alışımlar, vb ) farmakomedikal ve blyolojik devrime (ılaçlar, tanı yöntemlerı, tarımda ve hayvancılıkta kullanılan sıstemık etkenler, vb ) yolu açtı 1796'da Alba'nın Javel çamaşır suyunu bulmasından berı gorulduğu gıbı çok yol alındı Fakat, kımyacının görevı bu kadarla bıtmıyor Tekstıl uretıcısıyle ıletışım kurarak yenı deterjanlara ya da kullanılan sentetik lıfe uygun renklendırıcılerı seçmesını tavsıye etmesı gerekır, renklendırıcıler gıbı bu sentetık lıf de aynı kımyacı tarafından venlebılır Bu durumda, dokumacılar ve dıkım ışlerını yapanlarla ılışkıye gırmelerı gerekır Bu urunlerın en tyı kullanım koşulları hakkında bılgı verdıklerı gıbı, kesım ya da moda akımlarına bağlı ıstekler, karşılamalıdtrlar Tabıı, çamaşır makınelerı uretıcılerıyle ılışkılerı de akıldan çıkarmamalı Kımya endustrısı, "ışlevleşme" örneklerıyle dolu Artık yalnızca Insektlsitler (böcek ölduruculer) uretılmıyor, kımyasal ve bakterıyolojık sılahlardan, kullanım talımatlarından, arazıdekı böcekbılımsel çalışmalardan, vb yararlanılarak böceklere karşı entegre savaş uygulanıyor Urun kımyasından işlev kimyasına geçış, muşterının performans ve kalıte konusundakı özel sorunlarının çözumuyle kendısını hıssettırıyor Bu geçış, kendılığınden hızmetı arttırmayı, yenı dıyalog ve bılgı kapasıtelerıne sahıp olmayı, bır gun muşterıyle aynı ışı yapma, ona rakıp olma olasılığının da bılıncınde olmayı kapsıyor Butun bu yenı eylem ve duşunce bıçımlerının orgutsel ve stratejık olarak butunleştırılmesı gerekıyor Bu ıkı eğılım, işlevleşme ve mikroskobik karmaşıklığa hâkim olma, hangı alanda uygulanacak9 Olasılıkla, ılk zamanlarda, eskı teknolojılerın yenı uretım bıçımlerını engellemedığı yerlerde, kımyanın yenı ufuklarında uygulanacak Yenı maddelerın ortaya çıkışıyla somutlaşan, fızıkle buluşan ufukta, eczacılığın ve özellıkle tarımbeslenme endustrılerının "kımyalaşması" ıle yaşam bılımlerıyle buluşan ufukta uygulanacak Kımyanın önemlı evrimlerınden bırı ıstek uzenne molekul oluşturmak Yenı molekuller, endustrıyel olarak uretılıyor Maddenin karmaşıklığına gıderek artan hâkimiyet ve sentez aşamaları, maddeler, eczacılık ve bıyolojı alanında gerçek devnmlere yolu açıyor Entegre savaş iklnci onemlf eğllim, kımyanın, sentez şemalarının ıçınde, urunlerın yerıne getırmesı gereken ışlevlerı, bu urunlerın elenmesı yollarını ve mumkunse, ortakurunlerın ya da alt urunlerın değerlendırılmesını kestırmek amacıyla, tum dıkkatını butunleştlrmeye yoğunlaştırmasıdır Bu evrım, "işlev kimyası" dıye adlandınlmaktadır Bu arada, eğılımlerden ılkı ötekıne ızın verdığı ıçın bunun etkılı olabıldığını belırtmek gerekır Kımya, endustrı olarak, ışlevlere yanıt verecek urunler ımal etme amacını taşıdı Kumaşların beyazlaşması ıçın çamaşır suyu, ağrıkesici olarak aspırın Fakat bugun, olayın onemı, kımyacının, urunune ve dolayısıyla surecıne butunleştırebıldığı karmaşıklığın derecesıne bağlı Modern bır çamaşır suyunun, tekstıl alanındakı yerını koruyabılmesı ıçın, lıfe bağlı kırlılığı gıdermesı ve yenıden yerleşmesını engellemesı (fosfatlar enzımler), beyazı beyazlatması (perboratlar ya da renklı urunler), renklerı beyazlatmadan canlandırması, sentetık kumaşların grıleşmesını ya da sarılaşmasını onlemesı, bırçok kumaşla kullanılabılmesı, yıkama suyundan kırecı elemesı ve son olarak, çevreye önemlı bır etkıde bulunmadan doğada çozunmesı gerekır İşlev ürünü yaratıyor Plastiğin yükselişi Bırıncı Dunya Savaşı'ndan berı, ABD'de uretılen maddelerın hacımlerının evrımı ıncelendığınde, çellk ve çinkoda bır değışmezlık, aluminyumun ortaya çıkışı, hızla yukselışı ve son dönemde ıstıkrar kazanması, plastlklerin "patlaması" göruluyor Bu grafığın çözumlenmesı, bızı bırbırıne karşıt ıkı senaryoya göturuyor Maddelerın seçımınde çeşıtlılığın daha uzun bır sure devam etmesı ya da tüm otekı maddelerın aleyhıne plastıklerın önlenemez yukselışı Bu ıkı senaryonun, kımya endustrısı ustunde çok farklı etkılerı olacaktır Enerjının pahalı ve stratejık maden fılızlerıne erışımın jeopolıtık olarak zor olmasının bır sonucu olan Ilk senaryo, fırmaları çok maddell bır polıtıka uygulamaya goturecektır Bu fırmalar, gerçekte, hıçbır zaman, bu maddelerden bır tekının bıle surerlığınden emın olamazlar Böyle bır ortam ıçınde, hıçbır madde gözden çıkarılamaz Belırlı bır uygulamada, yenı bır tur maddenin, bır maddenin yerını alması, "yerı alınan" maddenin tepkısını ve bunun ustundekı araştırmaların yogunlaşmasını doğurur ikinci senaryo ıse, tum rakıp dallarda kımyanın engellenemez hâkımıyetını getırecektır Demırçelık endustrısı, demır ıçermeyen metaller, cam, vb Bu senaryo, bugunun Avrupası'nın eğıtım ve endustrı yapıları ıçınde kuşkusuz gelıştırılmesı en kolay olanıdır, çunku en az kargaşayı bu yaratacaktır Bu arada, fazla pahalı olmayan enerjılerı ve petrol rezervlerıne kolay erışımı (plastıklerın hammaddesı) kapsamaktadır Bu senaryo, kendılığınden "kımvalaşma" olayını oluşturmaktadır Bu tenm, ılerı kımyanın daha once adım atmamış olduğu alanlara once ınsan gucu ve yöntemlerı, sonra belkı fırmaları ve sermayelerı ıle gırmesını anlatmaktadır Ote yandan, bu alanların (tarımbeslenme, vb) fırmaları ve sermayelerı, kımyanın yöntemlerını, ınsan gucunu aldıktan sonra, bu kımyaya yatırım yapması da söz konusudur Örneğın Fransa'da, kimya mühendls Bu "kımyalaşma", canlılara bağlı dallarda eczacılık, sağlık ve tarım beslenmeşımdıden belırgındır Bugunun eczacılığının, geçmışın preparatlarıyla bır ılgısı olmadığı ve kımyanın teknıklerı, urunlerı, ınsan gucu ve hatta sermayelerı tarafından fethedıldığı açıktır Daha yenı bır gelışme ıse, süt endustrlsinin evrimidlr. Bu doğal urun, son yıllara kadar yalnızca bırtek ışlemden pastorızasyondan geçırılıyordu Artık, en azından peynır ımalatı ıçın ayrılan bolumu, hemen hemen "standartlaşmış" durumda Bunun anlamı, kımya sureçlerıyle fıltrelenmesı, bır yanda mıneral ve organık ıçerıkler, öte yanda su olarak ayrılması, sonra her zaman eşıt yoğunlukta proteın ıçerecek bıçımde yenıden oluşturulmasıdır Yuksek duzeyde ayrıştırma seçıcıhğıne sahıp teknıklerın gelıştırılmesı ve makroproteınlerı amınoasıtler halınde kesebılen ya da şekerlerı dönuşturebılen mıkroorganızmaların kullanılmasıyla, süt, ecza kımyasının ve hatta genelde kımyanın hammaddesı halıne gelebılır Bu tur bır evrım, buğday, pancar, vb ıçın de söz konusudur Köklu bır değışım geçıren kımya, ıkıbınlı yıllara doğru gıttıkçe gelışen "ışlevsellığı" ıle, alt urunlerın azalmasını ya da değerlenmesını sağlayacaktır Kımya, gereklı değışımlerı yaşayarak, teknolojık gelışmelerın hızına ayak uydurmayı başaracaktır (La Recherche, 214) 11 Her şey plastik mi, yoksa her şey kimya mı? lerinln % 65'ının kımyanın dışındakı dallarda çalışmaları ılgınçtır