Katalog

TEKSTİL M Ü H E N D İ S L İ 6 İ LONDRA'DAN Kumaşa benziyor, ama dokuma değil. İnce, esnek ve bebe bezlerinden, oto döşeme ve hijyenik bağlara kadar her yerde kullanılıyor. özet çeviri: îsmail Murat unan mitolojisinde Karadeniz'e yelken açan Argonotların önderi lason, bir ejderhanın bekçilik ettiği altın koçun altın postunu ele geçirmek için Medea'nın büyücülüğünden yardım ister. Bugün glyim kuşamdan halılara filtrelerden pillere, ambalaj malzemesinden çocuk bezlerine kadar yaşamın her alanında vazgeçilmez bir malzeme durumuna gelen elyafların yapısı, gerçekten koç postuna benziyor. Endüstri için altın değerinde olsalar da elyaf, altın gibi parıltılı değil. Elyafın yapımı da büyücülük gerektirmiyor. Bu çokyönlü endüstri malzemesinin üretiminde ileri teknoloji ve malzeme araştırmacılığı el ele vermişler. Elyaf nedir sorusunu yanıtlamak bir hayli zor. Elyafın ne olmadığını söylemek daha kolay. Kumaşa benzese de dokumayla ilgisi yok. İnce, esnek bir yüzey, ancak elyaf ne folyo ne de sıkıştırılmış, tıkız bir madde. Elyafın en uygun düşen tanımı, bu garip ama garip olduğu ölçüde çok kullanışlı malzemenin aynen bir koyunun postu gibi sayısız ince liften oluşan "arapsaçına" benzer bir yapıya sahip olduğu. Karmakarışık arapsaçına benzeyen mikroskobik görünüme sahip elyafların hazırlanmasında ıstenilen özellıği sağlamaya yönelik değişık malzemeler kullanılıyor: Ev ve otomobil döşemeleri gibi özellikle sağlam ve dayanıklı elyaflar için polyester "biçilmiş kaftan" sayılır. Şayet homojen, hava geçiren ve deriyi tahriş etmeyen bir elyaf istiyorsanız, pollpropllen kullanmak gerek. Bebek bezleri, hijyenik tamponlar gibi sağlık malzemeleri polipropılen elyafından üretiliyor. Masa örtülerl gibi boya ve baskıya elverişli olması gereken malzemelerde kullanılacak hammadde ise polyamld. Polyamid, özellikle renklendirme ve baskı gibi işlemlere el Tekstilin altın postu Elyaf İngiltere'de bilimin sonu mu? Edip Emil öymen LONDRA İngiltere'de üniversitelerin "sadece sanayiye hizmetle yükümlü, kâr gayesi güden kurumlar" düzeyine inmesinden yakınan bir grup bilim adamı, Başbakan Margaret Thatcher'a bir protesto mektubu verdi. İngiltere'den ayrılarak Amerika başta olmak üzere, Avustralya ve Avrupa ülkelerine yerleşen 1,600 blllm adamının imzaladığı mektupta, "Ülkemizden ayrıldığımız için esef ediyoruz. Ancak bilim adamlığımızı ve öğretmenliğimizi İngiltere'de sürdürmemiz, hükümetin mevcut tutumu yüzünden mümkün değildir" denildi. imzacılar arasında İnglltere Blllmler Akademlsl (Royal Society) üyesi 24 profesör, ayrıca 100 bölüm başkanı ve 200 profesör de vardı. Bu kadar büyük bir beyin güçünün nedeni, üniversitelerin son on yılda sanayiye hizmet etmesi gereken, uygulamalı bilim adamlarına öncelik vermesi gereken, bütün bu işler için de hükümetin genel bütçesinden değil, sanayiden mali destek alması gereken "teknlk eğitlm okulları''na dönüştürülmek istenmesi. On yıldır iktidarda olan Başbakan Margaret Thatcher'ın üniversite siyaseti, "Bu kurumlar devlet denetiminden çıkarılmalı. Mali bakımdan mümkün olduğu kadar kendi kaynaklarını bulmalı. Kâr getiren araştırma projeleri almalı. Sanayiye yardımcı olmalı" şeklinde özetlenebilir. Üniversitelerin "fildişi kule"likten çıkarak gündelik hayatın sorunlarına çözümler arayıp bulan kurumlara dönüşmesine muhalefet partilerinin de itirazı yoktu. Ancak, hükümet, genel bütçeden ödenekleri alabildiğine kesiyor, "işe yaramayan" bölümler kapatılıyor, "yaşları ilerleyen" öğretim üyeleri erken emeklilığe zorlanıyordu. Ya da "başka" yerlere gitmeye ikna ediliyordu. Örneğin, 3 milyon sterlin borcu olan Edlnburg Üniversitesi, "Türkçe eğitimine gerek olmadığı" kararına vararak, bu konudaki tek öğretim üyesine kapıyı gösterdi. Bu üye şimdi belirsiz birsüre için Oxford Üniversitesi'nde. Oxford gibi, filmlere, romanlara konu olan, ülkenin gözbebeği üniversiteler dahi, sanayiye el avuç açacak duruma getirildi. Oxford Üniversitesi 5 yıllık bir süre için 200 milyon sterlinlik mali destek aramaya başladı. Kaç yüzyıllık Oxford'da bina onarımını durduruldu, 100'den fazla kadro donduruldu. Bu durumda, "parayı veren düdüğü çalacaktı." Nitekim İtalyan Fiat otomobil firması, İtalyanca eğitimi amacıyla üniversiteye 700 bin sterlin verdi. "Köşeyi dönmek" felsefesinin egemen olduğu, yaratıcı fikir üretilmeyen, sadece proje sonuçlandırılır hale gelen akademik (!) bir ortamda, özellikle doğa ve teknik bilimlere mensup öğretim üyeleri çareyi ülkeden ayrılmakta buldular. 1987 yılında ingiltere'de patent müracaatları, Finlandiya, Yunanistan ve Avusturya'nınkinden de az oldu. D Y Tarımda hava ve nem geçiren elyaflar, sebze bahçelennı koruyor Polıpropilen elyaflar, suyu geçirmelerine karşın ısıyı tutmalan nedeniyle ürünlerin hızlı büyümesini sağlıyor. Elyaflar, çatı yalıtımı ve motorlann sesini yalıtmada kullanılıyor. Motor sesi izolasyonunda elyafa motor bölümünün akustik özelliklerine uygun bir blçlm veriliyor. verişli elyafların hammaddesi. Elyaf üretiminde kullanılan modern makinelerin tutarı 30 ila 40 milyon mark civarında. Oev makineler, elyaf hammaddesinin depolandığı silolar, sıcak havayla hammaddenin tamamen kurutulduğu bölümler ve elyaf hammaddesinin eritildiği "extruder" gibi kısımlardan oluşuyor. Eritilen hammadde basınçlı hava yardımıyla binlerce küçük memeden üfleniyor. ince lifler halinde memelerden püsküren hammadde güçlü bir hava akımıyla alınarak aşağı doğru inerken yavaş ilerleyen bir bant üzerinde karışarak kıvrılıyor. Eni 5 metre, boyu neredeyse 100 metrelik bir bant oluşturan elyaf, çeşitli işlemlerle sağlamlaştırılarak yolun sonunda rulo halinde sarılıyor. ,, .» u Elyaf bandı, dakikada birkaç metrelik hızla ilerlemekte. Oysa yukarıdan inen liflerin hızı, bandın ilerleme hızından yüz kat daha fazla. Bant ve liflerin hızı arasındaki orantı, elyaf kalınlığını belirliyor. Ayrıca hammaddenin püskürtüldüğü meme sayısı ve hammadde yoğunluğu da elyaf yapımında önemli. Sağlamlaştırma işlemi uygulanmamış elyaf, parmaklar arasında kolayca liflerine ayrılır. Elyaf, sıcak silindirler arasından geçirilerek liflerin birbirine kaynaması, böylece elyafın dayanıklı olması sağlanır. Modern elyaf üretim tesislerinde kısmen "online" üretim kontrolü sistemine geçılmiş durumda. Otomatik üretim kontrolünde elyafın kalınlığı, birim alan başına düşen ağırlığı sürekli olarak ölçülüyor, elyafın mikroskopik yapısı optik analizle sürekli kontrol ediliyor. C w Elyatm elektronmikroskobunda gorünumu.