Katalog

PALEONTOLOJİ 6. felakete doğru mu? rafından gerçekleştırılen çalışmalar, bu şekılde serbest kalan karbon gazı kutlesının, dunya atmosferındekı toplam karbon gazını pek çok defa karşılayabıldığını gosterdı Bu gaz Co 'nın atmosferık mıktarını ıkı ıle beş arası bir faktorle çoğaltarak kolayca yayılmaktaydı Daha sonra gezegenı kaplayan buhar bulutu da toplam ısıyı bırkaç derece arttırarak basınç etkısını yoğunlaştırıyordu Buharın etkısı bırkaç ay veya yılda azalabılırken karbon gazının fazlalığı okyanuslar ve denız tortuları tarafından ancak bınlerce yıl ıçınde emılebılıyotdu Bu nederıle okyanusların ısınmalarını sağlayabılmek, akıntıları yonlendırebılmek ve yaşanabılır ortamların geltşmelerını sağlayabılmek ıçın gereklı olan atmosferın ısınması da oldukça ağır gerçekleştı Baştarafı 1. Sayfada Asit yağmurları Buyuk felaket, ayrıntılarını hayal bıle edemeyeceğtmız pek çok zarara neden olnın buyuk olçude yok oluşu, oksıjen mıktarının atmosfer tabakası ıçındekı değışımı vs çok sayıda canlı buna dayanamadı Böylece 66 mılyon yıl önce 2 ve 3 devırlerın bıtımınde, canlıların dörtte uçü, özellıkle 150 mılyon yıl boyunca hukum suren dinazorlar, amonitler, buyuk denız mıdyelerı ve daha pek çok kuçuk hayvan yok oldu Bu genış çaplı ımha sonunda, uçuncu devrın başından ıtıbaren başka canlılar, memeliler ve balıklar gelıştı ve çoğaldı Buna benzer pek çok canlının aynı anda yok olduğu, diğer blr korkunç senarda 10 yıl kadar once Amerıkalı astronom VValter Alvarez tarafından ortaya atıldı Bu senaryo çok nadır bulunan bır metal olan ırıdyuma, ıkıncı devırden uçuncuye geçışe aıt jeolojık tabakalarda, fazla mıktarda bulunmasına dayanıyordu Alvarez'e göre sadece kozmık kaynaklı bır çarpışma yerkurenın pek çok yerınde ve özellıkle bu jeolojık tabakada aşırı mıktarda bulunmasını açıklayabılırdı Hıpotez önce kuşkuyla karşılandı, daha sonra dığer çalışmalarla desteklendı ve çok kısa bır sure önce de yapılan bır buluş, gokten gelen buyuk gurultunun kaynağını onaylamakta Maxım Zhao ve Jeffery L Bada, Kahfornıya, San Dıego Howard Okyanusbılım Enstıtusu'ndekı bıyokımyagerler, bu jeolojık geçış tabakasında, yeryuzunde çok az bulunan, belkı de hıç olmayan ve havadan gelebılecek ıkı amınoasıt saptadılar Böylece Alvarez'ın hıpotezı önce teze, sonra da gerçeğe donuştu Bılım yerıne lyıce oturuyor Insanlığın tarıh öncesındekı kopuklukları, canlıların gelışımındekı ınış çıkışlar ve mılyonlarca yıl var olan çeşıtlı canlıların, değışken çevreye bır uyum sağlamaları yerıne Darvvın tarafından gelıştırilen teorıye uygun olarak anı yok oluşladu Aslt yağmurları, yangınlarla yeşıl ala750 mılyon yıllık saltanattdn sunra üu lyudrmidr gıbı butun dınozorU da yok oıoular rının nedenlerı, bu çok buyuk felaketlerle açıklanmış oluyor Böylece taksonomı uzerındekı anlaşmazlıklar teker toker aydınlanıyor Jeolojık, paleontolojık ve kımyasal gelışmelere rağmen, tarıh öncesını yenıden yerıne yerleştırmek belkı de ımkânsız olacak Eğer geçmış bır tarıhte bır goktaşı, yerkabuğunu oluşturan plakaları kaydıran tektonık hareketlere maruz kalan bır bolgede parçalandıysa, onun ızı, kopurmuş mağma uzerınden hıçbır zaman sılınemezdı Ama daha sonraları kıtalar ve kutuplar yer değışırdı Toprak kayması ve bıt kılenme, gezegene yenı bır çehre verdı Dunyamız 4 5 mılyar yıl önce oluştu llk yaşayan canlılar, 35 mılyar yıl oncesınden kalma kayalar arasında artıkları bulunan bakterı ve mavı yosunlardır Bundan ancak ıkı mılyar yıl sonra sungere, denızanası ve yosunlara benzeyen yumuşak su hayvanları ortaya çıktı Dunya uzerındekı en buyuk olaylardan bırının, eskıden olumcul oysa şımdı ıse hayat veren bır gaz olan oksıjenı ortaya çıkardığı duşunulmektedır Aslında ilk canlılar oksijensız yaşayabılen canlılardr Bakterı ve dığer tek hucrelı canlılar karbon gazı ıçınde çoğalırlar Onlara oksıjen zararlıydı Ama zamanla mıkroorganızmalar oksıjene uyum sağladılar, atmosferdekı azotu almak ve yenı molekuller sentez etmek ıçın guneş enerjısını kullanarak fotosen tezı keşfettıler Bunun bır sonucu, oksijensız yaşayan canlıların hemen hemen hepsının yok olarak, yerlerını oksıjenle yaşayanlara bırakmaları oldu Bu şaşırtıcı olay, ancak çok tahmını bır tarıhle 15 mılyar yıl önce gerçekleştı Fosıllerden elde edılen verıler, bır sonrakı, yanı 450 mılyon sene öncekı felaketın tarıhını daha kesın vermektedır Bu fe laketın nedenlerını tam olarak bılemıyoruz, belkı ılkel super kıta "Gondwana"nın guneye göç etmesı sonucu, anı bır buzlanma, felakete neden olmuş olabılır Bu dönemde de canlıların % 6O'ı trıbolıt gıbı pek çok omurgasız denız hayvanı, mercanımsı pek çok yaratık yok oldular önce omurgalıların en eskılerı olan çenesız ılkel balıklar, sonra dığerlerı değışıme uğradı 370 mılyon yıl öncekı yenı sarsıntıda omurgasızların uçte bırı yok olarak, şu anda görmeye alıştığımız turde balıkl^pluştu Vucutları denız dıbıne batık duran ekınoderm krınoıdler çoğalarak, dayanıklı mercanımsı yenı turlerı oluşturdular Daha sonra 250 mılyon yıl önce, yaşayan canlıların % 90'ının yok oluşlarına neden olan "Permlen'ın buyuk katlı" gelmekte Bu felakette de trıbolıtler, mercanımsılar ve krınoıdler tamamen yok oldular 220 mılyon yıl öncekı dığer buyuk bır sarsıntı canlıların yarısına yakın bır kısımnı daha eledı En buyuk kurbanlar denız omurgasızlarıydı Bunların dörtte uçu yok olmuştu Bu zamanda eskı kara hayvanları halâ yaşıyorlardı ve bunlar arasında dinazorlar varlıklarını uzun sure surdurebıldıler Balık çeşıtlerı daha da arttı Bu arada fare kadar kuçuk olan ılk memeliler, zamanlarının gelmesını bekledıler Son 3 buyuk felaketın sebeplerı bılınmıyor Volkanık puskurmeler, göktekı çarpışmalar veya yerkure uzerındekı bırtakım olaylar mı? yanus yuzeylerı genışledl 90 mılyon yıllık tortulardakı karbon ızotoplarında yapılan çalışmalar, atmosferdekı karbon mıktarının, ortalama sıcaklığı 8 ıle 13°C duşurecek kadar azaldığını gostermektedır Sonuç olarak 66 mllyon yıl öncekl alt ust edıcı olay, buyuk bır olasılıkla bır goktaşının duşmesı sonucu oldu ve dunya bıldığımız bugunku durumunu aldı Dinazorlar o zaman yok oldu, çeşıtlı balıklar turedı ve özellıkle değışık turde memeliler oluştu Bu memelılerden bırı ve en önemlisı olan Insan, Afrıka'da ortaya çıktı ve 50 bın yılda dunyayı fethettı Bugun tartışılan buyuk ıklım olaylarının duğumunde ışte bu ınsan bulunmaktadır Insanın sosyal yapılanması, sılahları ıle bılım ve teknolojısı, sayısız canlının yok oluşunu etkıleyebılıyor Insanın verdığı ılk zararlar fazla değıldı Tarıh öncesınde yaşayan kaplumbağa ıle kabuklu domuz arasında yer alan, bır ton ağırlığındakı glıptodont, (Glyptotherıum arızonae) keskın dışlı aslan, prokoptodon (Procoptodon golıath), dev kanguru 1 5 tonluk rınoseros çeşıdı olan dıprotodonun (Dıprotodon optatum) yok edılmesı gıbı Oysa tarlhl süreçteki av tablosu daha etkıleyıcıdır Ganımetler arasında bılınen en buyuk kuş olan Moa'yı göruyoruz (Dınornıs gıganteus) Bu Hawaıı'de uçamayan kara leylekle aşağı yukarı aynı tarıhlerde Yenl Zelanda'da ımha oldu 1Ş yuzyılın sonunda Maurıce Adası'nda uçamayan meşhur dodo da yok oldu Ve ondan daha kuçuk ama aynı sevımlılıkte daha nıce kuşlar, mesela en son temsılcısını 1914'te bır hayvanat bahçesınde yıtırdığımız Amerıkalı gezgın leylek (Ectopıstes mıgratorıus) Memeliler arasında 1750 yıllarında Ruslar tarafından Berıng yöresınde gorulduğu ıddıa edılen, 10 m uzunluğunda, denız ıneğı de 17 yy bıtmeden önce elendı Tasmanya tilkisl Avrupalı çıftçıler tarafından çağımızın başında yok edıldı Guney Afrıka 19 yy hayvanlarından guagga (Eguus quagga), arkası at, onu zebra, bır çeşıt antılop olan mavı hıpotrag beyaz avcılarca yok edıldıler Bır sureden berı ınsanlar, nesli tukenmek uzere olan rlnoseros, goril, kar leoparı, ayılar, kanatlılar gıbı hayvanlardan en azından bırkaç tane saklamanın ılgınç olacağını duşunduler1 Ama bu durum bıle, korunan hayvanların her zaman hayatta kalacaklarını garantı etmıyor Kafes ıçındekı aşklar daha az bereketlı ve geçen sene blr kondor yumurtası, bu tutsaklık içlnde canlı bır cıvciv verdığlnde gerçekten sevındık Bu buyuk akbabalardan sadece 30 kadar kaldı bugun. Sayısız bltki ve böcek, aynı şekılde, tro pıkal ormanların yok edılışlerı, zehırleme, gubreleme ve dığer kırlenmelerle daha repertuara bıle alınmadan yok edıldıler öyle kı gunluk tempo ıle, yaşayan canlıların yarısı, aşağı yukarı 2 5 mılyonu 50 yıl sonra yok olmuş olacak Yanı ortalama her 15 dakikada bir canlı yok oluyorGeçmış devırlerdekı yok oluşlardan 1 mılyon katı bır tempo ıçinde yok olup gıdıyorlarl Bır katlıam yasıyoruz! G Son felaketin nedeni soğuk 90 mılyon yıl öncekı sonuncu belkı de en hafıf felaketın, soğuk nedeniyle oluştuğu sanılmaktadır Rhode Island Unıversıtesı'nden Mlchael Arthur ve dığer araştırmacılara göre 90 mılyon yıl önce çok buyuk tektonık bır hareket sonucu karbon gazı emısyonları kısıldı ve sera etkısıyle ok