Katalog

YE R B İ Lİ M Ege, dünya jeologlarının gündeminde Ege Bölgeleri Uluslararası Yer Bilimleri Kongresi (IESCA1990) yapıldı. Yeryuvarının jeolojık yaptsında dikkatı çeken bırçok ılgınç bölgeden bırı de Ege Denızı ve çevresındekı jeolojık yapılardır Altmışlı yıllardan bu yana değışık ülkelerden bırçok yerbılımcının çalışmış olduğu bölgenın ılgınçlığı, yapılan çalışmalar ve yayınların da çokluğu ıle ayrıca çekıcılık kazanmıştır Yeryuzunde, çok sayıda yerbılımcının ılgı duyduğu ve aynı zamanda ayrıntılı çalışmaların yapıldığı bu tür bölgelerin sayısı pek fazla değıldır Mesozoık dönemde (gunumuzden önce 23065 mılyon yılları arası) Alpler'den Himalayalar'a kadar uzanan bır okyanusun (Yerbılımcıler bu okyanusa Tethys adını vermışlerdır) guney kıyısındakı Afrika kıtasının, Tethys'ın tabanından alta dalarak (sıkışma ve yıtım) kuzeydekı Avrasya (AvrupaAsya) kıtasına yaklaşması ıle başlayan olaylar zıncırı gunumuzde de sürmektedır Bu alta dalma sonucu Tethys Okyanusu değışık aşamalarda daralmıştır ve hâlâ daralmaktadır Gunümüz Akdenlzi ve Karadeniz, sözkonusu okyanusun son kalıntılarıdır (Bkz Şkl) Yaşlıokyanusun tabanını oluşturan kayalar, Anadolu'da ve Yunanlstan'da bu sıkışmalar sonucu kıtanın ustüne ıtılmiş (bindırılmış) olarak gözlenir Prof. Dr. M. Yılmaz Savaşçın için umarız bu genç araştırmacılarımıza ünıversrtelerı, onca bütçelennden bır miktar pay ayırırlar ve uluslararası platformda hakettığımız bılımsel yere bu genç kuşak sayesınde yenıden kavuşuruz Bılımsellığın reklama gereksınımı yoktur Okuyan, kımın çaba gösterdığını anlar Bu erdemlı davranışa sırt çevırmış, değerlı genç elemanlarını desteklemeyı unutmuş bır unıversıte anlayışının özru olamaz, olsa olsa suçundan buyuk olur Bu ulkenın, uluslararası bılımsel toplantılara aktıf katılma hakkı kazanmış elemanlarına yol parası verecek kadar parası mutlaka vardır Türkıye Petrollerı AO; Maden Tetkık ve Arama, Turkıye Kömur Işletmelerı gıbı kamu kuruluşlarının IESCA1990'a gösterdiklerı maddı ve manevı ılgının yanı sıra değışık ünıversıtelerımızın yerbılımcılerının yanında, kendı araştırma grubu elemanlarının kalıtelı teblığlerı ıle oturumlara katılımları, ülkemız açısından çağdaş ve onurlu bır görunum olmuştur Yurtdışında, yerbılımlerının değişik di Hollandalı /eoflzlkçl M Spakman'ın P dalgalan ve bllgısayarlı tomografı ıle göruntuledığı Ege Denızı'nın tabanında Afrika plakasıpın guneyden kuzeye 2 5 Q J altadalımı (taralı bölge) ve üstundekı sıcak bölge açıkça gozlenmektedır \ (Şekıl araştmcının 500yayınından aadeleştmlerek çlzilmıştir) 500 1000 slplinlerinde önemlı kadroları ve konumlan olan, çok lyı donatılmış laboratuvarlarda, ülkemıze dönuk, dınamık araştırmalarını surduren Prof. Dr. Asaf Pekdeger (Berlın), Prof. Dr. Muharrem Satır (Tübıngen), Doç. Dr. Levent Gülen (Massachusetts Instıtute of Technology) gıbı değerlı dostlarımızın, ulaştıkları yerden, gerek uluslararası bilım ortamına gerekse ken dı ülkelerıne daha yararlı olabıleceklerinı kanıtladıkları ve aynı zamanda ozlem gıderdıklerı bu tur kongrelerın ulkemızde daha sık gerçekleşmesını dılerız Spakman, W , 1987 Tomographıc Mappıng ot the upper mantle structure beneath the alpıne collicıon belt S R Hart and L Gulen (eds) Crust/Mant le Recyelıng at Convergence Zones 163172, 1989 by Klawer Academıc Publıshers Afrika platosu Anadolu'nun 800 km altında Batı Anadolu, saatin ters yönünde dönüyor. Hüsnü Eronat, Jeoiog Ege'de son gelişmeler Son jeolojık dönemde Ege'de egemen olan jeolojık olayları en basıt tanımlaması ile özetleyecek olursak, • Gırıt bölgesınde suregelen Afrıka'nın guneyden kuzeye altadalımı, dalan parçanın yenıden ergımesının de katkısıyla oluşan magma ve aktıf volkanık adalar (örneğın Santorın), yanı yenıden karasallaşma, kıtasallaşma ve • Daha kuzeyde B Anadolu ve Yunanıstan'da bu altadalımın sıkıştırması sonrası genleşme olayları, çöküntüler, yükseltıler, havzalann gelışmesı (veya yenıden denızselleşme) Karasallaşma ve denızselleşme olaylarının bırlıkte ızlendığı Ege bölgeleri, yaşlı okyanustan artakalan, dama çıkmış ofıolitık kayaları, hâlâ aktıflığını surduren genç volkanızması, termal enerjı kaynakları ve madenlerı ıle AlpHımalaya kuşağının dırı bır bölgesıdır Yıllar sonra yuz yabancı, bır o kadar Türk yerbılimcı 120 teblığ ve 30 kadar poster sunusu ıle 5 gun Izmır'de çok değışık yönlerı ıle Ege bolgelerını ve çalışmalarının sonuçlarını tartıştılar K clllng ve arkadaşlan Adana havzasının uzantısı olduğu sanılan Kılıkya havzasının (eskı denız tabanı) Misıs kompleksı ve Kuzey Kıbns'takı Kayrenıa havzası ıle yaşıt olduklarını ve bu gelışmelerın Ecemlş fayı tarafından denetlendığını savundular Üniversitelerden beklenen Yetmışlı yıllardan bu yana uluslararası bılımsel toplantılarda, özelhkle ekonomık nedenlerle katılamadığı ıçın çalışmalarını yeterınce duyuramayan çok sayıda genç araştırmacımızın, varlıklarını özgun bır toplantıda kanıtlayabılmelerı ve uluslararası ılışkılere ısınmaları, (tıpkı sanatsal ve sportıf olaylarda olduğu gıbı) ulkemız açısından bu kongrenın en önemlı sonuçlarıdır İlerıkı benzerı toplantılara katılabılmek S.Ozaner, hava fotoğrafları yardımıyla yöresınde yaptığı çalışmalarda Basaltık lavların etkisıyle Gediz nehrlnin, Kula yöresınde değışık zamanlarda yatak değıştırdığını ve değışımlerın nehrın daha zıkzaklı akmasına neden olduğunu ıddıa ettı Her volkanık patlama sonucu yön değışımınin meydana geldığını, bır kanallar ağının ortaya çıktığını ve ıklncı dönem patlamalar sonucunda da bu kanal ağının sıstematık olarak yok olduğunu savundu S.Sayılı va arkadaalan, altın cevherleşmesi ile ılgılı olarak izmir cıvarmda yaptıkları araştırma sonucu, Izmır Körfezı'nın kuzeyine düşen bölgede (Yamanlar) ikl Up altın cavhertosmmlne rastladıklannı belırttıler Bu cevheıieşmenın ilkınde altın taşıyan kuvars damarları sılısleşmış desıtık lava kırıkları ıçınde yer almakta, ıkıncıde ıse altın cevherlennın desitık tuf ıçınde yayıldığının gözlenildıği savunulmakta Zanchl ve arkadaşlan, Batı Anadolu'dakı NeojenKuvarterner yaşlı (2530 mılyondan gunümuze kadar) kayalarda eskı manyetık kuzeyguney yonlenmelerını ölçerek (paleomanyetızma) kaya bloklannın yatay dönüş hareketlenne yenı bır yaklaşım getırdıler Şekll 2 Wmaz Savaşçın ve NilgOn Guleç'ln sıkışma ve genleşme evrelen Ile açıkladığı genç magmatlk kayalann son aşamadakl görunümlerinın şematık çızıml de konuyu basit duşunebılme yeteneği vardır Lavant Gülen ve Stanley Hart'ın Afrika^ nın Anadolu'nun altına dalışına verdıklerı yaş da boyle bır hesaplamanın sonucudur Araştırıcılara göre gunumuzde Anadolu'nun altında 800 km kadar llerlemlş olarak gözlenen Afrika plakasının kendı ılerleme hızı 1 cm/yıl, Anadolu'nun bu dalan levha uzerındekı yayılımı ıse yaklaşık 2 cm/yıl olduğuna göre 800 km ılerlemenın en yavaş hızı 1 cm/yıl, en fazla hızı ıse 2+1=3 cm/yıl olacaktır Bu hesaba göre Afrika'nın alta dalımı en erken 40 mılyon yıl, en geç ıse 26 mılyon yıl önce başlamıştır Yılmaz Savaşçın ve Nllgün Güleç, gunumuzden yaklaşık 2025 mılyon yıl önce başlamış olup hâla surmekte olan volkanık aktıvıtenın Batı Anadolu'dakı görunumunu ıkl ayrı grupta ele alarak sınıflandırıyorlar Sıkıama va genleşme evroai volkanlzmaları olarak yapılan bu gruplandırma, kayalann yaşlılık durumları ve kımyasal farkılıkları ıle de uyum sağlamaktadır (Şekll 2).G Batı Anadolu "dönüyor" Araştırıcılara göre Batı Anadolu, son 30 mılyon yıldır, Afrika plakasının ıtımının de etkisıyle saatin ters yönunde buyuk bır blok halınde dönmektedır (Şekll 1). Bu arada Karaburun ve Lesbos (Mıdlllı) bunun tersı hareketle bır ayrım çızgısi oluştuımaktadır Bılımde bırçok önemlı bulguların temelın. Şekıl 1. Zanchı ve arkadaşlannın ti.Anaooıudakı araştırmalarının sonuçlannın aşamaları Genleşıp Graben havzaları (AB) oluşumu ve yatay dönüş (C)