Katalog

ENERJİ SORUNU Enerji kullanımına yeni bakışlar Tüketimle birlikte çevre kirliliği artışı, eneriiyi dünyadan alınıp kullamlan değil, dünya için üretilen bir araç olarak görmek zorundayız. Çeviri: Gülşat Aygen M ö 400,000 yılında Pekın ınsanının mağarasında ateş kullanılmaya başlandı Pek çok efsaneye konu olan ve kutsal kabul edılen ateş uygar toplumların temelındekı teknolojılerın vazgeçılmez bır unsuru Bugün kentler, sanayı kurumları ve ulaşım dızgelerı dOzenlı ener|i kaynakları olmaksızın ışlev göremez insanların sayısı az, enerjı gereksınımleri de pışırme ve ısınmayla sınırlı olsaydı, atmosfere, hldrosfere ve yerküreye zarar vermeksızin enerjı kullanabılırdık Oysa bugun gıderek artan nüfusla birlikte, enenı kullanımı yıkıcı bır nıtelığe buründü Hava, su ve toprak kırlenıyor, yayılan gazlar sera etkısını arttırıyor Bır ıkılemle karşı karşıyayız Uygun kullanıldıklarında yerkurede gelışımın aracı olan enerjı teknolojılen, bugün olduğu gıbı kullanılmaya devam edılırse, çevre koşullarının olumsuzlaşmasına neden olabtlır Elde edılen enerjının hemen hemen tamamı ya güneşten (fosıl kökenlı yakıtlar, blyokutleler, rüzgâr ve radyasyon) ya guneş sıstemının kokenınden önce gelen kozmlk evrlm sureçlerlnden (nukleer güç) gelmektedır Daha az ve önemsız miktarda enerjı ıse ay hareketlerınden (med/cezır) ve yerkurenın ıçözeğınden Qeotermal guç) gelır Yerkurenın yuzeyine her yıl çarpan guneş radyasyonunun yalnızca kuçük bır kısmını kullanabılseydık (kı bu dunyanın bugünku enerjı gereksınımının 15,000 katı demektır) enerjı sorunlarımız çözumlenırdı. yınladığı bır rapora göre önümüzdekı yüzyıl boyunca her on yılda bır dünya 03 C derece artacaktır, bu artış doğal dızge ler üstunde önemlı bır etkı yapacaktır De neyımlerımız göstermektedır kı kamuya ilışkın polıtıkalar yalnızca uyarlanabılır olmakla yetınmeyıp geleceğı de kucaklayabılmelıdır "Korunabilir dünya" görüşü bu anlayışa dayanır Dünyadakı nüfus artışının % 90'ının yaşanacağı gelışmekte olan ülkelerde enerjı talebı daha da artacak En yoksui ekonomık yapıya sahıp ülkelerde kışı başına duşen geleneksel yakıt mıktarı yılda bırıkı varıl fuel oıl'e eşıttır Ulkeler sanayıleşıp kentleşme arttıkça geleneksel yakıtlar yerlerını fuel oıl'e bırakmaktadır Gelışmekte olan ülkelerde bır kışı yılda ıkı varıl tıcarı fuel oıl tuketır Avrupa ve Japonya'da bu sayı 1030'a çıkarken ABD'de 40'ın üstune çıkabılmekte Teknolojiler gelişmell Enerjı sorunlarının çözümü, geçmışte olduğu gibı eldekı teknolojılere ve bu teknolojılerın evrım oranına bağlıdır 19 yy ortalarından berı enerjı kaynakları rüzgâr, su ve odundan kömüre, petrole ve doğalgaza doğru bır değışım geçirmıştır Sanayı Gelecek öngörüsü Geleceğe ilışkın ıkı olası yoldan söz edebılırız Çoğunluğun paylaştığı "bırlık" görüşu mevcut tuketım eğılımının sürmesı yönundeyken, "korunabılır dunya" g6rüşunu paylaşanlar yerkure çapında çevre konularının 199O'lı yılların ortalarına kadar uluslararası gündemde olacağını öngörmekteler Her ıkı senaryo da 2010 yılına kadar dünya nufusunun toplam yedi mılyar, dunyanın toplam uretımının ıse ıkı katına çıkacağı varsayımına dayalıdır "Bırlık" göruşüne göre tüketıcı alışkanlıklarının ve yaşam tarzlarının belırgın olarak değışmesı beklenmıyor, ancak yakıt ucretlerının gıderek artması olası 2010 yılına geldığımızde dünya enerjı tüketımının % 5060 artacağı, böylelıkle atmosfere yayılan CO.mıktarının da % 5060 artacağı sanılmakta Yerkurenın ısınması konusunda bazı belırsizlıkler bulunmasına karşın, araştırmalar CO, yayılımıyla ıklım değışıklıgı arasındakı Dağıntıyı kesınleştırırse "bırlık" gcruşu bızlere çok pahalıya mal olacaktır Orneğın, iklım Oeğışıklıklerı Hakkındakı Hukumetlerarası Panel'ın kısasure önce ya ya çıktı Şımdı 20yy'ın sonuna yaklaşırken dünya, sanayı devrıminın, bılgısayarlar, gelışmış malzemeler, optık elektronık aracılıgıyla ulaştığı uçüncu aşamasına gırmış durumda Bundan sonrakı gelışmeler insanların "korunabılır dunya" görüşunu savunup savunmamalarına bağlı olarak ortaya çıkacak Enerjı tasarruf u ıçın daha verımlı teknolojılerın kullanıma sokulması gerekecek Bundan sonrakı sayılarımızda yayınlanacak olan "Elektrığın daha verımlı kullanımı" adlı makalede ABD'dekı elektrık tuketımını % 3075 azaltacak önlemlerden söz edılıyor "Bınalar ve Evler Içın Enerjı" adlı makalede ıse bınalardakı yakıt kullanımını aynı oranlarda azaltılmasını sağlayacak önlemler açıklanmakta "Motorlu Araçlar Içın Enerjı" adlı makalede ise ulaşım kesım nde bır galon yakıtla 60 ya da daha fazla mıl gıdebılen, doğalgazla, hıdrojenle ya da elektrıkle çalışabılen araçlar önerılmekte Bu son derece verımlı teknolojiler ıçınde, ışık ıçın gereklı elektrığın mıktarını % 90 azaltan floresan lambalan ve başka aydınlatma cıhazları da bulunmaktadır Sanayıde de hızlıayarlanabılen mekanızmalar ıle verımı yüksek motorlar önemlı tasarruflar sağlayabılır Yakıt ve gaz keşfı üretımındekı gelışmeler de önemİKJır Örneğın uçboyutlu sısmik teknıklerin ve yatay delme yontemlerının kullanılması bu kaynaklara ulaşmayı, malıyetı yukseltmeden kolaylaştıracaktır Alternatıfenerjı kesımındekı, guneş enerjısıne ilışkın çalışmalardakı hızlı teknolojık gelışmeler yenı olasılıklara yol açmaktadır Yerkurenın ısınmasının nükleer guç talebını arttırması beklenıyor Bu arada teknolojı buyuk, merkezıleşmış guç fabrıkalarından daha kuçuk ve merkezıleşmemış olanlarına doğru bır kayma göstermektedır Elektronık ıletışımdekı gelışmeler de uzaktan kontrolü olanaklı kılmış durumdadır tınlmektedır Her ülkede bu konudakı gelışmeler kuşkusuz farklı olacaktır, ancak kaynağın kullanımının tum malıyetını kullanana ödeten "kırleten öder" ılkesı bütün dünyada geçerlı olabılecek polıtıkanın bır parçasıdır Bu arada OECD ulkelerınde kışı başına düşen CO2'nın gelışmekte olan ülkelerdekının 10 katı olduğu unutulmamalıdır 1989 Atmosfer Kırlılığı ve iklım Değışıklıklerı Konferansı'nda (Hollanda) belırtıldığıne gore kloroflorokarbonlann kullanımdan çıkarılması, amaçlandırma ve enerjı tasarrufu gıbı önlemlerın uygulanması ıçın gereken harcamalar toplam yerel uretımın % 08'lık bölumune eşıttır Bu uygulamalar gerçekleşırse OECD ulkelerınde seraetkısı yapan gaz yayılımı 2005 yılına kadar % 30 oranında azaltılabılır Dunyayı korumaya yönelık bır yaklaşım söz konusu olursa enerjı kesımınde aşağıdakı sonuçlar beklenebılır Nufusa ve ekonomıye ilışkın artış "bırlık" göruşunde aktarıldığı miktarda olursa ve 199O'lı yılların ortalarına kadar bugunku uluslararası protokoller geçerlı kalırsa, 2000 yılına kadar dunyanın bırıncı enerjı kaynağı günde 250 mılyon varıl fuel oıl'e eşıt duzeyde sabıtleştırılebılır Bu bıle kendı başına kahramanca bır zafer sayılabıhr Oysa bu durumda bile, 2000 yılında fosıl kökenli yakıtlardan yayılan CO2 mıktart bugünkunden <M> 25 fazla olacaktır Uzun dönemde, bu tür teknolojık gelışmeler fosıl kökenlı yakıtlardan CO2 yayılımını azaltmaya ilışkın harcamalarda ındırım de sağlayacak Genel olarak bır yenılığın anlayış olarak belırmesı ıle tıcarı bır urün olarak ortaya çıkması arasında geçen zaman da gıderek azalma egılımınde Örneğın, Japon uretıcıler 1993 yılına kadar arabaların, bugunku malıyetının dörtte bırıne ve yarısı kadar zamanda üretıleceğını belırtıyorlar Hangi önlemler? Alınacak önlemler enenıyı üretenden tüketene, enerjının kaynağından enerjı hızmetlerıne, enerjının nıtelığınden nıcelığıne kadar bır çok alanda geçerlı olmalıdır Kentlerdekı hava kırlılığını önlemek ıçın araba kullanım ılkelerı, yenı trafık rehberlık dızgelerı oluşturulmalıdır Kentlerdekı enerjı tuketımını azaltmak ıçın gölge yapıcı ağaçlar dıkmek, bınalan yansrtıcı, açık renklere boyamak yararlı olacaktır Yerküreyle ınsanlar arasındakı ılışkıyı daha lyı öğrendıkçe enerjıyı Dünya'dan alınıp kullanılacak bır araç olarak değıl, Dunya Içln enerjı üretmek anlayışıyla ele alacağız Enerjıye bağımlılığımız elbette surecek, ne var kı uzerınde yaşadığımız gezegenın ekolojık dengesıne bağımlılığımız da surmek zorundadır Bu da şu anlama gelmektedır insanoğlu yerkure ustunde uzun dönemde varlığını surdürebılmesını güvence altına almak ıçın bütun yaratıcı gucunu yenı enerjı teknolojılerı gelıştırmeye yoneltmek zorunda kalabılır SCIENTIFIC AMERICAN, EYLUL 1990 17 Dünya korunmalı Teknolojının ınsanları "dunyayı koruyacak" tutumlara yöneltmesı dünya çapında alınacak polıtık kararlara bağlıdır Onumuzdekı 20 yıl ıçınde enerjı kaynak ve tüketımınde önemlı değışıklıkler olacaksa bu kararların 199O'lı yılların ortalarına kadar alınmış olmasını zorunlu kılar, bu da OECD uyelerının o zamana kadar yerküre çapında bır ısınmayı onlemeye ilışkın bır protokol ımzalamaları anlamına gelır Bu konuda atılacak başlıca adımlar (yerkurenın ısınmasında etken olan) kloroflorokarbonları kullanımdan çıkarmak, karbon çöküşunu sağlamak ve fosıl kökenlı yakıtlardan CO2 yayılımını azaltmak ıçın ağaçlandırma programlannı uygulamaktır Bu amaçlara ulaşmak ıçın fosıl kökenlı yakıtların dönüştürülup tuketılmesındekı verimını arttırmak, karbon bakımından zengın yakıtlardan hıdrojen bakımından zengın yakıtlara geçmek gereklıdır Kömurden CO2 çıkartmaya yönelık teknıkler de gelış devrıminın üç aşaması gıbı enerjı ve teknolojının de üç aşamasından söz edılebılır 18yy'da ortaya çıkan ılk aşamada önde gelen teknolojı madencılık demırın erıtılmesı, buharlı lokomotıfler ve denız ulaşımıydı Bu sıstem gereği, buhar makınelerı kullanılıyordu 19yy'ın sonlarına doğru dunya yıne dönuşüme uğradı Bu kez elektrık enerjısıyle motorlar, uçaklar, kımyasal ve metalurjık sanayılerle Petrol bır yakıt olarak orta