Katalog

D E N İ Z MEMELİLERİ Borneo'da ikl tatlı su gölünde yenl bir balinagil turu sap tandı. Henüz bilimsel bir addan yoksun bu canlı, dlş yapısına sahip olmayan bir tür yunus. Ikı usta su balerinr Cava Adası'nda kapatıldıkları havuz ıçınde zaril hareketlerle "dans eden" ıki dişi yunus. Sağda çevreye göz atan bir yunusun tipik hareketi. Bu yunuslar gerçek bir oyuncu. Kendilerine ilgi gösterenlere karşı da buyuk bir sevgıyle bağlanıyor. Dişsiz tatlı su yunusları Pek tanınmayan bu yunus türlerine, nehirgöl ağızlarında rastlanıyor. Çeviri: Aslı Kayabal B orneo Adası'nda kuşaktan kuşağa bir söylence aktarılır: Günlerden bir gün avcının biri köyüne çok geç bir vakitte dönmüş. Önüne konan sıcak yemeğin soğumasını beklemeden mideye indirıvermiş. Avcı içini saran yangını söndürmek için kendini evin yakınındaki nehrin sularına bırakmış. Ama o da ne! Avcı hareket etmek istediğinde bacaklarının yerinde olmadığını fark etmiş. Kollannın yerinde de yüzgeçler varmış. Avcı iri bir yunusa dönüşmüş. Dostlarına veda ettikten sonra avcıyunus nehrin sularında yitip gitmiş. O günden beri de yunusun ataları Borneo halkının dostu olup çıkmış. F.Xavier Pelletler, yunusları inceleyen bir araştırmacı Pelletier, Endonezya'ya yaptığı bir gezıde dinlemiş bu efsaneyi. Borneo'da tatlı su göllerinde yaşayan yunusların varlığından söz eden ne bir araştırma ne de bilimsel bir belge mevcut değıl Pelletier bu konuyla haşır neşir olmayı kafasına koymuş ve 700 kiloluk bir yükle adanın güneybatı ucunda Samarinda kasabasına gelmiş. Pelletier'i karşılayan ılk sürpriz, kasaba halkının yunus için diktiği anıt olmuş. Pelletier, daha sonra güneyde kalan Samayang ve Jempang gibi de nizden 300 km mesafede, büyük göllerin yer aldığı bölgeye yollanmış. Bu kez ikinci bir sürprizle karşılaşmış Pelletier. Balıkçılar "gizemli" yunusu yakından tanıyormuş, hatta ona bir ad bile vermişler: Pesut... Pelletier de sonunda pesutu görmüş, ancak gölün bulanık suyu içinde görüntüleyememiş. Pesut avcıları ağa duşürdüklen "pesut"u Cava 'ya getirmişler. Bu, yetişkin bir erkek yunus. Kare ıçine alınan bölge yeni yunus türlerinin saptandığı alan. Sağda ise su püskürten bir pesut görülüyor. Yunuslar kısa sürede neşelenen, kendilerine verilen yiyecekleri kabul eden, her zaman oynamaya hazır canlılar. Hep çift olarak ve yüzgeçleri karşıt gelecek şekilde yüzüyorlar. Su altı balesi yapıyor gibıler. Pelletier daldığında, sevgıli dostu dişı bir yunus onu hiç yalnız bırakmıyordu. Pelletier güzelini "Isui" dıye çağırıyordu. Isui'nin türdeşleri onun Pelletier'yle olan dostluğunu bozmaya geldiklerinde dişi yunus onları kararlı bir kuyruk darbesiyle kovalamıştı Pesutlar kendilerıne sunulan balıkları önce suyla sersemletiyor, sonra dişsiz ağızlarında emerek yiyorlardı. Borneo'da tatlı su göllerinde yaşayan yeni bir yunus türü "pesuf'un keşfi bilim çevrelerinde şaşkınlık yaratmadı. Çünkü mevcut balinagil türlerinin alışkanlıkları, biyolojileri ve yayıhm alanları henüz bilinmezliklerle dolu. Öte yandan denızlerin ve okyanusların bu tür canlıların yeni örneklerini barındırabilmeleri de artık çok güç. Şimdiye dek tropık bölge nehırlerinin tatlı sularında yaşayan yunus türleri derinlemesine incelenmedi. Şimdilik pesutun en yakın akrabası orcaella brevirostris. Bunlara Bengal'den Borneo'ya dek Güneydoğu Asya kıyılarında rastlanıyor. Pesutun akrabası balinagiller Irravvaddy'nin ılıman sularında gruplar halinde yaşıyor. Gizemli yunus balıkları olasılıkla tek bir çekirdek balinagilden türemiş, zaman içinde ayrı kollarda gelişmiş ve farklılaşmıştı. Aslında pesutlar akrabaları balinagillerden farklı özelllkler gösteriyor: Pesutlar, tatlı suda yaşayan ve arkaik özellikler taşıyan akrabaları yunuslardan uzak düşen bir akrabalık bağına sahip. Coğrafi açıdan pesuta en yakın tür Ganj yunusu (Platanista gangetica). Bu yunus türü Hindistan ve Ganj bölgesinde yaygın olarak görülüyor. Üçgen şeklinde sırt yüzgecı bulunan bir diğer yunus türü "lipotes vexillifer". Bu yunus türü de Orta Çin'de Tung Ting gölünde yaşıyor. Güney Amerika'da Amazon nehri boyunca yaşayan yunus türleri ıse "inia geoffreasis" ve "stenodelphıs blainvillei" yunuslarla ilgilı yürütülen son araştırmalar tatlı su yunuslarının zekâ ve öğrenme yeteneklerinin denızlerin diğer ünlü yunuslarından daha farklı olmadığını ortaya koyuyor. 24