Katalog

BİLİM GÜNDEMİ BİLİM KÜLTÜR • Üretlmde kalite güvenllğl ve kallte kontrol esaslart Or Kernal Kumcu İTU Maçka Sosyal Tesıslerı 6 ekım 16 00 • Otolar engolojide ve sanat dallarında dlsfoniler ve enternasyonal sempozyumu Sabah Paneller, öğleden sonra serbest teblığler Yer Fakulte Kurul Salonu (Cerrahpaşa) 8 10 Ekım • Aşın tuketim eglllmi Bella Habıp ve Stella Ovadıa TRT Radyo 1, 8 ekım 1213 00 Yenibirtam yöntem i Vücudun çıkardığı son derece zayıf elektrik dalgalarını bile saptayan ve karşılaştırma yapan bir cihaz getiştirildi. Vehbi Belgil Uzaklara giden ışık C B am lıfınden bır kabloda veya başka bır optık ıletkende yol alan ışık, bu yolculuğu sırasında "yorularak" gucünu yıtırdığınden en azından 50 kılometrede bır yenıden guçlendırılmelı Böylece ışık bılgı ıçerığını eksıksız olarak hedefine ulaştırabılır Guçlendırmeyı yapan elektronık parça ışık ımpulslarını önce elektronlk ımpulslara dönuşturup bunları guçlendırdıkten sonra tekrar ışık olarak yolluyor Guçlendırıcı elektronık ara devreler, pahalı ve hata yapabılen parçalar Özellikle denızaltı kablolarda başgösteren bozukluklar zorluk yaratıyor Japon araştırmacılar, yenı bır buluşla standart cam lıfınde ışıkla ıletıyı 2223 kılometreye yukselterek bu alanda yenı bır dunya rekoru kırdılar Ustelık guçlendırıcı ara devre kullanmadan Şımdıye kadar ulaşılan en yuksek hedef yaklaşık 1000 kılometreydı Japon bılım adamları 80 kılometrede bır, cam lıflerı arasına 160 metre uzunluğunda erbıumlu ıletım parçaları yerleştırmışler Erbıum, atomlarına ışık enerjısı verıldığınde yaklaşık 1500 nanometre dalga büyunda ışın yayan bır nadır toprak elemanı Bu dalgalar onemll bır zayıflama olmadan optık lıflerde yol alabılıyor Yakın zamanlara kadar uzmanlar farklı dalga boyları olan guçlendırıcı ışık sınyallerının tek bır ıletıcıde ışlenebıleceğını duşunmuyorlardı Ancak Japon araştırmacılar, farklı dalga uzunlukları olan dört verı akımının sanıyede 4 gıgabıtlık bılgıyı aralarında 6 erbıum parçasının bulunduğu 500 kılometrelık lıf boyunca sorun yaratmadan ıletebıleceklerini gösterdıler Yenı yöntem, bu özelllğı sayesınde optoelektronlğin sorunlapnı çözmeye aday Konvansıyonel optık şebekenın dallanma yerlerınde şımdıye kadar önemlı sınyal kayıpları oluyordu New Jersey'de Bell Laöoratorıes kuruluşunda araştırmacılar, bu şebekede 16 farklı sınyal akımını \ 000'den fazla terminale göndermeyı beDerdıler Işın sım Her bır dallanmada yor]un ışık sınyallerıni bır erbıum ıletecıyle 'dınlendırmevı" basardılar. fl.m.l eyın ve kalp gıbı organlarımız kendı çaplarında elektrik üretır Canlı beyın gunün her saatınde, uyanıkken, uykuda, derın komada ıken hep elektrik üretıyor Ne kadardır bu elektrik? Kuçük de olsa bır ampulü aydınlatabılır mı? Aydınlatamaz tabıı Esasen beyınden böyle bır görev de beklenemez Normal bır beyinın urettığı elektrik 100 mıkro volttur (mikro volt, voltun mılyonda bıri) Bunun gıbı kalbımız de elektrik üretıyor Sıkışması sırasında elektrik dalgaları oluşgyor Durum bu olunca, bu ıkı organın çıkardığı elektrığı hastalık tanısında kullanma düşüncesı akla gelmıştır Çünkü sağlam bır organın çıkardığı elektrik gucü ıle hastalıklı bır organınkı bır olmaz Beynın çıkardığı dalgaları ölçmek ıçın "elektroansefalografi" denen araç, kalbln elektrlğlnl ölçmek Içln de "elektrokardiyografl" adlı araç yapılmıştır Beyın dalgalarını ölçme yolunda ılk adımlardan bırını Alman Hans Berger (18731941), otuzlu yılların sonuna doğru, 1927'de atmıştır Bılgın bu ış ıçın genç oğlunu devreye sokmuştur Çocuğun kafatasına yapıştırdığı son derece duyarlı ınce tellerle (elektrodlarla) beynın elektrik gucunu ölçmuştur Fıkır bılım dunyasında bemmsenmış, sonunda "elektroansefalografı" bulunmuştur Bu yolla beyın hastalıkları ve mesela sara hastalığının yerını belırlemek mumkun olmuştur Bu arada beyın tumörlerı de bununla belırlenmektedır Kalp atışları ıle bu organın elektrik dalgalarını ılk jnceleyen Hollandalı Willem Elnthoven oldu Kendısı, bu buyuk buluşu ıçın 1924 Nobel Tıp ödulu ıle ödullendırıldı iki araç sonuç almıştır Bılgın, vucut elektrığıne duyarlı aracı hastanın üzerınde dolaştırıp organların durumlarını ölçmuştur Ancak bu ılk aracın bırçok eksıklıklerı vardı Dalgaları hangı organ, ne ölçude çıkarıyordu? Bu guçluğu gıdermek ıçın bır şeyler yapmak gerekıyordu Bunu da Bırmıngnam dolayındakı Aston Unıversitesı'nden Dr Graham Hardıng ve arkadaşları yaptı Bu yenı aracın ıkı özellığı var Bırı sıvı helyum gazı deposu, ötekı de vucut üzerınde gezdırılen duyarlı araç Sıvı helyum 269 santıgrad derece soğuklukta olduğu ıçın arama aracını (sensoru) soğutup, elektrığe karşı koyma gucunu hemen hemen sıfıra ındırıyor Böylece, elektrlğe mukavemeti sıfıra yaklaşan araç vücudun çıkardığı son derecede belirsiz elektrik dalgalarını rahatlıkla geçırıp SOUIDS (superconductıng quantum ınterference devıces) adı verılen beyın kısmına ulaştırıyor Dalgalar orada guçlendırılıp ıncelenıyor Böylece de organların durumu öğrenılmış oluyor hep sıvı, yanı 269 derecede tutmak lazım Bu da çok masraf ıstıyor Ama ılerde, cısımlerın ıletkenlığını oda sıcaklığında da en üst duzeye çıkarart maddeler bulununca araç bu buyük yukten kurtulacak tabıı Eleştiriler Hemen getfrtelim mi? Bızde yenı bulunan her araca karşı, ılgılıler buyuk yakınlık gösterır Bu, belkı de böyle bır aracı ılk kullanıp kısa zamanda un kazanma gereksınmesınden doğuyor Böyle bırçok aracın, hemen getırıldığı halde bır köşeye atıldığını, paslanmaya bırakıldığını hep bılıyoruz Sozunü ettığımız araç 1988'de yapılıp 2 5 mılyon dolara satışa sunulmuştu (dolar 3000'den 75 mılyar lıra) Pek alıcı çıkmadı Nasıl çıksın kı 8 mılyar lıra tutarındakı bır aracın kullanılması da bır o kadar masrafa yol açıyor Çunku bunu, hastabakıcılar, hemşıreler değıl fızıkçiler, anatomıstler, derın soğuk uzmanları gıbı her bırı yuksek ıhtısas sahıplerı kullanıyor Araç, rastgele yerlerde, ayak altlarında da kullanılmıyor Önce dışardan gelecek elektrik dalgalarını, dunyanın elektrik alanlarını aracın dışında bırakacak 500000 dolarlık bır mahfaza yapmak gerekıyor Ne edıyor bu kadar dolar? Aşağı yukarı ^5 mılyar lıra. Sonra aracın sıvı helyumunu Aracın kullanılmasını ımkânsızlaştıran fiyatı bırtakım eleştırılere yol açıyor Bu kadar pahalı bır araç kımın ışıne yarayacak' Mılyarlık para babalarının mı? Onlar ıçınse değmez Varsın bırkaçı eksık olsun ikıncı bır eleştırı elektroansefalografıden gelıyor Bu araç bıle beynın elektrik dalgalarını çok kez kayda tam geçıremıyor, çünku ıçerlerdekı dalgalar yuzeye çıkar ken değışıklıklere uğruyor Bu yuzden, olçümlerın tekrar tekrar yapılması gerekıyor Bu,venı araçta böyle uyumsuzluklar halıyle olacak Son bır eleştırı Iç organları ıncelemede ışın çıkaran ızotoplar hastaya ıçırılıyor Bunlar vücutta dolaşırken organların durumunu göstenyor Böyle bır ımkân öteden berı kullanılırken neden vazgeçılıyor (Radıatıonlu sıstem sık sık kullanılamıyor aynı hastada Işın, tehlıkelı bır şey) Teknığın son olanaklarından yararlanılarak yapılmış bır araç, pahalılığı nedenı ıle kullanılmayıp bır köşeye mı atılacak? Yazımızı yazar Pıtıgrıllı'nın btr kuçük öyküsü ıle bıtırelım Tramvay kazalarını hemen hemen sıfıra ındıren bır aracın buluşçusu ıdareye başvurur Araç ıncelenır, gerçekten yararlı bulunur Alınsın mı? Alınmasın mı? iş yönetım kurulunda görüşülürken genel mudür bır soru sorar "Bız kazalardan dolayı her yıl kaç lıra tazmınat öduyoruz ölenler, sakatlananlar ıçın?" "500 000 000" "Aracın alınıp kullanılması ıçın masrafımız ne olacak? "500000000000" Ve Prtıgrıllı eklıyor Adam öldürüp sakatlamanın böylece çok daha ucuza mal olacağını gören ıdare, aracı almaktan vazgeçtı. Öbür organlar Şimdi ne olacak? incelememızın bu noktasında şu soruyu sorabılırız Elektrik dalgasmı sadece beyın ıle kalp mı üretıyor? Öbur organların durumu ne? Tabiı, bu duşünce bılgılerın aklına da geldı Kımı canlılar, kımyasal yolla elektrik üretıyorlar vucutlarında Elektrıklı yılan balığı (electrıc eel) bunlardan bırı Bılımsel adı "Electrophorus electrıcus" olan bu hayvan, duşmanlarını bu elektrik gücu ıle durdurduğu gıbı yıyeceğı canlıları da hareketsız hale getırıyor Bunu, urettığı 2 amper gucündekı 500 voltluk (1000 vvatlık) elektrıkle yapıyor Kısaca, vucudumuz da kendıne gereklı olduğu ölçude elektrik dalgaları üretıyor Hal böyle olunca öbür organların bozukluklarının da, çıkardıkları elektrik dalgaları ıle ölçülmesı gerekır Bu yolda ılk çalışmayı Dr. McCoy adlı Amerıkalı, bır el aracı ıle yapmış, olumlu 17