Katalog

TARTIŞM A 'Ana Tanrıça kimdir* yazılarına eleştiriler 'Yazılarda bazı açık yanlışlar var... Erkek egemenliğinin ıasıl başladığı konusuna yaklaşım doğru değil..." Dr. Reşit Ergener Boğaziçi ünivereitesi rak tüm yaşamları boyunca sürüde kalırken birkaç tanesi dışında erkek aslanlar, olgunlaştıkları zaman sürüden kovuluyor." (s.10) denilmektedir. Sürü olarak yaşayan ve kısıtlı yiyecek kaynaklarına bağlı memeli hayvanlarda, sürüde içgüdüsel ya da bilınçli olarak az sayıda erkek hayvanın bulunması yeterlidir. Oysa dişilerin her biri yeni yavruların taşıyıcıları olarak vazgeçilmezdir. Burada kısıtlı yiyecek kaynaklarına bağlı memeli hayvan sürülerinde erkeklerin "içgüdüsel ya da bilinçli" olarak az sayıda bulundurulduğunu, özellikle vurguladım. Çünkü bu olay hem "içgüdüsel" ve hem de "bilinçli" olabilir. içgüdüsel olarak az sayıda erkek barındıran sürülerin yeniden üreme olasılığı daha yüksektir. Onlar, doğal olarak "seçilirter." (Aslan ve kaplan sürüleri gibi). Ama bu olay bilinçli de olabilir: Sürüleri güden insanlar, bilinçli olarak sürülerde, dişi hayvanlardan daha az erkek hayvan tutabiine Timur Bragner'in, derginizin 1 ve 8 eylül tarihli sayılarında yayımlanan "Ana Tanrtça Omdlr" ve "Bereket Tannçast ve Erkek rann Nasıl Doğdular" başlıklı yazıları ba:\ açık yanlışlar içermektedlr. Örneğin 8 eylül tarihli sayınızda, "Tunç :ağı kent devletlerlnln kaalannda o güle değin hiç karşılaşmadığımız bir mlnarl lle karşılaşıyoruz: Sur duvarlan..." s.8) denilmektedir. Oysa sur duvarlarıya, Tunç çağından yaklaşık 2000 yıl önce Ö 5200 dolaylarında Hacılar'da (AnadoLJ Burdur); ve yine Tunç çağından yakaşık 4000 yıl önce iö 7000'de Jericho'la (israil) karşılaşırız. Yine aynı sayının aynı sayfasında söz ıdilen "kutsal evllllk" kompozisyonuyi da önce Yazılıkaya'da değil, Yazılıkaa'dan yaklaşık 4000 yıl önce Çatalhöük'te (İO 6500) karşılaşırız. Bu temayı işsyen bir kil kabartma, Anadolu Uygarlıkırı Müzesi koleksiyonundadır ve gezici ergiyle birlikte dünyayı gezmektedir. Sayın Timur Bragner, erkek egemenliinin doğuşunu öncelikle madenin kullaılmasına bağlamaktadır. Kendisinin kein bir doğru olarak sunduğu bu olgu, tarşmalıdır. Literatürde, genelde erkek egeıenliğinin sürü besleyiciliğine koşut olaık geliştiği ileri sürülür. Yine aynı yazıda Sayın Timur Bragner, orular sorarak ve bu sorulara verdiği yaıtların doğru olduğunu kabul ederek denklemler" türetmektedir. örneğin Nasıl korunacak?... Savaşarak... Kim kojyacak?... Erkek" (aynı sayı ve sayfa). lysa mantıksal olarak bu soruların yanıtırının böyle olmasını gerektıren hiçbir ken neden yoktur. (örneğin yanıtlar, "kaınlar kaçarak" ya da "kadınlar savaşaık" olabilirdi.) Kanımca bu konuda "nasıl" ve "kim" jruyacak sorularının yerine, korunma ge(ksiniminin neden ortaya çıktığını araşmak daha yerinde olacakîır. Sorunun îynağına böyle inebiliriz. Çünkü toprağın "savunulması ve koınması" gereksinmesinin doğması için ıce bir saldırganın olması gerekir. Salrganın nereden çıktığını, neden "saldırın" olduğunu bilirsek, sorunun kaynana inmiş oluruz. M lızdı. Bu yüzden ilk atalarımız da sürüde az sayıda erkek bulundurulmasını gerektiren doğa kuralına bağlı kalmış olabilirler. Ya da bu kuralı uygulayan atalarımızın toplulukları (sürü?) yaşamış (seçilmiş), diğerieri yok olmuş olabilirler. BÖylece sürüde az sayıda erkek barındırılması ve diğerlerinin kovulması, ilk insan toplulukları nda, bir gelenek olarak yerleşmiş olabilir. (Psikologlar Sigmund Freud ve Wilhelm Reich da, insanlığın uzak geçmişinde genç erkeklerin toplum dışına itildiginden söz ederler. Bkz. VVilhelm Reich, The Invasion of Compulsory sex Morallty, Penguın Books, i 1971, s.170 201) İlkel tarımdan elde edilen cılız artıdeğere bağlı ilk insan topluluklarında, dişilerin her zaman sürüde kalırken "birkaç tanesi dışında erkekler" olgunlaşınca sürüden kovulmuş olabilirler. Sürüde kalanlar "oğul kral" (Adonis) olurken, kovulanlar, saldırgan davranışlar geliştirmiş olabilirler. ("Oğul krallık" konusunda Zeynep Tümer'in asianlarla ilgili yazısında ilginç bir gözlem var: Avı kaplanlar avlıyorlar, ama ilk payı aslanlar alıyorlar. Bunun nedeni aslanların "oğulkral" olmaları olabilir mi?) lirler. Sürülerde, aygır sayısı kısraktan, boğa sayısı inekten daha azdır. Kurban kesileceğınde, koyun yerine koç yeğlenir. Doğa kanununa bağlı Yerleşik düzene geçen ilk atalarımız, kısıtlı yiyecek kaynaklarına bağlıydı. Çünkü tarımdan elde edilen katma değer cı Erkek egemenliği nasıl başladı? İlk insan topluluklarının "sürüden" kovduğu erkekler, tarımı bilmiyorlardı. Çünkü tarımı kadınlar bulmuşlardı. Sürüden (ve dolayısıyla verimli tarım topraklarından) uzaklaştırılan erkekler, sürücülük, besicilik ve ticaretle uğraştılar. Arkeologların, erkeklerce bulunduğunu ileri sürdükleri zanaatler bunlardır. Bu erkekler, saldırgan oldular Çünkü onlar sürüdeki güvenceli yaşamdan yoksun bırakılmışlardı. (Güvence yoksunluğu, saldırganlık nedenidır.) Bu yüzden haydutlugu ve korsanlığı da geliştirdiler. Doğaları gereği saldırgan olamayan (çünkü onlar güvencedeydi) yerleşik insan topluluklarına (sürülere) saldırdılar ve onlar üzerinde egemenlik kurdular. Kanımca uzak geçmışte erkek egemenliği böyle başladı. Bu açıklama, diyalektik bir açıklamadır. Şöyle ki: Kadın egemenliğindekı insan topluluklarının başarıyla yeniden üremelerinin nedenlerinden biri (sürüde az sayıda erkek bulundurup diğerlerini dışlamaları), zamanla bu toplulukların yıkımını da üretmiştir. Diyalektik olan bu açıklama, Sayın Timur Bragner'in kimi doğrulanması güç varsayımlara dayanan ve okurda bazı kavramların toplanabileceği yolunda yanlış izlenim uyandıran açıklamalarına oranla (örneğin "Kadın + Erkek İnsan; Toprak + Toprak = Çapı iyice büyümüş bir toprak; Emek + Tarımsal madenler ve madensel üretim + Savaş ekonomi" gibi) daha tutarlıdır. n "Ana Tanrıça" hakkında M ine Timur Bragner'in 181 ve 182. sayılarınızda bir dizi olarak yayımlanan "Ana Tanrıça Kimdir?" başlıklı yazısıyla ilgili bir iki görüşümü belirtmek istiyorum. insanın üç aşamalı evriminde ikinci asama olarak ele alınan Neandertal insanının kafatası hacmi yazıda belirtildiği gibi 1400 cc civarında değildır. Ortalama 1425 cc olan Neandertal kafatası hacmi bazı örneklerde 1625 cc'ye kadar ulaşmakiadır. Günümüz insanının ortalama kafatası hacmi ise 12501300 cc civarındadır ve maksimum 1400 cc'ye ulaşır. O halde, yazıda belirtilen 300025000 yıl öncesindeki uygarlığın başlama evresinin büyüyen beyin hacimleriyle ilişkisi tutarsızlaşmaktadır. slan yazısı örneğf Bu sorunun yanıtının ipuçlarını, belki yi) derginizin 1 eylül tarihli sayısında yamlanan Zeynep Tümer'in, "Aslan: ınlış Kral mı?" başlıklı yazısında verior. Burada, "...dişi aslanlar normal ola "Neandertal kadının doğurduğu bebeğin beyinsel çapı ve ağırlığının azlığı" iddiası da aynı nedenle yanlıştır. Bu konuda Science, New Scientist ya da Nature dergilerinden birinde yayımlanan bir makale Neandertal kadınının doğum yaparken çektiği güçlüklerden bahsediyordu. Yazıyı tekrar bulabilirsem hemen göndereceğim. Diğer bir iddia da "insan evriminin bölgelere göre zamansal farklılık göstererek geliştiği"dir. Uygarhğın değişik zamanlarda ortaya çıktığı bu farklı yörelerde insan evriminin gellşlm gösterdiğıne dair eğer Bayan Bragner kanıtlara sahipse bunları ogrenmekten büyük mutluluk duyacağım. Uygarlık göstergelerinin değişik yörelerde ayrı zamanlarda belirmesinden çıkarabileceğimiz tek mantıklı sonuç insanlann iklimi (buz çağından sonra) iyiye giden bu bölgelere başka yörelerden geldiği ve uygarlığı beraberinde taşıdığı olabilir. Aynı evrimsel gelişimlerin ayrı yerlerde aynen tekrarlanması zaten evrimin rastgele mutasyonların birikmesi esasını zorlar. Ayrıca bir de sorum var: Yazıyı süsleyen tanrıça ve tanrı altyazılı heykel ve kabartmaların meydana getirildikleri kültüıier tarafından birer tanrıça ya da tanrı olarak görüldüklerinin kanıtı nedir? Bu figürler, ek bir bilgi olmaksızın normal bir insan veya üst seviyedeki bir insan figüründen ya da en fazla bir kraliçe veya rahip görünümünde olmaktan daha fazla bir şey ifade etmiyorlar. Yazı boyunca buna dair ipuçları aradım, fakat bulamadım. Bu konuda geniş bir yazının aydınlatıcı olacağı kanaatindeyim. M.Okan Kibaroğlu