Katalog

S AĞLIK Beynin yeni besinleri ISAAC ASIMOV G elecekte beynin besln maddesl olarak yeşil salata, kuru fasulye, meyve suyu kullanılacak Çunku bu besınler bızı uyanık tutan "bor" elementını ıçerıyorlar Turunçgıller dışındakı meyveler, baklagıller ve yeşıl sebzelerde bulunan bor, vucudun kalsiyumu kullanmasına yardımcı olarak, kemıklerın sertleşmesıne sebep oluyor Bordan zengın besmlerle beslenen kışıler, az mıktarda kalsıyum alsalar bıle yeterlı mıktarda kalsıyum duzeylerıne sahıpler Araştırıcılar gunde ıki buyuk elmanın ıçerdığı kadar (2 mg) borun, organızma ıçın yeterlı olacağını söyluyor Bor, aynı zamanda beynin bazı ışlevlerını yapmasına yardımcı oluyor Bu konuyu aydınlatmak amacıyla psıkologlar borun etkısını beyın dalgalan uzerınde denedıler Önce 45 yaş ustu erkek ve kadın 15 kadar kışı gunde 3 mg bor aldılar Daha sonra 2 ay kadar bordan zayıf bır dıyetle beslendıler Sonra yıne 2 ay boyunca gunde 3 mg bor aldılar Sonuçta araştırıcılar, bor alımı duşük olduğunda uyanıklıkla ılgılı beyın dalgalarının faalıyetının duştuğunu, beyın bölgelerının aynı anda çalışmadığını, hareket ettırıcı ışlevlerın bozulduğunu görduler (ek) Merkür'ün atmosferi olmadığını herkes bilir. Ancak atmosferin olmadığı yerlerde de dünyanınkinin milyarda biri oranında olsa da seyrek bir atmosferden söz edilebilir. Çeviri: Ali Kaleli Seyrek atmosfer G Çiğ yiyecekler vekanser eçen sonbahar Arızona Unıversıtesi'nden Ann L.Sprague, Merkür'ün atmosferıne ılışkın ılgınç bılgıler verdı Merkür'ün atmosferi mı dedınız? Garıp doğrusu, çunku Merkür'ün bır atmosferının olmadığını herkes bllır Merkur Venus'e çok yakındır ve çok sıcaktır Ayrıca Merkür, oldukça kuçuktur de ve yerçekımı gucu azdır Sıcak gazları zapt etmek, soğuk gazları zapt etmekten çok daha zordur Merkür'ün o cılız çekımının ıse pek bır şey zaptedecek halı yoktur işte butun bu nedenlerle de atmosferi yok Gelgelelım, her şey, sızın neye atmosfer dedığınıze bağlı Mesela Ay, Dunya'nınkı anlamında bır atmosfere sahıp değıldır Hemen yuzeyının uzerınde bır hava boşluğu vardır Gene de Ayın yuzeyının yakınındakı 30 cm3'luk bır mekânda, herhangı bır gezegenın uzaklarındakı 30 cm3'luk mekânda bulunandan çok daha fazla sayıda gaz molekulu bulunur Bu nedenle Ayın çok seyrek bır atmosferi olduğu söylenebılır, bu atmosfer Ounyanınkınden milyarda bır oranında daha seyrektlr. Bu çok bır şey değıl, ama gene bır şey ve var İşte aynı anlamda, Merkür'ün yuzeyının hemen uzerınde çok ınce bır gaz tabakası vardır Bu gazın ıçerısınde ıkı element saptanmıştır, çunku bu elementlerı saptamak kolaydır Bu elementler, sodyum ve potasyumdur Bunlar, nıspeten duşuk sıcaklıklarda erıyıp sıvılaşan metalık elementlerdır Merkur, bu elementlerı kaynatacak kadar sıcak değıl, ama bunların bır kısmını buhar halınde tutacak kadar sıcaktır (Yanı tıpkı Dunya'nın suyu kaynatacak kadar sıcak olmayıp suyun bır kısmını buhar halınde atmosferde tutacak kadar sıcak olması gıbı) Ne kı Merkur, bu buharları uzun sure tutamaz Geçmışte var olmuş olan butun sodyum ya da potasyum buharları, çoktan yıtıp gıtmış olmalıydılar Şayet bu buharlar hâlâ varsa, bunlar yok oldukları oranda yenıden ımal edılıyorlar demektır sokulmuşsa, o bıçımde kalakalmıştır işte Sprague'nın bulguları, bu Calorıs ıle ılgıli Caloris Dunya'dan görulebılır konumda olduğunda, görunmedığı zamanlara kıyasla yuzeyının uzerınde aşağı yukarı on defa daha fazla potasyum saptanabılmektedır Bundan çıkan doğal sonuç, Merkur'un yuzeyındekı herhangı bır sodyum ya da potasyumun çoktan yıtmış olmasına rağmen bunların yuzeyın altında hâlâ buyuk mıktarlarda mevcut olduğudur Yuzeyın altındakı bu maddeler, Merkur'un Guneşı tarafından ısıtılır ve kuçuk mıktarlarda Merkur'un yuzeyındekı çatlaklar ve yarıklardan yukarı doğru süzulerek çıkar Hele yuzeyın tyıden lyıye parçalanmış olduğu yerlerde, meselâ Calorıs'te, bu daha da çok olur ve işte bu kısmın görulebılır konumda ıken daha fazla potasyum saptanmasının nedenı de budur Sodyum ve Potasyum oranı Bu tur araştırmalar bıze dunyaların ıçı hakkında daha lyı bır fıkır verıyor doğrudan doğruya ınceleyemeyeceğımız ıçı hakkında Mesela Ayın da kendı çok seyrek atmosferınde sodyum ve potasyum atomları vardır Sodyum mıktarı, potasyum mıktarından fazladır ve bu da hıç şaşırtıcı değıldır Sodyumun atomları potasyumunkılerden daha kuçuktur ve evrende, genel olarak kuçuk atomlara buyuk atomlardan daha sık rastlanır Nıtekım Ayın atmosferınde sodyum, potasyuma oranla beş defa daha fazladır Dolayısıyla Merkur'un atmosferınde de soydumun potasyumdan daha fazla olması, bızı şaşırtmamalı Ama Merkur'un atmosferındekı sodyum, potasyumdan tam 15 defa daha fazladır Bunun akla gelen ılk açıklaması, potasyumun sodyuma gore daha kolayca buharlaşması, zıra potasyumun kaynama noktasının daha duşuk olmasıdır Bunun anlamı, aydan çok daha sıcak olan Merkur'de, yuzey altında bulunan sodyum ve potasyumların ve özellıkle de potasyumun ayda olduğuna kıyasla çok daha hızlı bır oranda buharlaşmasıdır Bu nedenle Merkur'un kabuğunun altındakı katmanlar, ayda olduğundan çok daha kolaylıkla potasyumu salarlar Sonuç olarak Merkur'un içındekı sodyumun daha fazla olduğunu değıl de, potasyumun daha az olduğunu soyleyebılırız Muhtemelen butun gezegenler, gaz salarlar Dünya jeolojık bakımdan canlıdır, yanı enmış kaya ve su buharı puskurten yanardağları vardır Jupıter'ın uydusu IO, gelgıt aksıyonu ıle ısınır ve yanardağları sulfur püskurtur Neptun'un uydusu frıjıd Trıton ıse buz püskurtur Bugun yanardağ faalıyetı gösterdığı bilınen dünyalar sadece uçtur, ama anlaşılan buyucek boyuttakı her dünya, gaz salabılır Belkı de başka büyük dünyalarda yanardağ faalıyetı sadece çok yavaş. (LATS) T aze sebzeler yalnızca kolestrol sevıyesını duşurmuyor, kansere karşı koruyucu görevlerı de var Yakın bır zamanda yapılan bır çalışmada araştırıcılar 70 dıyet örneklerıyle sebze ve meyve etkılerını ıncelemışler Ve sureklı çığ sebzelerle beslenen kışılerın, kansere yakalanma rısklerının çok yüksek olduğunu görmuşler Çalışma ayrıca yeşll yapraklı sebzelerln, domatesln, havucun ve çlğ lahananın, kalın bağırsaR, mlde, ağız kanserlerinde koruyucu etkileri olduğunu bıldırıyc Çığ tuketılen sebzelenn bu koruyucu etkısı şöyle açıklanıyor Yeşıl yapraklı sebzeler, meyveler alışkanlık sonucu çığ tuketılırler ve çığ haldeyken daha fazla vıtamın ıçerırler Çunku Beta karoten C vıtamını gıbı kanserlQşmeyı onleyıcı vıtamınler, pişirlllnce kaybolurlar. Sonuçta daha uzun yaşamak ıstıyorsanız, her gun bol mıktarda havuç, turunçgıller (mandalına, greyfurt, domates, baklagıller, karnabahar, lahana, yeşıl yapraklı sebzeler yemeye çalışın (*.k.) İhtimaller Bır ıhtımal, kuçuk meteorların süreklı olarak Merkür'ün yuzeyıne duşmesı, bunların yenı yenı sodyum ve potasyum taşımaları ve bu yenı gelen elementlerin ısınıp buharlaşması olabılır Başka bır ıhtımal ıse, Güneş'ten gelen yuklu parçacıklann "Guneş ruzgârı" Merkur'un yuzeyıne hızla çarparak yuzeydekı kayalardan sodyum ve potasyum koparmalarıdır Bılınır kı Merkür'ün uzerınde, adına "Calorıs" (Latınce "sıcak" sözcuğunden, çunku Merkur, guneşe en yakın konumdayken burası guneşe donuktur) denen devâsa bır krater sıstemı vardır Calorıs, Guneş sıstemının ılk gunlerınde muazzam bır meteor çarpması sonucu oluşmuştur, kuşkusuz Bu çarpma sonucunda Merkür'ün kabuğu çatlamış ve kırılmış ve o gün bu gundur de aynen, çatlak ve kırık olarak kalmıştır, çünku Merkür, büyük bır ıhtımalle, jeolojık bakımdan ölüdür, dolayısıyla kabuğu da, hangı bıçıme