Katalog

H A Y V A N L A R D A Y A Ş A M Arılar kağıt yapmayı bizden önce öğrendi Yabanarısının bir mevsimlik yaşamöyküsü Cengizhan Özbay Dlcle Üniversltesl abanarıları insanoğlundan çok önceleri, bir mevsimlik kentler kurabilmek ıçın odundan kağıt elde etmeyl gerçekleştırebılmişlerdir. Bir öncekı yazda çıttleşmış Pollstes yabanarısı, ilkbaharda havaların ısınması ile birlikte uzun bir hibernasyon (kış uykusu) döneminden çıkarak yeni bir ailenin oluşması için düşmanlarından, yağmurdan, rüzgârdan ve güneş ışığından kolayca korunacak yuva yerını aramaya başlar. Yuva yerinı saptadıktan sonra çürümüş odun parçalarının fibrillenni, mandlbülleri (çeneleri) ile kopardıktan sonra, tükrük salgısı ile yoğurup hamur sekllne sokmaya çalışır. Böylece yuva yapımında kullanılan kağıt hamuru hazırlanmış olur,<18 yy. başlarında Reaumur adlı araştırmacı Polistesler gibi odundan kâğıt elde etmeyi önermiş, önerisi ancak yüz yıl sonra dikkate alınmıştır). Kraliçe, hamuru kullanacağı yerl saptadıktan sonra mandibülleri ile bu hamuru kâğıt gibi ince bir levha haline getirerek hücre yapımında kullanmaya başlar (Resim: 1). Yuva, heksagonal (altıgen kesitli) hücrelerden oluşur. Hücrelerin heksagonal olması, yuva yapımı sırasında birim başına minimum malzemeyi kullanarak maksimum yer tasarrufu yapılması sağlar. Gerçekte arıların yaptıkları yuvalarda savurganhk hiç yoktur. Yapılan bir hücrenin altı köşesi aynı zamanda komşu diğer hücrelerin duvarını oluşturmaktadır (Resim: 1). Y Resim 1. Yuva yapımı İle uğraşan yabanansı (Polistes gallicus L.) Realm 2. P. gall.cus L. yumurtaaı İlk hücreler belirmeye başlayınca her hücreye bir tane olmak üzere yumurta bırakmaya başlar (Resim: 2). Yumurtalar 1013 günlük gelişme süresinin ardından larvaya dönüşür (Resim: 3). Larvalar büyüdükçe kraliçe hücreye kâğıt ekleyerek hücreyi uzatır. Larvanın büyümesi sonunda iç duvarlar arasında sıkışan vücutlarına, oluşan küçük bir basınç kuvvetinin uyarıcı etkisiylelarvalar pupa (başkalaşım sırasındaki ara bir dönem) dönemıne geçmeye başlar (Resim: 4). Metamorfoz (başkalaşım) anı yaklaştıkça başlarının üstünde beyaz ipekten bir kubbe örerek hücre içinde kapalı kalırlar Kapalı hücrenin içinde larva "nymphe" adı verilen donmuş bir mumyaya dönüşür. Pupa durumundaki larvanın metamorfoz süresi 1621 gün olarak değişir. Metamorfozun sonuna doğru erginleşme belirtileri artık görülebilir. Üç çift ayak, bir çift anten, mandlbüller ve bileşik gözler belırgınleşir (Resim: 5). Gelışmesini tamamlayan an, hücre ağzını örten kapağı mandibülleri ile keserek dışarı çıkar (Resim: 6). Pupadan çıkan ergin, hemen larvaların bulunduğu hücrelere gider ve larvalara antenleri ile dokunarak onların çıkardığı tükürük salgısını emmeğe başlar (Resim: 7). Bir kaç gün yuvada kalan genç ergin, daha sonra cinsiyetine göre ailedeki görevine başlar. Resim 6. Metamorfozu tamamlamış genç ergin Beslenme, işçi arının görevi Ailede larvaların beslenmesini işçi arılar üstlenır. İşçi arılar çeşitli böcek larvalarını kanatları ve ayakları yardımı ile yuvaya getirir. Yuvada mandibülleri ile parçalayarak küçük topakçıklardan oluşan bir çeşit pasta şekline dönüştürerek larvaya • yedirirler. Larvalar da buna karşılık bir damla tükürük salgısını onlara sunarlar. Erginlerin yiyecökleri farklıdır. Bu yiyecekler nektar, olgun meyveler ve diğer yüksek şekerli meyvelerdir (Resim: 8). Yuvanın beslenme ve bakımının yanında savunmasını da işçi arılar yaparlar Yuvayı saldırgın.böceklere karşı, mandibül ve zehirli iğneleri ile çok iyi korurlar. Yaz sonuna doğru yuvada elli kadar hücre sayılabilir Bu esnada işçi arılar, yeni erkek ve kraliçe arıların doğabileoeği daha iri hücreler yaparlar. Ağustos ayı sonlarına doğru önce erkek arılar sonra da kraliçeier çıkmaya başlar. Hemen çiftleşme hazırlıklarına girişilir ve çiftleşme havada olur. İlk soğuklarla birlikte işçi arılar, erkek arılar ve yaşlı kraliçe ölür. Döllenmiş genç kraliçe, uzun bir kış uykusu geçireceği sığınağını bulur ve yerleşir. Böylece topluluğun gelecek ilkbaharda yeniden oluşması, bu son döllenmiş kraliçe tarafından garanti altına alınmış olur. G Resim 7. Larva salgısıyla beslenmekte olan genç ergin Resim 3. P. gallicus larvalan (üstte) Resim 4. Pupa dönemıne geçmeye hazırlanan bir larva (sağda ustte) Resim 5. Erginleşmeye başlamış bir nymphe sağda altta) Realm 8. Meyve auyu ile beslenen ergin 24