Katalog

OŞİNOGRAFİ Okyanusların dili uzaydan çözülüyor Renk değlşimlerlnden, okyanusların verimliliği ve dünyanın gelecekteki sıcaklığı belirlenebiliyor. özet çeviri: T.Ziya Erol yılında okyanus renk değişimlerinin gözlenip gözlenemeyeceğinin anlaşılabilmesi için uzaya bir uydu yerleştirildi. Bu uydudan elde edilen veriler ışığında, okyanusların düşünülenden daha dinamik bir yapıya sahip olduğu ve karbon devrinde daha önemli yeri olduğu ortaya çıkanldı. Bilim adamları, okyanuslardaki bu renk değişimlerinin önümüzdeki onyıllarda iklim değişikliklerinin anlaşılmasında önemli olduğunu gördüler. Gemiyle veya uçakla seyahat edenler, denizdeki renkler mozayiğinin sürokli değlştlğlni bilir. Karaların etkisinin dışında kalan okyanus bölgelerindeki renk değlslmlerl, faytoplanktonlardan çıkan pigmentlerin yoğunluğuna bağlıdır. Planktonlar, denizlerdeki besin zincirinin temelini oluşturan, serbestçe sürüklenebilen organizmalardır. Denizlerin rengi bu biyolojik verimlilikleri ile doğrudan ilişkilidir. Okyanuslardaki Faytoplanktonlar bir tür bitkidir; fotosentez sırasında organik madde üretir. Bu organik maddeler, mikroskobik hayvanlardan balinaya kadar uza 1978 nan diğer organizmaları besler. Sureç içerisinde, suda çözünmüş ınorganik karbon, organik karbona dönüşür, reaksıyon güneş ışığındaki enerji yardımıyla olur. Denizdeki biyolojik sürec içerisindeki temel öneminden dolayı, fotosentez sırasındaki kazanç oranı, temel verimlilik adını alır. Yaşamı beslemesinin yanısıra, faytoplanktonların evrensel karbon devrinde de önemli rolü var. Bunlar okyanus suyunun üst kısmından inorganik karbonları alır; aynı orandaki organik karbon zaten okyanus yatağına inmiştir. Bu da üst tabakada karbon açığına yol açar. Karbon açığı ise atmosferden alınan karbondioksit (CO2) ile kapatılır. Okyanuslardaki verimliliği hesaplamanın tek yolu, tüm okyanus yüzeylerinin ölçülmesi ile olabilir. Bu ölçümde denizdeki planktonların bir neslinin tamamlanma süresi olan iki ile beş gün içinde yapılır. 1970'lerin başında bazı bilim adamları, planktonların yoğunluğundaki degişimleri, okyanus renklerinın uzaktan gözlenmesi ile incelenebileceğini düşünmeye başladılar. Deniz yüzeyine çarpan güneş ışığı farklı Rengin kökeni: Planktonun pigmentleri yeşil ışığı yansıtıyor. derecelerde soğurulur. Bu da deniz yüzeyindeki sularda ne çeşit çözünmüş madde olduğuna bağlıdır. Verimli kıyı bölgelerindeki yeşil sular, klorofil ve faytoplanktonların pigmentleri tarafından renklendirilir. Bu pigmentler kırmızı ve maviyi soğurur ve yeşili yansıtır. İçinde çok az yaşam olan açık okyanuslar koyu mavl, asıl deniz suyu rengindedir. Araştmcılardan elde edilen tüm veriler ışığında okyanus pigmentlerinin yoğunluğunun haritası yapıldı. Pigment yoğunluklarının ölçümü, bize, temel verimlilik oranının hesaplanmasına olanak sağlıyor. Temel üretim ve pigment miktarı arasındaki ilişki ile deniz yüzeyindeki sıcaklık ve su yüzeyine gelen güneş ışığı miktarı gibi faktörlerin etkileri hakkında bilgiler sürekli gelışıyor. Bundan sonraki aşamada ise okyanusun üst kısımlarından diplere giden toplar» karbon üretiminin hesaplanması var. Uzaydan yapılan gözlemler, bilim adamlarına gemıden yapılacak deneyleri planlamada yardım ediyor. Bu çalışmayla planktonların çiçeklenmesine neden olan etkenler daha iyi anlaşılacak. Uydudan elde edilen genel görünümlerle ılginç sonuçlara varıldı. Dikkate değer özellıklerden biri, Pasifik Okyanusu'ndaki ekvator boyunca renk hattının oldukça net belirlenmesiydi. Ekvator boyunca esen doğu rüzgarları, yüzeydeki suları, dünyanın ekseni etrafında dönmesinden dolayı, ayrılmaya zorlar. Ekvatorun kuzeyındekı sular kuzeye akar, güneyindekiler güneye. Kutuplara doğru akan suların yerini almak için yukarı çıkan besince zengin derindeki sular, ekvator boyunca faytoplanktonların büyümesini sağlar. Denizbılimcileri bu verimli suların ekvator boyunca ne kadar kapsamlı olduğunu yeni yeni anlamaya başladılar. Sadece uzaydan yapılan gözlemlerle, dünyanın gelecekteki sıcaklığını belırlemede okyanusların rolünü anlayabiliriz. (New Scientist, 7 Eklm, 89) Global göruntü: Bu plankton göruntüsü 18 ayda tamamlandı. Mor bölgeler planktonun az olduğu, kırmızı bölgeler çok olduğu kısımlar. 14