Katalog

.L1 tLMKüLTÜR\/E [TlM TC N.. iSTANBUL KÜLTÜR Eneıji sektörününbirdiğeryaşamsalaltsektörü, elektrikalt sektörüdür.Bualanda da özelleştirme uygulamalarıbüyükbirhızlasürdürülmektedir.içinde hıdunduğunnı:dönemde,iktidarınbu hızıdaha da arttırmakçohasındaoldıığuaçıkçagörülmektedir. Bunun2teıııelgösrergesinidikkategetirmekreyarar vardır: Birincisi;EneıjiBakanlığı’nınStratejikPlanı’nııı (2010-2014)ilksayfasında“Buçerçevede, clekırik enerjisi rekabetçipiyasaoluşumu araç’ları arasındat-eralan üretim ve dağıtimözelleştırıneleııplanlanan süreç içvrisinde tamamlanacak ve rekabete dayalı,serbest piyasakurallarıçerçevesindeişleyenbir piyasa oluşturu— lacakrır” denilınekredir. Ikincisiise,her ne kadardeğerlendirmelerimi:de kişilereyönelikgörüşbelirtmemeyeözengöstersekdc (ki buradakideğerlendimıemi:de gene şahsaya da bir kurumuntü:elkişiliğineyönelikdeğildir);petrol,gaz,kömür, yenilenebilir kaynaklar,elektrik,boru hatları, uluslararası ilişkiler,çevre, ulaştırma,güvenlik, ekonoıui,vb.gibibir diziyaşamsalkonuyla derin ilgisi olan “enerji sorunu”nun, 1 Ozel lestirme L Idaresi’ninbaşından _________ “tnmsferettiğiniz”bir hürokrarateslim edilmişolması,enerjiyehangigözlebakrığınızıanlatması bakımındanbelirlevicidir. Dahayalınbirifadeile,iktidarıngözündeenerji sektörüeşirtirö:elleştirmesigerekenbiralan (gerisiyalan!) denklemikurulmuşdurumdadır. Elektriközdileştirmeleriniyakındanizleyenve elektriksektörününçokdeneyimli yetkinisimlerinden biriolanBahaEruığnil,www.enerjienergy.com’dakibir yazısında(ElektrikOzelleştirmelerindeGözdenKaçanlar) çokönemlibazısaptamalaryapmaktadır: “Elektrikenerjisinin doğasıgereği >anrımların tam ve zamanındayapılmasıgerekmektedir.Bugcrçekkşmez ise sektördeoldukçabüyükölçüderisklerortayaçıkacak-tır. Dahaönceelektriksektörüteke!durumundaikenbu risklerintamamıkamuadınagörev yapan devlet kuruluşlarınaait iken, bugüngelinen aşamadasektördekiriskler sektör katılımcılarıtarafındanüstlenilmek isren,nenıekredir.Türkiye’deözelsermayeelektriksektöründe faaliyetgöstermeyisalt birparakazanma alanı olarak algılamaktadır.Oxlsem1ayenindoğasıdazaten budur.Faaliyet gösrerenler,elbettekazanmakiçinbusektöregirecektir. Ancak,sektörkatılımcıları kazanmanın yanısırabazı risklerinolabileceğini görmek istememekte tüm risklerin hölüdevletsoruınluluğunda olmasını, yüksekkazançiarınise kendilerinesorunsuzaktarılmasınıistemekredirler.” “ABüyesidevletlerintümündeelektriksektörünün öncübirkurumugüçlü olarakkoıunmaktadır.Diğer önemlibirhususda,elektrikenerjisinintoplumtarafından algılanınasındakitanımıdeğişmektedir.Birkamuhizmeti yükümlülüğüaltında kullanıcıyasunulanelektrik enerjisibusüreçile birliktepiyasadaserbestolarakalınıp satılabilenbirmalolaraktınımlaıımaktadır.Butanıın değişikliğiisekullanıcılarınelektrikenerjisineulaşma ola— nağını hem fiyat olarakhemdearzriskleriaçısından zorlaştıracaktır.” “Elektriküretiıııtesislerininözelsektöredevredilmcsi zamanzaman tartışılnıaktadır,ancak büyük ölçekli uygulamayahenüzbaşlannıamıştır.Elektrikdağıtım bölgek-rinindevredilnıesiisehızladevametmektedir. Bilindiğiüzereşuanda elektrikdağıtımbölgelerinin devredilmesisürecidevamemıekredir.Gazetehaberlerinde çoğunluklaelektrikdağıtımbölgelerinindevirbedeli yetkililertarafındanönplanaçıkartılnaıkra,budevirlerin nelergetireceğivesektörüngeleceğininasıletkileyeceği neredeysehiç tarrışılmaınaktadır.L)evirbedelininyüksek olnıasıiyibir başarıolarakg<3sterilsede budevirbedelinin işletnıeyi olanşirkettarafındanelektriksatış fiyatlarınaekleneceğidolayısıylatüketiciyeyansıyan ii>-atlarınartacağı üzerindedurulnıaımıktadır.”... ‘ABüyesidevlederinelektrikkuıumlarıileTürkiye’de elektrikkurumveşirketleristıatejileriaçısından dikkatlibirşekildekarşılaştırılırsaaralarındaçokbüyük liırklılıklarolduğugörülecektir.Avrupakurumveşirketleri kendiülkelerindegüçlühatta sektörlideriolarak korunmayaçalışılırken liderkonumundakurumveya şirketbulunmamakta,zaman içindemevcutkurumlarda zaj’ıfiıtılınaktadır.” “Türkiyeelektriksektöründebugünekadarolan serbestpiyasa uygulamalarındapiyasakatılımcılarının serbestpiyasakavramınıtamolarakanlayamadıklarıyada anlamakistemedikleıigöriilmektedir.C>zelliklesonon yıllıksüreiçindeelektriksatışfiyatlarındakiyüksekartış, taınanmenticaridüşünensermayesahiplerineçokçekici gelmiştir.Ancak sektöregirenher katılııncıserbestpiyasa işkrliğinisavunurgörünmüşamaesasolarakkendisiiçin devlertarafındanayrıcalıklıortamoluşturulmasını beklemiştir. fiıaliyetinedevametmişancakaz kazanınayabaşlayıncahemensiyasiotorireninyardımını talepetmeyevebeklemeyebaşlamıştır.Kriznedeniyle azalantüketimihtiyacısonucundaüretiminde düşmesi gerekeceğindenhemen doğalgazfiyatlarının yüksekliği nedeniyleelektriküretim maliyetleriniartacağıgünde- me taşınmıştır.Oysaithalkaynakolandoğalgaz fiyatlarınınher zaman için elektrik fiyatlarına olanetkisinin artışyönündeolacağıen başından bilinmesigereken bir gerçektir.” Omeklerçoğakılabilir.Ancakenerji elektrik politikaları,stratejikve yaşamsalönemdekipolitikalardır. Bunedenlede,sözkonusupolitikalar,piyasadaalınıp satılanherhangibir malayönelikpolitikalargelişririlerek planlanaınazve uygulanamazlar. “Kamununsüreldizararettiği”tczleri,kontrolaltında tutulan medyakunıluşlarıaracılığıylapompalarımayade— edilmektedir. Söz konusu medya kuruluşlarının patronlarınınözellikleenerjisektöründekivarlıklarıve geleceğeyönelik“pastadandahabüyükpay alma” iştahlarısürdükçe,bu yönlendirmelerindevametmesi kaçanılmazdır. Oysakaınununtümpolitikaramalarakarşınzarar etmediğideTUPRAŞ ve PetrolOfisigibiörnekler anımsandığında,bir gerçektir.Kaldıki, kamu kurumlarınabirikimsizve ehliyetsizyandaşlarını,eşdost çocuklarmıyerleştirenyadatarikatreferanslarıyl-aatamayapan siyasilerin“kamukötüyönetiliyor”,“kamukurumları zararediyor”demden, bir ahlakizaafınaçık göstergesi değildirdc nedir? SONSÖZYERİNE Türkiye’ninenerjikaynaklarıyetersizdeğildir; mevcutkaynaklarsondereceyetersizkullanılmaktave itha— 1ambağıınlılığımızhızlaarttırılmakradır. Ülkemizin kömür, hidroclcktrik, rüzgftr güneş kaynaklarıbaştaolmaküzere;yerlikaynaklarıhızla devreyealınmalıdır. Enerjiverimliliğive kayıp kaçıklarınönlenmesi diğerönemliköşeraşlandır. Yenilenebilirkaynaklar,ülkemizinkaynaklarıdırve teınizkaynaklarolmalarıdadiğerönemli avrıcalıklarıdır. Bu kaynakların teşvik edilerek, enerji üretimiinizde mümkünolan en yüksekorandayeralmaları sağlanmalıdır.Ancakburadaenyaşamsalhusus, güneş, bidroelektrikbaştaolmakÜzere,tümkaynaklariçin,yerli irnalatsanayiıni:ingeliştirilmesinisağlayacakpolitikaların hayatageçiniinsesidir.Aksihaldeverilecekteşvikler,büyük orandabukaynaklardanelektrikeldesiiçingerekli imalatı(mevcutdurumda)gerçekleştirenyabancıfirmaları zenginetmeyegidecektir. Kamukurumları,özerkve dikeybütünleşikyapıda yenidenorganizeedilmelidir. Kamukurumlarınıkemirenen önemlihastalık, bugünekadarbenzerigörülmemişpolitikkadrolaşmadır.Bu kadrolaşma,bir yandan yönetimdeehliyetsizliği, uygulamadaveriınsizliğidoğururken,diğer yandan da bu stratejikkurumlarınyandaş/Candaşve yetersiz(malive teknikyönlerden)şirketleredevrininaltyapısı hazırlanmaktadır. Ozelleştirmeler,ülkemizinen önemlivestratejik kurumlarınıneldençıkmasıveyeterliyerliserınaya birikiiniolmadığındanbüyükorandayabancıtekellerineline geçmesisüreciniifadeetmektedir.Sanayisiolmayanbir ülkeninüretmesi, rekabetetmesi, bağımsızkalması ınümkündeğildir.Ozellikleenerjialanı,stratejikönemi baştaolmaküzerebirçoknedenle,mutlakakamuerkinin elinde,planlıveerıtegrebiranlayışla,özerkveehilyönetiınler elindeyönetilmelidir. Enerji Özeileştirmeleri ve Türkiye: Masalın Asit! 3 Türkiye ve Elektrik Alt Sektörü Özelleştirmeleri A’ecdet (IstanbulKültürÜniversitesi) . . + c..J E E c’J C\J 5 ki —