Katalog

1• CumhuriyetBİLİMVETEKNOLOJİ Sayı:121823Temmuz2010 IMTİYAZSAHİBİCumhuriyetVakfıadınaOrhanErinç GENELYAYINYÖNETMENİİbrahimYıldız YAYINYÖNETMENİOrhanBursalı SORUMLUMÜDÜRMiyaseliknur GÖRSELYÖNETMENTulesHasdemir Sağlıksayfası VKVAmerikanHastanesi katkılarıIlohazırlanmıştır YAYIMLAYAN YaniGünHaberAjansıBasınveYayıııcılıkA.Ş. İDAREMERKEZİVEYAZIŞMAADRESI Prof.NurettinMazharÖktelSokakNe:234382Şişliİstanbul Tel:0212.3437274Faks:0212.3437264 CUMHURİYETREKLAM Tel:0212.2519874/3437274YerelSüreliYayın BASKI DPCDoğanMedyaTesisleriHoşdcroYolu34850 Esenyurıllstanbul DouglasAdams,Oroseopçvnun GalaksiRehberibaşlıklıkitahında,”Zaman biraldatmacadır.Heleöğletatilikatmerli biraldataınacadır,”diyerekdalgasını geçiyor.Ancakbiliminsanlarıbugörüşühiçde gülünçhulmuyorlar.Kimiyenifizik kuramlarındazamanınçukdahaköklü-ve zamansız-bir ortayaçıktığıöne sürülüyor. • Buaçıklamayıişegeciktiğinizde patronunuzlapaylaşmayıbirdeneyin.ABD’de trafiğebağlıgecikmelerdenötürüyılda yaklaşık38 işsaatininboşaharcandığı belirtiliyor. • Martaylarmdasaatlerinnedenbir saatileriyealındığınıhiç merakettinizmi? YazSaatiUygulamasıfikri,günışığından dahafazlayararlanılmasıamacıyla insanlarınyazsabahlarıdahaerkenkalkmalarını önerenBenjaminFranklintarafından,bir şakaolarakortayaatıldı.ilkkez1917 yılındaBritanya’dabaşlatılanbuuygulama giderektümdünyayayayıldı. • Çevrecigünler.Buyı128Mart tarihindebaşlayanyazsaatiuygulamasıile yaklaşık600milyonkilovatsaat(kWh)enerji tasarrufusağlanmasıbekleniyor. • ABD’liruhbilimciler,banka veznedarlarınınparaalıpverme,yayalarınyürümeve postanememurlarınınkonuşmahızlarından yolaçıktıklarında,temposuen hızlıüç kentinBoston,BuffiıloveNewYorkolduğu sonucunavardılar. uzaktaydı.Ne varki,Dünya’nındönüşütam olarakgüvenilirbirölçütdeğil.Güneşve Ay’dankaynaklanangelgitselsürtünme gezegenimiziyavaşlattığıgibi,gün uzunluğunundaheryüzyıldabir3milisaniye artmasınanedenolur. • Buda,dinozorlarınyaşadığıdönemde, günuzunluğunun23saatolduğuanlamına geliyor. • Havakoşullarıdagününuzunluğunu etkiliyor.ElNino’nunetkiliolduğu dönemlerdesertrüzgürlarnedeniyleDünya’nın nüşhızında24saattebiryaklaşık1 milisaniyelikbiryavaşlamameydanagelebiliyor. • BukonudaçağdaşteknolojiçDkdaha başarılıolabilir.1972yılında,50’yiaşkın ülkedekiatomiksaatlerdenoluşturulanbirağ zamankonusundasonyetkiliolarak belirlendi.Buağöylesinekesinki,yaklaşıkbir saniyelikbiroynamaiçin31.7milyonyıl geçmesigerekiyor. • BuzamanınDünya’nıngiderek yavaşlayandönüşüileeşzamanlırutulahilınesi için,birkaçyıldabir“artıkbirsaniye” eklenmesigerekiyor.Buuygulamayaen son geçtiğimizyılbaşıgecesigidildi. • KoloradoUlusalStandartlarve Enstitüsü’ndebulunandünyanın endakiksaatitekbircıvaatomunun titreşimleriniölçüyor.Milyaryıldabirsaniyelik biroynamabileolmuyor. • l800’lüyıllaradek,herkasabanın güneşindeviniminegöreayarlanmışkendine özgübirzaınankuşağıvardı. • Budurumtrcnlerinvetrenhareket çizelgelerininyaşamımızagirmesiylebirlikte ciddibirkarmaşayadönüştü.Birsürehem yerelsaati,hemde“trensaatini”gösteren saatlerkullanıldı. • 18Kasım1883tarihinde,Amerikan demiryoluşirketlerininbaskısısonucunda tüınülkedestandartzamandilimleri uygulamasınageçildi. • Trensaatlerininfarklıyerlerde saatlerineşzamanlıdurumagetirilmesi gereksiniminidoğurması,Einstein’ıngörelilik kurumınıgeliştinnesindeesinkaynağıolmuşola- • Einsteinyerçekimininetkisiyle zamanındahayavaşaktığınıgözlerönüneserdi. Bunagöre,yerçekiminindahaazolduğubir yeredoğruuçmaktaolanbiruçağın yolcularıher uçuştabirkaçnanosaniyedahafuzla yaşlanıyorlar. • Kuvantumkuramınagöre,var olabileceken kısazamansüresi 0.0000000000000000000000000000000000 000000001 saniyeyedenk geldiğibelirtilen Planckanı. • Zaman kavramıoldum olasıbilinenbir kavramdeğil.Biliminsanlarınınbüyükbir bölümüzamanın,13.7milyaryılönce, BüyükPatlamasırasındaevreningerikalanı ilebirlikteortayaçıktığınainanıyor. • Zamanınbirsonuolabilir.Uç Ispanyolbiliminsanıgenişlemekteolan evreningözlemlenenhızınınzamanın yavaşlamasındankaynaklananbiryanılsama olduğunainanıyorlar.Onlarınhesaplamalarına göre,zamanenindesonundadurabilirveher şeydurmanoktasınagelebilir. Rita Discover www.curnhuriyet.com.tr Bilim ve Teknik Derginin512.sayısındakapak konusuTaşlarınDili.Diğeryazılar arasIndaMüzikveBeyin,Kuantum penceresindenbiyoloji,Çamlıdere jeoparkı,Antarktikabuzullarındayersel gözlem,Küreselsoğutma,Temassızkredi kartlarıgüvenlimi?,Bedenimizde bilinmeyenasimetriler,Tesla,Mağara canlılarıdikkateçekiyor. Bilim Çocuk;1] Derginin151.sayısında, dondurmaiçindenelervarvenasılüretilir, yaprakbiti,denizaltındanilginç canlılar,araştırmagemileriylekeşif, sandaletlerve sandaletyapımı,buluş atölyesi,evdebilim,düşünerekeğle___________________ nelimgibiilginçyazılarbulunuyor. Çocuklarıngerçekteneğlenerekbilimiöğreneceklerikonularla dolu...Dergiayrıcabiyolojikkartlarveoyunkartonlarıveriyor. Meraklı Minik Okulöncesiaylıkderginin kapağındaBalıkGibiYüzmekistiyorum, konusubulunuyor.Dergidebalıkfotoğraf çekmeoyunukartonvar.Gemiresimli kartlarıdaminiklerisevindirecek.Dergi içindekiyazılargenellikledeniz konusunaayrılmış,denizcanlıları,sudaki kabarcıklarınnedeni,ahtapotailesi, denizdehangicanlılaryaşar,ahtapotunkaçkoluvar... 1 BL!NLARI[5İLİYORMUSUNL’? 1 ZamanKonusundaBilmediklerimiz... 1 • Pekiya temposuen ağır kentler? Shreveport, Sacramentove LosAngeles. • Birsaniye, günün uzunluğununl/86,400’ü olaraktanımlan‘Manevi Mirasım Bilim ve Akıldır!’ “Ben,manevimirasolarakhiçbir ayet, hiçbirdogma,hiçbir kalıplaş7nışkural bırakmıyorum.Benimmanevi rnirasımbilimveakıldır... Zamansüratleilerliyor, milletlerin,toplumların, kişilerinmutlulukve mutsuzlukanlayışkırıbile değişiyor.Böylebirdünyada, asladeğişmeyecekhükürnler getirdiğiniiddiaetmek,aklınve bilimingelişi7niniinkaretmek olur... BenimTürk milletiiçin yapmakistediklerinive başarmayaçahşnkkrnm ortadadır.Bendensonra beni benimsemekisteyenler,bu temeleksenüzerindeakılve biliminrehberliğinikabul ederlerse,manevimirasçıkrnm olurlar.” Mustafa Kemal NliİliEüiıj,,ıH,ık,ı,ııDr. Reşiı h,ıwt (Ji,irli, 1 ,. hlr t ji. LC’.Y,ryınLzr, bilir. ‘ii GÜNDEM OrhanBursalıyıllıkizninikullanmaktadır. C’-4 E E e,, e,, 1— C.)