Katalog

KÜITÜ Türk Toplumu Tarihi Çevreyi Neden Koruyamaz? Istanbul Avrupa kültürbaşkentioldu.Şimdi Istanbul sahiden Avrupa kültürünün temsilcisi mi? Ilımlı İslamtoplumuAvrupa kültürüne sahip olmak mı istiyor?Bunlarteşvikedicigeçicietiketlerdir.Fakatgerçek bir kültür işaretetmiyorlar.Ayrıcabir tehlike içeriyorlar:Sorumlular,örneğinİstanbulBelediyesininbu etikete layıkbir işyapmadığınıilan etmek gibi olumsuz kararlarda alabiliyor. Birolgununiçvriğinidoğruranımlayıpanlamayan bunuhaşaraıuaz.Tarihi çevreninkorunmasıuygartoplumun en üstdüzeydekikültürgösterisidir.Bununkanıtı Avrupa kentleridir.Türkiyebu uygarlıkdüzeyindeolmadığıiçin tarihiçevreyi konıyamadı. Bizikirenklibirtoplumu:.Arap ve Acem ile Bulgar arasında bocalayan bir toplum. Istanbul,Çarşambaile‘Canyon’arasında tanımsı:bir yer. Tarihi çevre koruma, uygarlığınen üstdüzeyindeki estetikgösteridir. Insanın ürettiği en büyük boyutlu ‘artifact’ı korumak için, çnğdaşyaşamın politik, sosyal,ekonomik ve teknik baskılarına karşın, toplumunbilinçlibirdirenişidir. Bu bilinç gcçnıişin yaratıcı ve özgün olduğuna inanılan mirasına toplumun sahip çıktığınıgösterir.Türk top.lumutarihi kentlerini büyükölçüdeyokederek böy_________________________________lebirhilincesahip olmadığınıkanıtlamıştır. Tarihi çevrenin korunabilmesikentlerin değişik çağlardakifizikselyapılarına ilişkingelişınişbir sanatsal ve teknik bilgininvarlığına,çuğdaşkentin gereklilikleriile tarihi mirasıngercklilikleriarasındakültürelve bilimsel olarak yapılacakseçimlerdetarihi ınirasaöncelik verilmesine,bu bağlamdauluslararasıuygulamaölçütlerinin ve uygulamalarınınbilinmesine,bu alandadeneyimli uzmanlarınve bilim adamlarının ve bunlarıanlayan bir politik iradenin varlığınabağlıdır. Türkiye’de bu koşullar oluşarnamıştır.Bütün bileşenlerinibir arayagetirecekpolitikbilinç yoktur.Bunun üniversiteaçmakla,örgütkurmaklailişkiliolmadığını bugünküdurumgöstermektedir. Türkiye’yeözgü koşullarda hızlıkentleşen kırsal nüfusunhilgisizlikve tarihi dengeleyecek birkentligeleneğivepolitikgelenekdeoluşmamıştır.Kaldı ki gerikalmışdünyanın her köşesindehızlıkentleşmeye paralel olarak gelişen toprak ve yapı spekülasyonu, Türkiye’deönlenemezbir salgınolarak toplum yaşamınayerleşmiştir. AYDIN Busaptamalarbizim İstanbulyada diğer kenılerimizintarihi mirasını ve tarihi karakterlerini nedenkurtar- madığımızıyeterikadaraçıklıklagöstermektedir.Olay bazıkişilerin,uzmanların varlığıileçözüınlencmez.Toplum kültürünün entelektüel içeriğiile hağlantılıdır. Bi: böylebirgereksinmeyibeyninde ve ruhunda duyanyeteri kadaraydınyetiştiremedik.Türkiye’deaydmsıkulüplervar. Diplomalıaydınlarvar. Fakatpolitik ve ekonomik menfaatbaskdarını dengeleyecek entelektüel hirikiııı gerçekleşmedi. Istanbul’apolitikve turistiknedenlerlevebirazda kentinolağanüstü tarihi konumu ve albenisi nedeniyle, Avrupa kültürbaşkentiunvanı verildiğizamanbirtakım insanlar bunun bir gerçeğiyansıttığını sanmış olabilir. Fakatböylebirhayalekapılacakları yerde,Istanbul’unbu unvana layıkbiryerolduğunugöstermekiçin ellerinden gelenbilimselçabayıgösterselerdi,koruma etkinliklerinide o amaçla planlarlardı.Oysa bu bir kültür gösterisindençok bir turistik festivalgibi algılandı. Birkaç doğru proje UNESCO temsilcilerini ikna edeceknitelikte idi: Birtakımkısaakıllılarsen ben kavgasmatutuştu. Başlanan projeler 2010’a yetişmedi. Sarayı, Anemas Zindanı, Çemberlitaş restoınsyonlarıbitmedi. Çevreleri de düzenlenmedi. Bunların yanında Yenikapıkazısıolağanüstübir arkeolojigösterisiydi.Benbu kazıyadayeterikadaryardım yapıldığınısanmıyoruın.Oysa buna devlet ve belediyeninyanısırasiviltoplum örgütleri deyardım edehilirlerdi. Belkiyeterince bilgilenmedim.Kaldıki böylebir kazıya uluslararası sponsorlarda ilgigösterehilirlerdi.Yinede çalışmalarıkutlamak gerek. FakatbunlarınyanındaIstanbul’auluslararasıilgiyiya— ğunlaştıracakçok büyükbir fırsatkaçırıldı.BununTürk idarecilerinRoma ve Bizans geçmişine yeteri kadar ilgi duymamalarıylailgisivar. en büyük mirasıAyasofya,surlarve BüyükSaray’dır.BüyükSaray ve Hipodrom Osmanlıdevrindetahrip edildi.Busarayın en önemli bölümlerinden biri Ayasofya’nınarkasından Marmarakıyılarınakadaruzananbölümü idi. Sultanahmet külliyesinden sonra en büyük tahrip kardeşlerinyaptıklarıilküniversitebinasıkazısında oldu. Bu alanda eski hapishanenin yerine önce Four SeasonsOteline izinverildi.Sonra ilgilikurulvebelediye izniyleona birekyapılmasıizniverildi.Bütün bunlar yanlışkararlanlı.Fakat istanbul’dakiotelfuryasıveBizans düşmanlığıiçindedoğaltavırlardı.Son ekyapınınmimari yapıyıayaklar üzerinde bir kat yukarı kaldırarak Büyük Saray’a ait kalıntıları koruma ______ıncdığı gosterdı Fakatotel üzerinde iş işten geçtikten sonra yapılan geç kalmış polemikler17000mZ’likbir alanı kaplayanBüyükSaray kalıntılarını değerlendirme olanağıvermedi. Oysa şimdilik kapalı olan bu alan, Yenikapı Limanı’ndan çok daha önemli, Istanbularkeoloji— sine,lstanbul’untarihi prestijineve turizmine olağanüstübir katkıda bulunacak birveridir.Eğerburasıbu bilinçledeğerlendirilseydi, UNESCO için yeterli bir korumaçabasıgösterisi olurdu. Burasıkent için olağanüstübir arkeolojikalan olarakbüyükbir değertaşıyor. Fakatçok bilinçli ve bilgili birarkeologgrubunaverilmeliveyıllarcasürecekbir programolduğu unutulmamalıdır. Bunun Sultanahmet’le kentsel bütünleşmesiiseamatör mimarlarıneline ve paradanbaşkaölçütleriolmayanturizmcilerekalmamalıdır. SÜLEYMANİYE Roma ve Bizansverilerinin dışında Osmanlı tarihininen önemli külliyesiolan Süleymaniye’nin çevresindekorumaileilgilihiçbirşeyyapılmadı.Herşeyproje aşamasındakaldı.Belkibunada şükretmek gerek.Burasının bir tarihi doku ve mimari çevre olarak rökonstrüksiyo.. nunun gerçekleşmesibu alan için yarımyüzyıldıryapılan çalışmalarıbir arayagetirenve onların senteziniyapacak deneyimli,bilgilirestoratörlereve tarih bilinci gelişmiş yeteneklimimarlaraverilmelidir.Birbelediyevemnt projesinedönüşürsegerçekleşmesiolanaksızdır. Osmanlıüslübundamodemkonut iseın bayat19. yüzyıldüşüncesidir.Kaldı ki Süleymaniyekonağında otomobilleriyleoturacakbir zenginlersitesibir tarihi çevre yaratmaz. Buzevzekve ‘absurde’bir düşüncedir. İstanbul’untarihi güzelliğinintopografiktemeliolan korumaalanı statüsü ‘rentiye’lerin, belediyelerinve sıradan halkın hoşuna hiçbir zamangitmedi. Bunakarşın Boğaziçi’ninbu kadar korunmasınahile bir mucizeolarak bakmak gerek. Kentin yeşilalan sorununukarşılayacakve onundenizlebağınıkuracaktemelalan Boğa:içi’dir. -- Tarihi kentin kanseriotomobildir.Ozelliklesur içindekibüyükanıt çevrelerindeotoparksorununaçağdaş ve insancılışizümleriçinbirikiörnekalanplanlamak UNESCOuzmanlarınaolumlu bir mesajverebilirdi. Oysaturizm şirketlerininotobüslerinindüğümlendi— ğikent mekCinlarıböylebir çabanın varlığını kanıtlamıyor.Çağdaşkent tasarımındakorumanın trafik kontroluile doğruorantılı olduğunuve insanları tarihi eserlereulaştıranözelyollarınaynı zaınandakentin tarihi kimliğinisahneleyennitelikteolmasıgerekliliğinidebelediye uzmanlarıanlamışa henzemiyorlar. Avrupa’dakisayısızörneğinbizim belediyelereilham vermemesişaşılacakbirolgudur. Kent toprağınıpetrol kuyusuolarak görmehastalığıdevaın ediyor. Yine de belediyebütün bu sözüedilen projeleri, bilimselve estetik niteliklerinidoğru vurgulayıp,bir programolarak, kısa zamanda UNESCO’yasunahilir. Bunapolitika ve sen ben kavgasıkarışırsao şansda yok olacaktır. UNESCOIstanbul’uDünyaTarihiMirasListesi’ndençıkaracakmış.Çıkarmasaneolacak? Istanbul’uUNESCOlistesinesokupçıkarmakcahilbirtoplumuntarihiyoketme kaderinimaalesefdeğiştirmiyor.Istanbul’unbüyükanıtlarıkendilerinitarihiprestijleriylekoruyorlar amma,kentseldokuyuson kırkyıldayokettik..Kaldıkiadınıbirlisteyeyazdıklarıiçin Istanbul’untarihistatüsüdeğişmiyor. rAvrupa‘dakisayısız örneğinbizim belediyelereilham vermemesi şaşılacakbirolgudur. Kenttoprağınıpetrol kuyusuolarakgörme hastalığıdevamediyor. c’.J t-’ E E tc.’J 1-