Katalog

yeryüzü Kitaplığı CELÂLOSTER dalusteıecumhuriyı Samstallun UygarlığıDeğiştiren 100Köpek'adlıkttabı yaz tatili îçin biçilmiş kaftan Yazgımızı belirieyen patiler I -w- nsanlar belki de kedisever- I ler ve köpekseverler diye I ikiye ayrılırlar. Kimileri J L kedileri köpeklerden çok daha kişilikli bulur. Örneğin, şi- irsellik ve düşgücü yüklü yapıt- larıyla tanınan 19. yüzyıl yazarı Theophile Gautier'ye göre, "Kedi, sevgisine layıksan dostun olur, ama asla kölen oltnaz." "Sıradan kedi yoktur," diyen Colette'e göre de, "Köpekler insan olduklarını sanırlar, kediler ise tanrı olduklarını." Aldous Huxley'nin şu sözündc apa- çık bir aşağılama vardır: "Köpeğinin gözünde her erkek Napolyon'dur, kö- pekler o yüzden bu kadar çok sevilir." Dickens, bir kedinin sevgisinden daha büyük bir armağan olmadığı kanısın- dadır. William Burroughs da kediden yana çıkanlardandır: "Kedi hizmet sunmaz. Kedi kendini sunar." Kimileri de, pek çok insanda bula- madıkları dostluk ve değcrhilirliği kö- peklerde bulurlar. Gülmece ustası Mark Twain, insanlarla köpekleri kı- yaslarken hiç acımaz: "Açlıktan ölmek üzereyken karnını doyurup yaralarını sardığınız bir köpek sizi ısırmaz. Bir köpekle bir insan arasındaki asü fark budur." Ama Twain bile şöyle de- mekten alamamıştır kendini: "Tan- Iskender'i kurtaran köpek S am Stall'un Uygarltğı Değiştiren 100 Köpek adlı ki- tabı, köpeklerle ilgili birçok öykü ve söylenceyle dolu. Bunlar arasında tarihin akışının değişmesin- de payı olan köpeklerin öyküleri de var. Hayat kurtaran pck çok köpeğe rastlanmıştır. Ama bun- ların çoğunun tarihin akışını değiştirdiği görülmemiştir. Kurtarılan, sıradan bir ölümlünün hayatıysa, tarih oralı ol- maz. Oysa bir köpcğin Büyük Iskender'in hayatını kurtar- ması, ister istemcz, tarihçileri yakından ilgilcndirecektir. îşte, Büyük lskender'i kurtaran Peritas adlı köpeğin öy- küsü: "Tarihteki büyük komutanlartn hiçbiri Büyük lsken- der'le boy ölçüşemez. Küçük Makedonya Krallığı'nda MÖ 356'da doğan tskender, küçük ordusuyla destansı bir dünya fethi yolculuğıına girişmiş, 32 yaşında ölmeden ön- ce dünyamn görüp göreceği en büyük imparatorluğu ya- ratnuştı. "En büyük başansı antikçağ dünyasının tek süpergücü olan Pers Imparatorluğu'na baş eğdirmekti. tskendcr Gaugamela Savaşı'nda süvarilerin başına geçip Pers safla- rına, dosdoğru Pers Kralı III. Dareios'a saldırarak düş- manlarını bozguna uğratmıştı. Bu son derece riskli hare- ket ona edebi bir zafer kazandırdı, ama ashnda hayatına mal olabilirdi. Efsaneye göre saldırı sırasında bir fil tsken- der'e saldırmıştı, şaşıran komutan neredeyse tilin ayakları altında ezilecekti. Ama son anda Iskender'in dev gibi kö- peği Peritas fıle saldırdı, hayvanın altdudağını kapıp ora- da asılı kaldı. Bu sayede tskender kaçacak fırsatı buldu. "Peritas o kadar talihli değildi. Çatışmadan sonra Make- donlar köpeğin cesedini bulup devlet töreniyle gömdüler. tskender de hayatını ve imparatorluğunu borçlu olduğu köpeğin adını bir şehre verdi..." KEDİLERİN TERESA ANASI Köpekler yalnızca insanların hayatını kurtaracak değil ya. İnsanların kediler ve köpekler konusundaki önyargüa- rını yerle bir ederek, kendini ke- dilerin hayatını kurtarmaya ada- mış köpekler de var. Bu da, dokuz yüz kadar kediyi öl- mekten kurtaran bir köpeğin öyküsü: "Teorik olarak köpekler kedilerin can düşmanıdır. Ama ilişkilcri aslın- da çok daha karmaşıktır. Tipik bir beagle ya da bir Jack Russell teriye bahçedeki talihsiz kediyi kovalamak- tan çok hoşlansa da, bütün köpekler kedûeri birer baş belası ya da saldıra- cak rakip olarak görmezler. Hatta bazıları kedileri dost bilir. "Bu kedi seven köpeklerin en ünliisü, Ginny isimli New Yorklu bir kırmaydı. Kimilerinin 'Kedilerin Teresa Anası' diye adlandırdığı bu köpecik 17 yıllık ömrü bo- yunca neredeyse 900 kediyi hastalık ve açlıktan ölmekten kurtarmıştı. "Hikâyesi, bir inşaat işçisi olan Philip Gonzalez onu Long Bcach'teki bir barınaktan alınca başladı. Gonzalez ashnda bir doberman pinscher istiyordu, ama sarkık tüy- lü, çok acayip görünümlü bu Alman teriyesi ve Sibirya kurdu kırması gözüne çarptı ve ona âşık oldu. Ginny'nin sadece görünüşünün değil, huyunun da çok acayip oldu- ğu ortaya çıktı. Kedileri seviyor, kediler de onu seviyor- du. Öylesine tapıyordu ki kedilere, başji dertte kedileri arayıp bulmaya başladı. 'Onu eğitmedim,' diyordu Gon- zalez, Associated Press'e. 'Ginny sanki bir büyücü... Hangi kedinin sıkıntıda olduğunu şıp diye anlıyor.' "Ginny'nin ilk kurtardıkları, bir inşaatta boruya sıkış- mış, beş kedi yavrusuydu. Çöp kutularındaki, sokak arala- rındaki, terk edilmiş arabalardaki kedilerin yardımına koştu. Bir keresinde bir kutu kırık camın altından bir ke- di yavrusu çıkarmıştı. Gonzalez bir süre sonra bir bulun- mus. kediler sürüsüylc baş başa kaldı. Onlara bakıyordu, ama çok para gidiyordu doğrusu. Derken Ginny kedile- rin bakım maüyetine katkıda bulundu. Ondan esinlenile- rek yazılmış iki kitap, 'Kedileri Kurtaran Köpek' ve 'Hay- vanların Bereketi' çok satanlar arasına girdi. "Ginny bu eşi benzeri olmayan tutkusunu 25 Ağustos 2005'te ölene kadar sürdürdü. Olümünden sonra ünlü Westchester Kedi Şovu'nda ona övgüler düzüldü. Aynı şovda 1998'de ona hiç kimseye verilmeyen bir onur bah- şedilmiş, kedileri çok seven bu köpeğe 'Yılın Kedisi' un- vanı verilmişti..." • rı'nın tüm yarattıkları arasında köle- leştirilemeyecek bir tek varlık vardır, o da kedidir. tnsan kediyle çiftleştiri- lebilseydi, insan soyu ıslah olur, kedi soyu yozlaşırdı." Evet, genel kanı, kedilerin bağım- sızlığına düşkün ve kişilikli, köpekle- rin ise bağımlı, kişiliksiz, ama dost canhsı olduklan yönündedir. Yine de, kedi ile köpeğe karakter biçen insan- ların, gcrçekte insanoğlunun farklı ni- teliklerini tammlamaktan başka bir şey yapmadıklarını düşünmüşümdür hep. Elias Canetti haklıdır belki de: "Bir hayvana ne zaman yakından bak- sanız, onun içindcki birinin sizinle eğ- lendiği hissine kapılırsınız!" Uzun süre dergi editörlüğü yaptık- tan sonra kendini tümüyle kitap yaz- maya veren Sam Stall, kedi-köpek ay- rımı yapmayan insanlardan. Kediler ve köpekler üstüne pek çok kitap yaz- mış. Kısa bir süre önce Ayşen Ana- dol'un çevirisiyle yayımlanan Uygarlı- gt Değiştiren 100 Köpek (Can Yayınla- rı, Kırkmerak Dizisi), bunlann belki de en ilginci. "Elbette köpeklerin hakkımızda ne j düşündüğünü kesinkes bilmemize im- | kân yok, çünkü onlar konuşamaz," di- yen Stall'a göre, onlann yalnızca dav- ranışlarından bir yargıya varabiliriz: "O davranışlar ki yüzyıllar içinde bir- çok insan kahramanı utandıracak sa- dakat, cesaret ve diğerkâmlık sergi- ler.. .ve böyle bir kitaba, yazümasını miimkün kılmanın ötesinde inandın- cılıkkatar..." Sam Stall, kitabında, gerçekten de insanların pek çoğunu utandıracak bağlılık, gözüpeklik ve iyilikbilirlik örnekleri sergilemiş köpeklerin öykü- lerini bir araya getirmiş. Stall'a bakı- lırsa, "Ulusların ve imparatorluklann kaderini bazcn yetenekli köpek patile- ri tayin etmiş desek hiç de abartmış olmayız." Bir çatışmada Büyük tskender'i ölü- mün pençesinden alan Peritas; Napo- lcon'u boğulmaktan kurtaran balıkçı köpeği; Hollanda ulusunun babası ve tngiltcre Kralı III. William'ın atası Ses- siz Willem'in yatağında öldürülmesini önleyen minik köpek; Warner Bros stüdyolarını iflasın eşiğinden döndüren Rin Tin Tin adındaki Alman çoban kö- peği ve daha pek çokları. Gerçek bir hayvan dostu olan Ay- şen Anadol'un keyifli Türkçesinden okuduğum Uygarlığı Değiştiren 100 Köpek, şu günlerde çıkacağınız bir yaz tatili için biçilmiş kaftan. Ama bir "tehlike"si var: Tatilinizi geçirdiğiniz yerden yanınızda bir köpekle dönebi- lirsiniz evinize. • SAYFA 0 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 6 2