Katalog

»•»• Nail Güreli'nin kitabında anlatıyor Vecdi Sayar. Sular idaresi'nin arka tarafında bir birahanede arkadaşlarıyla. Alanı görmüyor ama duvarı görüyor. Bir sivilin ateşleri yönettigini söylüyor. Ama kim oldugunu bilmiyor. Sonra onun tarifine uygun birisi yakalanıyor. Kim mi? Siyasi Şube'den Ugur Gül. Bir diğer görgü tanığı o zaman Günaydın gazetesinde yöneticilik yapan Necati Doğru. Kürsüden İ7liyor 1 Mayıs'ı. Tho Marmara'daıı fotoğraf çeken foto muhabirindon filmlori alıp gazeteye göndermek için otele geliyor. Gazotocilorin oldugunu düşündügü bir odaya giriyor. Hareketli bda, dürbünleri görüyor. "Sen kimsin" sorusuna "gazeteci" yanıtını verince atıyorlar dışarıya. Doğru, garsonlara "kim bunlar" diye soruyor. "Onlar polis abi" yanıtını alıyor. Oda numaraları bile belli: 510 vo 511. Ama ne hikmetse 1 Mayıs soruşturmasını yürüten savcılardan Çetin Yetkin'e o gün The Marmara'da kalanların listesi verilmiyor. Peki o gün 36 degilde 42 kişinin öldügü bilgisine nasıl ulaştı Alpman? "Aslında" diyor "bizi bu konuda uyaran DİSK Basın Yayın Halkla ilişkiler Müdürü Fahrettin Erdoğan". Erdoğan uzun süre DİSK'in arşivindeki belgeleri incGİemiş. Olaylardan iki gün sonra 3 Mayıs 1977 tarihli Cumhuriyet gazetesi "Ölü sayısı 34'e çıktı, ancak bu sayının artmasından korkuluyor" manşetini taşıyordu. Sonraki günlorde ölen 34 kişiden 28'inin kimliklerinin saptanabildiği, bunlardan 6'sının tabanca kurşunu ilo, 3'ünün başlarına sort bir cisim vurulmasıyla ve diğerlerinin de ezilerek öldügü bildiriliyordu. Istanbul Cumhuriyot Savcıhğı'nın İstanbul Ağır Ceza Mahkomesi'ne sundugu iddianamede de biri kimligi belirsiz olmak üzere toplam 34 kişinin öldügü bilgisi yor alıyordu. İddianamede nüfus kayıtlarıyla biriikte 34 kişinin ismi yazıyordu. DİSK, katliamdan bir yıl sonra 1978 1 Mayıs hazırlıklarında, 77'de ölen 14 kişinin fotograflarının yer aldıgı "Anıları Yaşayacak" başlıklı bir afiş hazırlamıştı. DİSK ve üye sendikaların dergilerinde de yayımlanan bu afişte yer alan isimler sayıldığında 36 kişinin öldügü anlaşılıyordu. Ölenlerin tam listesi Hasan Yıldırım, Nizayi Darı, Kadir Balcı, Nazmi An, Hikmet Özkürkçü, Garabet Akyan, Sibel Açıkalın, Ömer Narman, Mehmet AN Genç, Hüseyin Kırkın, Aleksnadros Konteas, Kadriye Duman, Kahraman Alsancak, Mehmet Ali (Mustafa) Elmas, Kenan Çatak, Ercüment Gürkut, Leyla Altıparmak, Mahmut Atilla Özbelen, Rasim Elmas, Bayram Çıtak, Jüle Yeşilnil, Nazan Ünaldı, Hamdi Toka, Hacer İpek Saman, Diran Nigiz, Bayram Eyi, Ziya Baki, Ahmet Gözükara, Moral Cebren (Özkol), Ali Yeşilgül, Mustafa Ertan, Yücel Elbistanlı, Tevfik Beysoy, Bayram Sürücü, Özcan Gürkan, Hülya Emecan, Ali Sidal, Hatice Altun, Ramazan Sarı, Mürtezim Ortulu ve kimligi meçhul kişi. Erdogan, iddianamedeki isimlerle DİSK'in listesindeki isimleri karşılaştırdığında korkunç bir gerçegi fark etti. Yedi kişinin (Ali Yeşilgül, Mustafa Ertan, Yücel Elbistanlı, Tevfik Beysoy, Bayram Sürücü, özcan Gürkan ve Hülya Emecan) isimlerine savcılık iddianamesinde rastlanmıyordu. Aynı şekilde iddianamedeki biri kimligi belirsiz 5 kişinin adına da (Ali Sidal, Hatice Altun, Ramazan Sarı, Mürtezim Ortulu ve kimligi meçhul kişi) DİSK'in listesinde rastlanmıyordu. Her iki liste birbiriyle karşılaştırıldığında DİSK'in listesinden 7 kişi iddianamede, iddianamedeki 5 kişi de DİSK'in listesindo yoktıı. Yani her iki liste de eksiklerlo biriikte toplandıgında ölü sayısı 41'e yükseliyordu. 42'inci isim ise aslında 1977'de 1 Mayıs'tan 15 gün sonra Devrimci Yol dergisinin 2. sayısında yayımlanmıştı. "1 Mayıs şehitlerinin kanları yerde kalmayacak" başlıklı yazıda 27 kişilik bir isim listesi yer alıyordu. 26 kişi her iki listede de vardı. Ama iki listede olmayan bir kişi daha vardı ki; Mehmet Ali Kol. 6 kişi 33 yıl boyunca gözden kaçtıysa o gün daha fazla insan ölmüş olabilir mi? "Fahrettin Erdogan olabilecogini söylüyor" diyor Alpman, "Mesela aranan, hakkında tutuklama kararı olan, illegaliteye geçmiş insanlar var 1 Mayıs alanına gelen. Dogal olarak eğer yaralandılarsa kalkıp devlet hastanolorine gidemezler. Onun için kaçıp gitmişler buradan, sonra gittikleri yerde ölmüş insanlar var diyor Erdoğan. Ama bugün için ortada 42 isim var. Ve bu isimler o döneme ait yazılı belgelerle ortaya çıktı. Bu insanlar kim, tek tek isimlerini bilmemiz, fotoğraflarını görmemiz lazım. Onları sayı olmaktan çıkarmamız lazım. Belki bundan sonra 'bizim de yakınımız orada ölmüştü' diye insanlar ortaya çıkar. Zaten DİSK de böylu bir çağrı yaptı." Belgoselde bugüne dek yayımlanmamış fotoğrafların ve görüntülerin de yer aldıgını söylüyor Alpman, gördüklerini, yaşadıklarını yeniden yorumlarken unutulan bazı detayları da anımsatıyor. Hani 1 Mayıs 1977'don önce Türk-lş'in yayımladığı "1 Mayıs'ın işçiler ve işçi sınıfıyla herhangi bir ilgisi yoktur. 1 Mayıs sosyalist ülkelerin sosyalizmi yaymak için kullandıkları bir aracı günüdür" dediği bildiri gibi. 1977'de 25 yaşındaydı Alpman. Bugün 58. "O zamandan beri burada 1 Mayıs'ı kutlayamıyoruz, ömrümüz geçti. Gerçi gazeteci olarak çok geldim Taksim'e ama ilk defa bu belgeselin yayımlanacağı gün burada yeniden 1 Mayıs'ı kutlayacağım". "Emeğin Kanlı Düğünü", ilk kez, 1 Mayıs akşamı iz TV'de saat 22.00'de yayımlanacak. 2-3-4 Mayıs'ta ise tekrarlanacak. • TARIHTE BU HAFTA 25 NİSan 1 9 1 8 : Kâzım Karabokir komutasındaki Türk Ordusu, Kars ve Ardahan'ı düşman işgalinden kurtardı. 1953: Cambridge Üniversitesi'ndo iki bilim adamı, kalıtsal özellikleri ebeveynden çocuğa taşıyan "deoksiribonükleik asit" (DNA) adını verdikleri molekül yapısını buldu. 1962: Anayasa Mahkemesi kuruldu. 1971: İstanbul, Ankara ve i/mir'in de aralarında bulundugu 11 ilde sıkıyönetim ilan edildi. 1974: Portekiz'de Karanfil Devrimi: General Antonio Spinola'nın yönettiği askeri ayaklanmayla Salazar'ın faşist diktatörlüğü devrildi. 2 6 Nİsan 1 9 3 7 : General Franco'ya yardım etmek amacıyla Hitlor'in gönderdiği uçaklar İspanya'nın Bask bölgesindeki Guernica kentini bombaladı. Guernica'nın bombalanması Avrupa tarihine sivillure yapılan ilk hava saldırısı olarak geçti. 1986: Ukrayna'nın Çernobil kentindeki nükleer reaktör patladı. Dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı Cahit Aral televizyona çıkıp, çay içerek "Dinine, imanına inanan radyasyon var, demez" dedi. Günümüzde Karadeniz'deki kanser vakalarının 20 kat arttığı görülüyor. 2 7 Nİsan 1 9 3 7 : Ünlü İtalyan düşünür ve siyasetçi Antonio Gramsci hayata gözlerini yumdu. 20. yüzyılın en önemi Marksist kuramcılarından sayılan Gramsci, Mussolini'ye muhalifliği sebebiyle dokunulmazlığı kaldırılıp, savcının "Yirmi yıl bu beynin işlemesini durdurmalıyız" sözleriyle 20 yıl hapse mahkûm oldu. 1988: Avrupa Haltcr Şampiyonası'nda ilk kez Türkiye adına katılan Naim Süluymanoğlu, bir dünya rekoru kırdı ve üç altın madalya kazandı. 2 8 NİSan 1 9 1 9 : Amerikalı Leslie Irvin, kendi isteğiyle açılan ilk çagdaş paraşüt atlayışını goıçekleştirdl. 1945: İtalyan diktatör Benito Mussolini kurşuna dizildi. 1960: İstanbul Üniversitesi bahçesinde Tahkikat Komisyonu'nun kurulmasına dair yasayı protesto eden ögrencilere polisin müdahalesi kanlı sonuçlandı. Polislerin öğrencilere açtıgı ateş sonucu Orman Fakültesi'nde okuyan 20 yaşındaki Turan Emeksiz (solda) hayatını kaybetti. 2 9 Nİsan 1 9 8 1 : Türk müziği yorumcu ve bestecisi Münir Nurottin Selçuk hayata gözlerini yumdu. 1983: Resmi gazetede 12 Eylül askeri darbesinden sonra 242'si 10 yıl, 481 'i 5 yıl olmak üzere toplam 723 kişinin siyaset yasağı kapsamına alındıgı yayımlandı. 2005: Lübnan'daki 29 yıllık Suriye askeri varlığı, düzenlenen veda töreniyle son buldu. 3 0 Nİsan 1 9 4 5 : Adolf Hitler, ll. Dünya Savaşı'nın son günlerinde Sovyetler'in başbakanlık binasına yaklaşmasına yakın intihar etti. 1967: CHP'nin "Ortanın Solu" sloganını benimsemesi üzerine Turhan Feyzloğlu (sağda) genel sekreterlik görevini bırakarak, 47 milletvekili ve senatörle biriikte CHP'den ayrıldı. 1993: Dünya çapındaki iletişim ağı VVotld Wide Web (www) oluşturuldu. 1 MayiS 1 9 3 1 : New York'taki Empire State binası hizmete girdi. 443 metre olan Empire State açıldığı dönem dünyanın en yüksek binası unvanını almıştı. 1977: İstanbul Taksim Meydanı'nda kutlanan 1 Mayıs işçi Bayramı kutlamaları sırasında çıkan olaylarda resmi makamlara göre 34 kişi öldü, 136 kişi yaralandı. 1977 İşçi Bayramı tarihe "Kanlı 1 Mayıs" olarak geçti. Hazıriayan: ALİ SEÜM EMEÇ (alisellm®yahoo.com) \