Katalog

I(ııııııkurıııııları ıar;ıİıııdan AR( ii rcaınaları için s.ıyıs.ıl bedeller helirlenıp bu bedeller kayıtak ayırıııak , ü1keınizin bilimsel ve tekntihiiik kapasitesinin gelişiıniııde ııe t>lçiiileetkili olabilir Araştırmacı sayısını arıırıııak için yurıiçi ve yıırıdışı eği— t itti kurumlarına eleman göıiderınek, bilim ve tekin iloji ıirenne yeteneğimizi artırıııak için yeterli mi? Benzer biçimde, nüfus içerisinde üniversite ınezııtuı sa— yısın t artı ırınayı hedef darak beli bn iğrultınla iiiıi— versiteler, ıiniversitekrde ıkinci eğitim ptt graıııi.ırı <duş— turınak, bilim ve teknoloji üretmede iilkeıııizi ne kadar yel— kinleştirecek? Ote yandan, özellikle ııkadeıııik yayın sayı— sit ıda nı yıllarda meydana gelen artış, ülkemizde bilim ve teknoloji iirenne kültürünün gelişmesini ve yerleşınesiııı ne ölçutle y.ııısıtıyiır veya orta ve uzun bir zaman dilitniııde bu iriiş ne ölçüde kalıcı olacak? kısası, acaba, bilimsel ve teknolojik gelişme pers— peki ılııııizi, itıuç niteliğindeki sayısal göstergeler teıııelııı— de ilmışıurniak fakat bu M ımıııçlarıırtaya koyııı yapısal etmenlerı gö:den uzak timiniak tie k:ıdar .ıiılaııı1ı? Biı st iruları k<d:ıyca çi iltıııak, benzeri stiriilan eğiıiııı, bilıin ve tekin — loji dışındaki :ıl.ıııl;ırada k<dayca yaygınlaşıırmak ınüıııkiin. ÖNKOŞULLARYETERLİMİ? ki mşkmıv k ki, AR( 1ıarcaınalarıi ıin b<ıymıii ı, ;ır.ışı ir— maçı sayısı, akademik yayın sayısı, ikıliversıte ııwzıınlarıniıı sayısı biiiin ve ıekmnıh ji üretinek veya eti azınd.iıı mevcut olan bilimsel ve tekmiokıjikbilgiyi etkin binşekilde kiıllaıı— inak ıçin öııeınlı bir ışuldur. Başka ülkelerin Icrı de, bu göstergeler ıle ülkelerin gelişmişlikleni arasında ııak 1lık ki luiıduğuna işaret etiııekte. Aııc;ik hıı öııkt şiıl bilim ve ıekmnihiji ahınııı<layelkiıı— leşnwk ıçin yeierli ini’ kanımca, bu soruya verilmesi gerekencevap liayırdır. Eğer bu temelinde p<litıkalaruygulayarak bilim ve tekin <1<ıji alamıınd;ıyetkinleşmek yeterli değil ise, ana sorun nerededir? Bu sorunun cevabı üretimin doğasıyla ilgilidir ve sadece bilim ve tekin ıti ji üreıiıniyk sınırlı t ılmayıp, konusu üretim olan, bilgi ve yeııiliğe ihtiyaç duyulan ıiinı diğer ilanlar için <legeçerlidir. Uretiıniıı en temel özelliği, bir örgütlenme yapısı içerisindegerçekleşmesidır. Bireysel yetenekler üretim için önemli ıliııasına karşın, üret ini için gerekli t irmainın oluşturulmasıbireysel yeteneklerden daha önemlidir. iretim sü— recıııde önem taşıyan husus, bilginin elde edilmesi, üretim sürecinde biilunan lar arasında paylaşi lınası, yeni bilgiye ulaşmak ıçin ortak çuba gösterilmesi, elde edıleıı yeni bilginindep<ilinıııasi, bu bilginin başka kişi veya kıişaıklara aktarılmasıiçin gerekli insanı ve fiziki altyapı ile kurumsal yapının lmıştıirıılmnasıdir. Bu kurumsal yapı bireyleriıı on ak ve p.ıylaşnı.ıkültürünü,iineıiiııeve bilgıye bakış açı— sinı, yöııleııdirme ve teşvik• içerır. Esaseit, bireylerıvermnıliveya verimsiz kılan da, kendı hıreysel yetenek— leritıden zıyade, i’ıı kurumsal yapıdır. Yazılı olan veya ol— mn.iyan,sözleifade edilebilen veya eLlilemıleyetıokhıkçı geniş . sayıdaki hususları içeren bu yapı, esasen kendisini biriinle— rin güıı<lelikiç işleyiş nıekaniznnılaninda gösterir. Sağlam kurumsal yapı siradan bireysel yetenekleri olan • kişileriıı hile enerjileriııi ortaya çıkaran, farklı bireysel yeteneklerarasında sınerji yaratarak kolektıf luecerileriııi geliştiren,bir üret un kültürü oluştımrupbunu gelecek kiişakla— ra ulat.ışmyaıı(kurııııı.salhafıza oluşturan) yapıdır. Benzer şe- • kilde, zaytf kııriiııısal yapılar ise bireysel yetenekleri öne çıkaran,üreriııı kültürü ve hafızası olııştur;ınıayan yapılardır. Konuyu eğitim ve bilimıı—teknolojiile ilgilenen üniversite— ler açısından ele sorunun özü değişmiyor. • Iiniversiteler de nihai olarak bır örgütlenme yapısıdır ve si— radan mal ve hizmet yerine biliııı ve teknoloji üreriıniyle il— gilemıiytir. 1tat ta sıradan üretim biriınlerine (firmalara, fah—• rikalara) göre iiııiversitelerde biliııı ve teknoloji üretmek • için kollektif yetenekler bireysel yeteneklerden daha fazla ömıemtaşııııakta, üretim (bilimııve teknoloji) kültürünümı <ıluşıııasıdaha büyük önem arz etmekte, bilginin bilim in—• samılarıve kurumlar arasimıdapaylaşılması ve gelecek kuşak- • bira akı;ırılıııası (kurumsal hafıza) daha hayati bir işlev gör— ınektetlir. Salt ön leııılerle, biliın insanlarının sayısını arı— tırınakla, üniversiıelerimııizimıfizikiortamını (laboraıuvarlar, • deney cihazl,ırı,derslikler, vb.) iyileştinnekle de bilimsel üretimkültürününgeliştirilmesimümkündeğil. Acaba, iiniversiıelerimnizbaşta olm,ık üzere,ülkemizin bi- • 1imsel kurunıları bu kriter açısından dünyada nasıl bir k<ı— nuıııda?Bukonumda bir iyileşmeyaşanıyormu?Sonuçlar tat— mumedici değil ise üniversiteleritnizi üretken kılmak için ne- lere gerekir? Bilimsel üretim kültürü, her şeyden öte, bir bakış açısı- •dır. Bu bakış, bireysel kaygıları değil, hilinsi ve üretimi öne çıkaran,geçıuişkıışakhırıııürertiklerindenen üst düzeyde beslemıipbilgiveenerjisiniçıığdaşlarıylapaylaşanvegelecekku—• şaklarabilgiyive mIiçalışiııayımirast darakbırakma— yıamaçediııeııbir yaklaşıındir. Bubakışaçısıbize,başarı için sonuçniteliğindekikriterler yerine,bu sonuçlarıortayaçıkaransüreçlereodaklanılması gerektiğinisöyler. Bu kapsamda, üniversitelerimizingündelik iç işleyiş mekanizmalarının(süreçlermnin)ıııercekaltına alınınasıve bilimsel üretimkültürününgeliştirilmesiniamaçedinenpo- • litikalaruyguhınnıasıönemlidir.Universirelerimizinbilim- sel veteknolojikaçılardan dünyadakikonumunuyükseltmeye yönelik politikalar böylesi bir perspektifleele alınmalı. Yayınsayısı,ARGEharcama miktarıgibihedefler,bu poli- • tikalarlatutarlı t ıl:ırakhelirlenmelive ulaşıhunsayisa1gös— tergeleruygulananjıt ilitikalarınhaşarisınailişkinsuınuçlar<ila— rakele alınmalı. Yoksa,üniversitelerimizingündelik işkyişini eıkinleş- • tirmneksizinnalınacakömılemaler(kaynakrransfeni, ymırtdışıııaeğitim için elemııaııgönderilmesi,akademikyayınınpa— ras;ıIyönden teşvik eulilıııesi,vb.) ülkekaynaklarının israfı- • na yolaçacak,biliıııve teknoloji üretmekültürünün <duş-• tunulınasındave bumıungelecekkuşaklara yerensizkalacaktır. :Türkçenin YılmazDağdeviren,ydagdevirensozı2.com • ürkçe,maya olaraken iyidillerinbaşında.Ama 1.200yıldırdevlet,sıumıatçı,bilimadaııııhep Farsça, Fransizca,şimdideIngilizcekut- • landıklarıiçingelişemeıniş.Insanbildiğianadilihac— • mindedüşünehilir,konuşahilir,anlayahilir;hacim art— • tıkçabuözellikler/yeteneklerdeartar.Anadilzenginliği eğitim,bilim,kültür,sanat,ekonomi dahilherşeyinya— • ğmdır,unudur,ruzudur,helvasidır,haıııımrudur,ekmeği- • dir. Türkçemnizesahip çıkıp geliştirseydikvede rönesansimızı,aydınlanmaıııızıyaşasaydıkbugündünyanınen güçlü diline,kültürüne,sanatına,bilimine,ulusunave devletinesahipolabilirdik.Anatiirkbunuyakalamıştı. 65yıldıryıkılmayıiçalışılıyoramamayaiyiolduğuiçin ayakta. IIURRIYET,4.4.10(inrcrnettendetaradım,veriler farklı.tırtalaın-adeğerleriyazmayaçalıştım):“2002 yılındayapılanbirincelemedeTürkçedekiyabancısözcükler: TDKbugün,TürkdiJinegirmişyabancısözcüklerLesa- Arapça Fransızca Farsça Italyanca Ingilizce 6.500 4.700-5250 1.360 620-90 470(Şimdi yısmı verememektedlr.” Türk Dil Kurumu’nun güncelTürkçesözlü- ğünde111binsözcük Binler+) bulunuyor. Bunun 15 Rumca 400 biniyabancikökenli. Yunanca 48 BüyükTürkçe Almanca Latince 100 90 Sözlük’tesöz,deyimıı, • terimveadolmak OsmanlıTürkçesi lspanyolca Rusça Siavca Macarca 40 40 24 20 20-10 üzeretoplam600.000 .. sazvarlığıbulunmak- ta. İktidar,Devlet Kurunılari,anadilleri Türkçeileilgilenmneyi Ermenice 16-24 bırakın,korumayıhile Moğolca 15-4 düşünnıüyorlar. Bulgarca 8-20 KaramanBeyhariç lbranice 8 Selçuklu,Osmanlıda Portekizce Finca Japonca Arnavutça Norvoççe Toplamortalama 3 2 2-9 1 1-2 olduğııgibi.[)ünya kadar hütçesi ve personeliolan TDKhile Türkçemııizde. ıpın ucunu kaçırmış.. Devlet “MORTGAGE”diye bir yasaçıkarabiliyor. 1lerkes “RESTAURANT”yazıyor,restoranr okuyor (Fransızlarrestoran okur).()azetecıler,maç,gol der ve yazarlar;bazıları • “haftaym”der“halftime”yazarlar.Milletvatanıyladeğil diliyleınillettir. YabancıdillerdekiTürkçesözcüksayisı: (Buradadadeğişikrakanılarvar.Bana göreçsk abartılı amagenellikleburakamlararastlıyoruz.) Çince 300 Farsça 3000 Urduca 227 Arapça 2000 Rusça 2500 Ermenice 4260 800 Macarca 2000 Runıence 3000 Bulgarca 3500 Sırpçim 9000 Çekçe 248 İtalyanca 146 Arnavutça 3000 Yunanca 3000 İngilizce 470 Almanca 166 . FARKLIBİRYAKLAŞIMDENEMESİ Bilimselve teknolojikgelişimi- :mayasıiyi, ama.. miz,nasıldeğerlendirilmeli? . Ülkemizinbilimselyayınlar,araştırmacısayısıveAraştırma-Geliştirme(ARGE)harcaması gibigöstergeleraçısındandünyadakikonumuvegelişimi,CumhuriyetBilimveTeknoloji’de, akademiksohbetlerdenkalkınmaplanlarınakadaruzananfarklıdüzlemlerdesıksık tarışılıyor.Bukapsamda,bilimveteknolojiüretmenintemelnicelikselgöstergeleriüzerinde duruluyor,sağlananbaşarıveyabaşarısızlığınboyutlarıirdeleniyor,karşılaştırmalaryapılıyor. Fakatülkemizinbilimveteknolojiüretmeyeteneğindekidurumunuvedeğişmeyi,saltbu göstergelerbağlamındadeğerlendirmeknekadaryeterli? Doç.Dr.NezireSaygılı;Hacettepe ÜniversitesiEczacilıkFakühesi.neziresaygili©yahoo.com t-ili Lui -t-- --t tıl <t: t—.-’ tır 1—-— c-.J co (‘t t