Katalog

1 1 000F 0FF LINE Tanol Türkoğlu Rekabet,araçseviyesindedeğilamaçseviyesindeolmalı. Yaratıcıfikirlerde,inovasyonda,bilgiüretiminde.Amaca gidenyoldakullanılanaraçlarınperformansfarklılığınada yananrekabetise,bumeranggibidir. InternetinÖzgürRuhuSavaşıyor Diyelimkişehrinbellibirsemtindekibirrestora,açokrağbetvar. Dolayısıylaosemtegidenyollardatrafikyoğunoluyor;elektrik,su tüketimiortalamanınüstünde.Araçparketmektesıkıntıyaşanabiliyor. Böylebirsenaryokarşısındaosemtehizmetverenbelediye,orta lamanınüstündehizmettalebiylekarşıkarşıyakaldığıiçinrestoranın kapatılmasınıtalepedebilirmi?Yadabutalebinegerekçeolarak, belediyeyeaitolanrestoranlannyeterinceciroyapamıyorolduğunuöne surebilirmi? Şaşırtıcıvemantıksızdeğilmi?OysabirkaçhaftaönceABD’deki birmahkemenina.”nışolduğubirkarartamdaböylebirtablonun ortayaçıkmasınanedenolabilir.Internetenşimhizmetidesunanbir telekemşirketi;,aşırıderecedeinternettrafiğiyaratıyorbahanesiyle,belli birwebsitesinesunduğuinternetenşimhızınısınırlandırmaya,hatta tümdenkapatmayakalktı.GenişbantInternethizmetikonusunda ABD’defederalotoriteolanFCCisebunuyapamayacağınıbelirterek, buuygulamayakarşıçıktı.Mahkemeiştebudavayıkararabağladıve telekomfirmasınıhaklıbuldu. lntemednÖzgürruhunukontrolaltınaalmayaçalışanvahşi kapItalizmdönemifirmalar,internetinkapısındaniçerigiremediklerini gördükçebutüruygulamalarlabacadaniçengirmeyeçalışıyor Diyelimkibirbaşkatelekomfirmasıgidipbiraramamotoru hizmetisunanbirfirmasatınaldıveGoogle’arakipolmayakararverdi. VeyinediyelimkiaynıtelekomfirmasıGoogle‘ınsunucu bilgisayarlarınıinternetebağlamahizmetiveriyor.Şimdibufirmakalkıpda GooglebenimsunduğumInterneterişimaltyapıkapasitesininçok büyükbirkısmınıkullanıyor;budasunduğumerişimhizmetinialandiğer müşterilerimarasındadengesizlikyaratıyoronedenlebenGoogle’ın erişimkapasitesinisınırlayacağım”desebunekadarobjektifyada eşitlikçibirkararolur?Google’ınerişiminisınırlayarakkendiarama motoruhizmetiverenfirmasınıöneçıkarmayaçalışmaklasuçişlemiş olmazmı? Yüksekciroyapanbirişletmeninolduğubölgeyehizmetveren belediyebudurumutespitettiğindebuişletmeninolduğucaddenin yollarınıbozmayakalkabilirmi?Elektriğini,suyunukısıtlayabilirmi? Demekki buralareskidenhepbabamındı”mentalitesiinsana bunuyaptırabiliyor.Ustelikbu,Türkiyegibibilgitoplumusürecinden payınıtamalamamışbirülkededeğil,internetinbeşiğiolanbirülkede gözleniyor. IşinilgincidüzenleyicidevletkurumuolanFCC’ninböylebirkarar karşısındatelekomfirmalarınıçokdahazordurumdabırakacak yaptırımlarıhayatageçirmeyetkisidevar. Internettümdünyadabüyükbirparadigmasıçramasıolarak gerçekleşmekte.Eskidünyanınavantajlıkonumundakikişiyada kuruluşlarbusıçramaneticesindeellerindekipazarıyönetmeveyönlendirme erklerinikaybettikçebutürörneklerdegördüğümüzşekildebelaltına vurmayabaşlamalannekadardüşündürücü.Oysaonlardabirönceki paradigmasıçramasısonucundaortayaçıkmışlardı.0 nedenle rekabetibuşekildedüzeysizseviyelerdetanımlamakyeryüzükültürünün gelişmesinehiçbirfaydasağlamayacaktır.Hernekadarşirketlerin bilançolarınıve patlatmapotansiyelinesahipolsada. Rekabetaraçseviyesindedeğilamaçseviyesindeolmalıdır. Amacagidenyoldakullanılanaraçlannperformans(başarım) farklılığınadayananrekabet,risklibirrekabetdurumudur.Bugünlehte çalışırkenyarınaleyhedönebilir.Oysadoğrurekabetyaratıcıfikirlerde, inovasyonda(yenileşim,yenhlikçilik),bilgiüretimindesaklıdır.Bu seviyedekirekabetikaldıranbirkuruluşunsırtıisehangiparadigma sıçramasıolursaolsunyeregelmez yılakadarkazanamadı. Osmıııı bahadırosman©hotmail.com Qsıuanlı Türklerınde düşünce hayatı, sonyüz— yılınakadardinseldüşüncelerinegenıenliği altındaydı.Bilimselnitelikte birfikrinkabul görebilmesive yaygınlaşahilmesive hatta sadece yayınlanabilmesiiçin, ıı fikrin dine hizmet ettiğinin ve dinihükümleri’ uygun olduğunun gösterilmesi gerekiyordu. Avrupa’da16.yüzyıldabaşlayanbilimseldevrimin sonuçları yılsonra Osmanlılara yansımayabaşla— dığında bile, bu biliınsel bilgiler açıklanmak istendiğinde,bu bilgilerin ispatından önce, onların dini aki— delerleçrlişıuediğininisparıkaygısıönplanageçiyordu. Birçvkkonudaolduğugibiörneğin,Kopernikçi güneşsistemidüşüncesinin ülkemizeyansıması sürecindede bu gerçeği bütün yalınlığıylagörebiliyoruz. Kopernikçi güneş sistemi düşüncesinden ilk kez TezkereciKöse İbrahim Efendibir çeviri eserinde (1664) siizetınişti. [)ahasonradaEbubekirEfendibir çevirieserinde(1685)budüşünceyiaçıkladı.Fakather ikisi de bu düşünceyi yanlış bularak reddettiler. IbrahimMüteferrikada KatipÇelebi’nin Cihannüma isiınlicoğr.ıfyakitabını 1732’deınatbaasındabasarken kitaba eklediğibir bölümde Kopernikçigüneşsistemi hakkında yapmıştır.Fakat da K Jüşiinceyi .savıınmaktançekinmiş ve dini şartın, ev— renin Tanrıt.ırafınd;ıny,ır-.ıtıldığınin kabulü i dduğu— nıı ve bunu kahıılkndikten sonraevrenin tlüzeniyle ilgili6ırklıgörüşlerindine aykırıolmayacağınıbelirrme ilıtiyacınıduyınuşve sonundada okıırlarını gelenek— sel astronuıni görüşlerini desteklenıeyeçıığırnuştır. ErnırumluİbrahimHakkıdaMarifetnaıııcadlı eserinde(1757- ilkbaskıyılı 1825)Kopernikçigüneş sisıeıııinianlaııııakra ve “kütlesiazolandünyanın, kütlesibüyükolan (üneş etrafında dönnıesinin akla dahayakın göründüğünü” belirterek bu düşüncenin lehindi’tavır alıyor gibi görünmekle birlikte, tıpkı Müteferrikagibi,“evrenin merkezinindünya veya güneşoldıığunainanmanın dinle ilgisininolmadığını”da belirtmek zorundahissermişrir kendisini. Ayrıca 1brahiııı I—hıkkı bununla da kalmayarakkitabının başka illeyeni teori lehindeki açıklaınasına aykırıbiçiınde,dini hükünılerin akıl ve yeni bilimsel fikirlerkarşısındakiınııtlak üstünlüğüfikrini de savunnıakıadır. Kara Mühendishanesi’nin ilk b,ışhocalarından (1806-1817) Hüseyin RıfkıTamani, Ingilizcebildiği, İngilizcedenınatematikkitabı çevirisiyaptığıhalde as— tronoıni dersnotlarında gelenekselyernıerkezlievren sistemini savunmaktan vazgeçınemiştır.Ondan sonrabaşhocalık yapan SeyyidAli Beyise (artık çsk sayıdamevcut olan modern asırı>nonıikitaplarını Batı dillerinden çevirmekyerine), Ali Feılmiyye (1473) adlı eserini Arapçııdan çevirınişve bu kitabın önsözünde de yer merkezlievren sistemidüşüncesini savunıııasınınnedeni olarak, bu düşüncenin Islam ülkelerindeyaygın bir düşünce olmasını göstermiştir. SeyyidAli Bey’densonra başhocalığagelen İshak Efendidc ilkbaskısı1834’ıeyapılarıMecmua-i LIluı,ı1Riyaziyeadlı dört ciltlik eserinde Kopernikçi güneş sisteminin açıklaıuasına geniş bir yer ayırııııştır. Ancak oda budüşünceyiaçıkbir şekildesavunma yolunagitmemiş, bu düşüncenin fizikkurallarına daha uygunolmakla birlikte hatalı olma olasılığının da bu— lunduğurnıbelirterekgelenekseldüşünceleri’destek vermiştir. Görüldüğü gibi,Tanziınar’ın ilanmın (1839) eşiğindehile, Avrupa bilimseldevriıninin temel eserlerininbağımsızve lıissedilirbir etkisinden söz edebilınemizmümkün değildir.Çünkü Osınanlılar yeni bilgilereulaştıklarında bile bu bilgileri dinsel düşüncelersüzgecindengeçirebilirlersesavunabiliyorlarve bunuyapansadıklarındada örneğinyerliastromııııiııiıııe— ıııelbilimseleserleriyerinehalavakittayiniyleve tak— viın lıazırlanıaklailgilieserlerin çevirisiyleuğraşıyor— lardı. (Bazıhiliıu tarihçileri hııdunımu, Osıııanlılarda bilimselzihniyetinhala oluşmamışolmasınınolumsuz işareti olarak görmek yerine, Osmanlı biliıninin başlıcaözelliği saydıkları pratikliğinin ( dumlıı işareti olarak görmeyitercilı etnıekıedirler.). Kopernikçigüneşsisreıııidüşüncesininülkemizdeki gelişiıniyleilgiliolarak söylediklerimiz,hemen diğer bütün bilim dallarının gelişimiiçin de benzer hiçiındegeçerlidir. Ulkeınizdebilimin, ilahiyatmnbir alt disiplini olmaktançıkışı, 19.yüzyılınson çeyreğindeve20. yüzyılınilkçızyreğindegerçekleşıniştir.Bilimseldüşüncenin dinseldüşüncedenbağımsızlaşınasınısağlayanlarve bilinıinkendifaaliyet gündenıini ve sınırlarını belirleyenler,yurtdışındaöğreniıııgörüpdönenlerle,Tıbbiye, 1larbiye,Baytar,Mülkiyeve Mühendismekteplerinin nıezunlarıolıııuşıur. Osınanlılarda bilimsel düşünceningelişnıesindeen büyük öncü rol ise hiç şüphesız Salih Zeki Bcy’e(1864-1921) aittir. Osmanlılardabilimsel düşüncenin gelişimiOsmanlıTürklerindebilimseldüşünce, dinseldüşüncedenbağımsızlığını19.yüz- c.’J c-,J c-,J .1, c-’J 1— (-) ‘dergilerKültür-sanat, sanalortamda gelecekkuşaklarataşınabilfrmi? Bilişinı1)ergisi,içinde y,mşadığıınız“sanal teknolojik”çıığınsorunlarınıele alıııayısürdürüyor. Dergi 120.sayısında“Kültür-sanat,sanal ortamda gelecek kuşaklara taşınabilir mi1”sorusunun yanıtını arıyor. “Birmasalımasalcıdandinlemek mi etkilidir, yoksa lnternet’ıen okumak mı”, “Ortük bilgi, lnternet’e yiiklenebilirıni?”,”Edehiyatıelektronik kitapmıyoksae-kitapokuyucularımıdaha lı”taşır “ gibialtsorulıırlairdelenenkonuiçindüşün vesanatadamlarıyla yapılandergide ayrıcaçeşitliınakalelerde bulunuyor. ODTÜ FelsefeBölümBaşkanıProf.Dr.Ahmet İnam, Bilkent Universitesi Insanı Bilinıler ve Edebiyat fakültesi dekanı Prof. 1)r. Talat Sait Halman, BoğaziçiUniversitesinden,yazar,Doç.[)r. Murat Gülsoy,EgeUniversitesinden,arkeolog, yazar,Rs,. Dr.İsmailGezgin,GaziUniversiresinden Yrd. [)oç.1)r. pskiyatr,yazar, KaanAislanoğlu,Sabancı Universitesi‘nden, tarihçi,yazar[)r.YusufHakanErdem,mimar,yazar Hikmet Temel Akarsu; müzisyenler Atilla Özdemiroğlu, Sinan Akçıl, ressam Hikmet Çetinkayakonuylailgiligörüşbildirendüşünve sanatadaınlarındanbazıları. Nisan sayısı 180 sayfaolarak yayımlanaıı BilişimDergisi’newww.bilisimdergisi.orgveya www.tbd.org.trbağlantılarındanulaşılahilir.