Katalog

f Q otobiyografisine son şeklinı verir, bir yandan da "Satranç" öyküsünü ha- zırlar. Cîoethe, Shakespeare ve Home- ros'u okuyor, Avrupa'da kalmış yazar ve sanatçı dostları, yakın tanışlarma Güney Amcrika devletlerinden birine giriş, vizesi sağlamak içüı büyük çaba gösteriyor, yeni eserler tasarlıyor, Montaignc ve Balzac üzerine denemelerini bitirnıeyc çalışıyor- du. Ikinci eşi Lotte oıııın nuıtlu olnıası, başını dinleyip gönlünce yaşayabilnıesi vc çalışabilmesi için elindcn geleni yapıyor- dıı. Fakat: "Hitler adıııı taşıyan bıı bir tek insanın cinayetleriyle yıllardır vüz binler- ce vc milyonlarca insanın hayatını ınah- vettiğini düşünmek korkunç şev"di. Petropolis, Zweig'ların ya^amındaki son dııraktır! Anıları olarak kabul edilen "Dünün Dünyası"nda şikâyet eder: "Ya- hudileri ülkelerinden süı düler, onlara başka topraklar vcrnıediler, onları hep suçladılar. Kaçış yolunda birbirlerine baktılar, niçin ben, niçin sen, niçin hepi- miz, diye sordular. Hiçbiri yanıt vereme- di. Sık sık görüştüğüm, zamanınıızın en zeki insanlarından bin sayılan Freud bile günümüzde olııp bitcn l>ıı saçmalıklara bir anlam verememis., bir çıkış yolu bula- mamıştı." 1941 Ekimi'nde Friderike'ye yolladığı mektupta: "Kafamdan bir Avıısturya ro- manı geçiriyorum" der. "Ancak daha ön- ce son on yılın gazetelerini bıılııp, bir da- ha okumalıyım. Bu belgclere belki New York'ta ulaşabilirim. Fakat yakın gele- cekte buradan hiçbir yere kıpırdayamam. Vatanıma, evime, yayıncilanma da gide- mem. Artık onların hiçbiri yok..." Melankolik yazar vatan özlemi çek- mektedir. Kafasından geçirdiği o roman- la düşünsel geçmişine dönmeyi düşler. 28 Kasım'da altmış yaşına basar ve kendini yüz yaşında hisseder. Çok uzaklardaki Friderike'ye şöyle yazar: "Şu anda düşü- nüyorum, keşke benim de bir çocuğum olsaydı. Sen mutlusun, kızlann yanı ba- şında." Franz Werfel'e yolladığı son mektupların birinde ise çok daha kötüm- serdi: "Dünyamızın yıkımı bütün hızıyla süriip gidiyor. Savaşın bombalanyla çö- ken her evle ben de çöküyorum." Bu hü- manist insan için savaş bir dünya cehen- nemiydi. Bir ay sonra Brezilya, ABD'nin politik baskısıyla Almanya'yı resmen düşman ilan eder. Ülkede Almanca ve ttaJyanca- nın konuşulması, bu dillerde yazılmış ki- tapların okunması yasaklanır. Almanya 1942 yılınm şubatı'nda Brezilya şilepleri- ni batırır. 16 Şubat 1942 günü Lotte ve Stefan Zweig karnavala katılmak için Rio'ya iner, kentte gezinir, Yahudi lokan- tasında akşam yemeği yer. Hatta Zweig cebinden çıkardığı bir Brezilya purosunu keyifle tellendirir. Fakat ertesi sabah uyandığında lngiliz filosunun Singa- pur'da batınldığını öğrenir ve yeniden depresyona girer. Yayıncısı Koogan'ın tüm ricalarına karşın aynı gün Petropo- lis'e döner. tki gün sonra yine Rio'ya iner ve mühürlemiş olduğu birkaç zarfı yayın- evinin kasasına bırakır. Yayıncısı Koo- gan, Zvveig'ın vefatından sonra açtığı bu zarflarda değişik müsveddeler, iki Rem- brandt gravürü, bazı mücevherler, Mo- zart'ın "Menekşe" adlı bestesinin partis- yonunu, vasiyetnamesini ve 18 Şubat 1942 tarihini taşıyan bir de mektup bu- lur. Stefan Zweig bu mektubunda diinya- ya veda etmeye kesinlikle karar verdiğini yazmaktadır. 21 Şubat 1942 günü ögieye doğru Pet- ropolis postanesinden New York'ta deği- şik adreslere üç zarf yollar. Içlerinde ede- biyatının kalıtı sayılan Satranç Hikâye- s/nin (Türkçesi: Burhan Arpad) müsved- deleri vardır. Zarflardan birini New York'taki yayıncı Berman Fischer'e, di- ğerini Rio'daki yayıncısı Koogan'a, üçün- cüsünii ise Arjantinli bir kitapevine yolla- mıştır. Zartlar radvolarııı Stefan Zweig'ın ölüm haberini verdiğı gün alıcılarının eli- ne geçer. Oliimündcn önce kaleme aldığı en son eseri sayılan Sjtrnnç Hikâyesi 7 Aralık 1942 tarilıinde Almanca olarak ilk kez Arjantin'de yayımlannııjjtır. BASKILAR ALTINDA RUHSAL ÇÖKÜNTÜ Stefan Zwcıg 21 Şubat gününün akşa- ını, Brezilya'da kendisi gibi mülteci yaşa- mı sürdiiren Yahudi asıllı yazar Ernst Feder ile bir paıti satranç oynar. Onıınla vatanı Avusturya'dan söz ederken çok kötümserdir. f^'eder ve eşi Zvveig'ı gören son insanlardır. Lotte ertesi gün her za- manki gibi çarşıya iner, alışveriş yapar. Zweig ise masanın başına geçip, el yazısı ile bazı mektuplar kalenıe alır. İlk eşi Friderike'ye yollaılıgı 22 Şubat 1942 ta- rihli mektupta şöyle yazar: "Sevgili Fri- derike, bu mektup sana vardığında ben kendimi eskisinden çok daha iyi hissede ceğim... Petropolis çok hoşuma gidiyor- du. Fakat çalışmalarım için gerekli olan kitaplar yanımda değildi. Onceleri pek yatıştırıcı gelmiş olan yalnızlık da zaman- la bunaltmaya başlamıştı ve sonuçlanma- yacakmış gibi sürüp giden ve doruk nok- tasına henüz varmamış bir savaş. Bütün bunlara dayanacak güç yoktu bende. Se- nin iyi günleri görecej^ine eminim. Me- lankoli yiiklü yaşamınıla daha uzun süre beklemediğim için beni haksız bulmaya- cağına inanıyoruın. Sana bu satırları son saatlerimde yazıyorum. Kararınıı verdi- ğim andan sonra kendimi nasıl da rahat hissettiğimi bilemezsin... Sevgiler ve dostlukla... Hep yürekli ol! Rahata ve mutluluğa kavuştuğumu öğrendin. Ste- fan." 2î Şubat günü öğleye doğru eve gelen hizmetçi kadın yatak odasından hırıltılar duyar. Kocasının hemen haber verdiği doktor Zweig çiftini yataklarında cansız bulur. Stefan Zweig giyimlidir, kravat takmıştır. Yanına uzanmış olan Lotte kocasına sarılmıştır. Doktorun ölüm kâ- ğıdına yazdığına göre Lotte ve Stefan Zweig zehirli bir madde içerek -"inges- tao de substancia toxica, suicidio"- 23 Şubat 1942 Pazartesi günü yaşamlanna son vermişlerdi. Brezilya hükümetinin kararryla ertesi gün resmi bir cenaze tö- reni yapılır. Lotte ve Stelan Zweig Petro- polis'teki Katolik mezarlığında Yahudi dini kurallarına uygun gömülür. 1881 yılında Viyana'nın ünlü Schot- tenring (laddesi'ndeki tarihi ve gösterişli bir yapıda başlamış olan yaşam 1942 yı- lında Brezilya'nın küçük dağ kenti Pet- ropolis'in Rua Gonçalves Dias 34 adre- sindeki bahçeli bir evde son bulmuştu. "Onun gibi dünyaca ünlü ve çok yete- nekli bir insanın günümüzün dayanılmaz baskıları altında ruhsal çöküntüye uğra- ması çok trajik" diye yazar dostu Tho- mas Mann. Aynı günlerde Nazi yanlısı Salzburg eyalet gazetesindeki haberde ise: "Bir mülteci yaşamı daha alışılmış şe- kilde sona erdi..." satırları yer alıyordu. Stefan Zweig, savaştan kurtulmak için kaçtığı denizaşırı ülke Brezilya'da sava- §ın kurbanı olmuştu. Yirminci yüzyılın bu namuslu, insancıl ve iyi yürekli aydın yazarı 23 Şubat 1942'deki ölümünden bu yana hiç yitir- medi güncelliğini. "Insanların, düşünce- lerin, kültürlerin ve ulusların birbirleriy- le uzlaşmasına hümanizmin aracıhk et- mesini yaşamım boyunca hep hedefle- dim " diyen Stefan Zweig huzursuz baş- layan 21. yüzyılda diişünceleriyle her za- mankinden daha çok geçerli. • Bilitn kurgu/fantastik edebiyatın yükselen sesi CHINA MIEVILLE Tüm romanlarıyla Yordam Kitap'ta! KRAL FARE Çeviri: Güler Siper, Kitap Editörü: Ülker lnce, 320 sf, 17 TL. "Kral Fare bizi peri masallarmdaki bahçelerden çtkartp kanalizasyonlara götürüyor... Heyecan dolu olağanüstü bir roman. Dili şakıyor, düşünceler özgün ve sürükleyici... Sonsuz bir zevk." Charles De Lint "China Midviile gerçek bir büyücü, bir sihirbaz, bilim adamı ve şairingüçlü birkarışımı... Bundan daha iyiyazılamaz." Tricia Sullivan Dircneıı işçi sııııfına güzellenıe ÇALIŞARAK YAŞAMAK YA DA SAVAŞARAK ÖLMEK Paul Mason Çeviri: Gözde Orhan, Mehmet Ertan, 320 sayfa, 18 TL Dünya emek tarihinin destansı mücadeleleri... Elde silah çarpışan Lyon dokuma işçileri, gökyüzünü fethe kalkaıı Paris Komünarları, kanlarıyla 1 Mayıs'ı yaratan Amerikan işçileri, Birinci Dünya Savaşı'nı durdurmaya çalışan Alman metal işçileri, fabrikaları yöneten ltalyan işçileri, Çin işçi sınıfının doğuşu, Yahudi işçi örgütü Bund... Heyecan verici belgesel anlatı günümüz cephe hattında yapılan röportajlarla harmanlanıyor. Hüznü ve neşesi, yenilgisi ve kazanımlarıyla bir sınıfın öyküsü... Yo rdam Kitap T: 0212 528 19 10 F: 0212 528 19 09 www.yordamkitap.com E: info@yordamkitap.com Itllillli* l " 1 ' 1 '* 1 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 4 5 SAYFA 19