Katalog

GÜNCEL TIP Mustafa Çetiner cetiner.m@superonl ine.com Sağlık Neden yaz aylarmdaki canlılığımız, enerjimiz kış aylarında tükenir? Kışın canlılığımızı korumak için nasıl bir beslenme düzeni kurmalıyız? Dr. Sinan Tanyolaç, Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi Endokrinoloji, Diyabet ve Metabolizma Hastahklan Bölümu Son iki yazımda cep telefonları konusunda yazdım, bu hafta da aynı konuda yazmayı sürdüreceğim. Ben elbette konunun doğrudan uzmanı değilim, konuya ilgim sadece birtüketicioltnam nedeniyledir. Dolayısıyla "Güncel Tıp" köşesi, uzmanİardan gelecek eleştiri ve katkılara herzaman açık. Cep Telefonları (3) 1 Bir hekim olarak cep telefonlarıyla ilgili beni şaşırtan bilgilerden biri, cep telefonlannın insanın merkezi sinir sistemini koruyan ve onu vücudun diğer bölgelerinden izole eden kan beyin bariyBiinizayıflattığı bulgusuydu. Finlandiya'daki Radyasyon ve Nükleer Guvenlik Merkezinin yaptığı çalışma, bir saat boyunca cep telefonu radyasyonuna maruz kalan hücrelerin hasar gördüğünü ve kimi moleküllerin kan beyin bariyerini aşarak beyin dokusuna ulaştığını ve ona zarar verdiğini gösteriyor. Konuyla ilgili olan bilim insanlanndan Profesör Darius Leszczynski, cep telefonu radyasyonuna maruz kalan hücrelerde birtakım anormal biyokimyasal değişiklikler olduğunu, hücrelerin yenilenme sürecinin kesintiye uğradığını, hayvan çalışmaları ile ise kan beyin bariyerinin bütünlüğünün bozulduğunu belirtiyor. Bu çalışmaların henüz insanda doğrulanmadığının altını çizmek gereklidir. Bununla beraber epidemiyolojik çalışmalar cep telefonlannın masum olmadığı konusunda değerli bilgiler vermeye devam ediyor. Örneğin, Isveç ve Norveç'te 11000 kişi üzerinde yapılan bir çalışma, cep telefonu kullanan kişilerde baş ağrısı ve yorgunluk yakınmalannın arttığını ortaya koyuyor. Cep telefonları ile ilişkili bir diğer önemli sorun, teknolojilerin hızla değişmesi ve elde edilen bilimsel sonuçlann hemen değerinikaybediyorolmasıdır. Örneğin Isviçreli kanser uzmanı LennartHardell, 9O'lı yıllarda kullanılan eski model cep telefonlannın kanser riskini arttırdığını gösterdiğinde günümüz kullanıcılan için bu bulgunun pek az önemi oluyor. Ancak yine de buna benzer çalışmaların faydasız olduğunu sö'ylememek lazım. Hardell'in çalışmasına benzer çalışmalar geriye dönük olarak tüketicilerin açtığı tazminatdavalanna kanıtoluşturabiliyor. Nitekim ABD'de Hardell'in bulgularının cep telefonu öreticilerinimahkemeye çıkartacak kadar ikna edici olup olmadığı tartışılıyor. Çarpıcı tartışma konularından biri de anten sayısı ile ilgili olandır. llk cep telefonlarında sadece bir tek anten olduğu, yeni telefonlarda hem telefon, hem internethem de özel anten olmak üzere anten sayısının üçe çıktığı, bunun da radyasyon riskini 3 kat arttıracağı iddia ediliyor. Hardell'in çalışmasında kullanılan telefonların tek antenli olmaları göz ö'nüne alındığında düz bir mantıkla şimdi daha büyük risk altında olduğumuz öne sürüluyor. Bcperimantal Oncology dergisinin Temmuz 2010 sayısında yayımlanan makaleye bakacak olursanız, 10 yıldan daha uzun süre ve hep aynı kulak ile yapılan cep telefonu konuşmaları o tarafta tükürük bezi tümörleri, glioma, akustik nöronom, menengioma gibi beyin tümörü gelişim sıklığını arttırabiliyor. "Radiation Research TnıstandBritainbasedPowBrwatch" raporuna bakarsanız, cep telefonu kullanıcılarının beyin tümörü riski 10 yıl içinde %280, çocuk ve gençlerde %420 kat daha yüksek olacaktır. Bütün bu toz duman arasında bir gerçeğin de hakkını vermeliyiz. Yapılan çalışma sonuçları çelişkilertaşımaktadır ve cep telefonlannın insanda "mutlak zararlı" olduğunu düşündürecek net kanıtımız yoktur. Gelinen bu noktada konunun uzmanı olmayan bizler, güvenebileceğimiz, etik duruş sahibi bilim insanlanna muhtaç haldeyiz. Herne olursa olsun uygar dünyanın belkide en vazgeçilemez araçlanndan biri olan cep telefonlarını daha bilinçli kullanmak gerektiği kesindir. Onu sadece gerektiği zaman ve süre boyunca, korunma kurallanna uyarak kullanmak gereklidir. Kulaklarda sıcaklık hissi, başın bir yarısında (sıklıkla telefonu kulağınıza yaklaştırdığınız kafa yarısı) titreşim hissi ve baş ağrısı sık kullanım ile ilgili uyarıcı belirtilerdir. Uzun süreli ve devamlı kullanımda görme ile ilgili yakınmalar, hafıza kaybı, halsizlik gibi bulgular da ortaya çıkabilmektedir. Sanırım cep telefonlanndan vazgeçemediğimize göre, onlarla güvenli yaşamanın yollarını zorlamalıyız. M evsimlere bağlı duygu durumunda dalgalanınalar sık olarak karşılaşılan bir durumdur. Yazın güneş ışınlarının bedenimize etlcisi, hava sıcaklığının daha yüksek olınası bizi daha encrjik kılmaktayken, kış aylarına gclindiğinde güneş ışmlanna daha az maruz kalınak ve ısı değişimi canlılığımızda ve enerji düzeyimizde düşmeye neden olmaktadır. Hormonal düzeylerdeki değişim dc kış aylarında enerjimizin azalmasına yol açar. Beyindc etkisi olan seratonin adlı hormonun kış aylarında daha az salgılandığı, bu yüzden daha depresif duygu durumu içinde olunduğu saptanmıştır. Yine beyinden salgılanan bir başka hormonun, Melatonin, salgılanması ışık düzcyleri ile kontrol ediltr, düzeylerinde değişiklik olmaktadır. Kış depresyonu (vvinter depression) veya kış melankolizm (winter blues) denilen bu durum, normal mental sağlığı olan kişilerde kış aylarına gelindijjinde depresyonla ilgili semptomların daha fazla hissedilmesi olarak tanımlanmaktadır. Görülme sıklığı ekvatordan uzaklaştıkca artınakta, kutuplara dogru gidildikçe %10 düzeylerinde olmaktadır. Beynimizden salgılanan endorfin hormonu düzeyleri ile ınutsuzluk ve bezginlik hissi arasında bir ilişki vardır. Bazı gıda maddelerinin endorfin salınımını arttırdığı gözlemlenmiştir. Portakal, mandalina gibi narenciye ürünleri zengin C vitamini kaynağı olması ve endorfin hormonunu artınnası nedeniyle diyette olması gerekmektedir. Öncelikle almamız gereken günlük kalori miktarını bilmeliyiz. Ortalama 70 kg olan bir kinv senin, aktivite durumuna göre 18002200 kaloriye ihtiyacı vardır. Kompleks karbonhidratlar tüketilmelidir. Yulaf, kepek ekmeği, kepekli pirinç gibi karbonhidratlar, basit şeker içeren gıdalara tercih edilmelidir. Yer elması, tatlı patates, kereviz hem yüksek miktarda lif içermesi hem de A ve C vitamini yönünden zengin olması nedeniyle tüketilmelidir. Çikolata ise vücudumuzda oksitlenmeyi önleyici flavanollerden zengin bir besin maddesidir. Epicatechin denilen çikolatanın özünde bulunan madde, damarların genişlemesinde önemli bir rol oynamakta, aynı zamanda endorfin honnonunu uyararak mutlu olmayı sağlamaktadır. Ozellikle kakao miktarı %70'in üzerindeki bitter çikolatalar tercih edilmelidir. Stresten uzakdunınl... Stresten uzak dunnaya çalışmak daha canlı olmamızı sağlayacaktır. Meditasyon, yoga gibi yöntemler içdünyamızda rahatlamaya yardımcı olabildikleri gibi daha canlı ve enerjik olmamızı sağlayan yöntemlerden birkaçıdır. Düzenli egzerst yaptn Düzenli egzersiz yapmanın beyinde endorfin homıonu düzeylerini arttırdığı bilinmektedir. Haftada 3 kez, yaşımıza göre maksimum kalp hızımızın %80'i düzcyinde ya pılan 4560 dakikalık spor kendimizi daha enerjik hissctmemizi sağlamaktadır. Haftada 3 defadan fazla yapılan ağır aktiviteli (aletli jimnastik, kross koşuları vb.) yeterli ve dengeli beslenilmediği takdirde yorgun hissetmemize neden olabilir. Koruyucu hekimlerin önerilerini uygulayın: Öncelikle koruyucu hekimlik önerilerini uygulamamız gerekmektedir. Kış aylarında hepimizin en az bir kere geçirdiği gribal infeksiyona yakalanmamak için, hijyen kurallarına uyulmahdır. Ellerin sık yıkanması, hasta kimseler ile yakm temas kurulmaması, çatal, bıçak, havlu gibi infeksiyonun sık gcçebileceği eşyalara dikkat edilmcsi gerekmektedir. C vitamini ve çinko içeren gıdaların alınması bağışıklık sistemimizin güçlenmesine ve kış aylarında gribal infeksiyondan korunmamıza yardımcı olacaktır. Düzenli yaşayin En önemli tüyo 'düzenli yaşamak'. Yaşa göre olması gereken uyku miktarının dışına çıkmamak ilk başta söylemem gereken önerimdir. Sabah kalktığımızda mutlaka kahvaltı için zaman ayırıp, az ya da çok birşeyler yemellyiz. Yapılacak bir sabalı kahvaltısı güne daha enerjik başlamamıza neden olacaktır. Gün içinde yapılan ara öğünler de yorgunluk hissetmemizi engelliyecektir. Akşam yemekleri saat 8'den önce yenilmelidir. Geç saatte alınan yüksek kalorili gıdaların vicutta metabolize edilmesi gece yarısından sonraya kaldığı için vücut tam olarak dinlcnemez ve sabah yorgunluk hissi ile güne başlanır. Bir başka tavsiyem de akşam saat 7'den sonra kafein alınmamasıdır. IO | CD