Katalog

POLITIK BILIM Aykut Göker http:/www.ınovasyon.org;hagoker®ttmai1.com GEN ARAŞTIRMALARI | Eğer, Başbakan'ın söylediği gibi bir gelişme varsa,ozaman Türkiye'nin de çağının ölçütierine göre mutlaka bir yerlere gelmiş olması gerekmez miydi? Gen bulmada üniversitelerimizden yeni başarılar Üniversitelerimizde son yıllarda genetik alanında çok önemli gelişmeler yaşanıyor. Yalnızca geçen ay iki ayrı hastalığın geni keşfedildi. Bunlardan ilki Hacettepe Üniversitesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Pervin Dinçer ve ekibinin bir kas hastalığı olan LimbGirdle\\p\ kas distrofisine yol açan yeni bir gen (PLEC geni ekson 1f; plektin 1f altgubu,) bulması; diğeri ise Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Ersan Kalay ve ekibinin Seckel sendromuna yol açan CEP152 geninitanımlaması. Çalışmalar American Journal of Human Genetics" ve "Nature Genetics" gibi genetik alanının iki saygın dergisinde yayımlandı. Bu iki genin tespit edilmesi ileride hastalıkların tedavisini mümkün kılacak. ReyhanOksay gerekli. Yeni genin tanımlanmasında iyi bir klinik, genetik ve istatistik bilgi birikimine ihtiyaç vardır. Aynı zamanda işlev çalışmaları yüksek düzeyde moleküler ve hücre biyolojisi bilmeyi zorunlu kılar. Dolayısı ile doğası gereği bu tip araştınnalar farklı disiplinlerin bir arada çalışmasını gercktirir. Genetik bastalıklarda tedavi bu ise bu aşamalardan sonra gelen ve kendine özgü zorlukları olan bir alandır. Genetik hastalıklarda tedavi alanında bizde de dünyada da henüz yapılacakların çok başında olduğumuzu düşünüyorum. Çağın Neresindeyiz? Başbakan'a bakarsanız, Törkiye hızla gelişiyor. Birde şu sağa sola yumurta atan, polise karşı aşırı şiddet uygulayan çocukların, kendilerine sağlanan nimetlerin farkında olmayan işçinin, emeklinin, çevrecinin sokaklarda yarattığı kargaşayla uğraşmakzorunda kalınmasa, ülkede imaredilmedik yer kalmayacak! Istatistikler de, ekonomik büyüme açısından, Başbakan'ı doğruluyor. Gelin bugün, 'ekonomik büyüme var da istihdam niçin artmıyor, gelir dağılımı niçin düzelmiyor, kamu varlıkları nasıl buharlaşıyor, dış ticaretteki cari açık niçin sürekli artıyor', gibi bozguncu soruları bir tarafa bırakıp düz bir mantıkla düşünelim. Eğer, söylendiği gibi bir gelişme varsa, o zaman Türkiye'nin de çağının ölçütierine göre mutlaka bir yerlere gelmiş olması gerekmez miydi? Hani şu, dilimizden hiç düşmeyen bilgi çağının ölçütierine göre... Dünya gerçekten 'bilgi çağına girdimi, yoksa enformasyon çağında takılı mı kaldı' tartışmalannı bir yana bırakalım. Yaşadığımız çağ hangi adla anılırsa anılsın, önemli olan, neye göre önceki çağdan ayırt edildiğidir. Bu ayrımda çağımızın öne çıkan özelliği, enformasyon ve telekomönikasyon (uzaktan iletişim) teknolojilerinin bütün ekonomik faaliyetalanlarında çok geniş bir kullanım yaygınlığına ulaşmış ve üretkenliği (prodüktiviteyi) yükseltmede, hangi üretici sektörde olursa olsun, belirleyici bir rol kazanmış olmalandır. Bu özellik, çağımızın temel ölçütünü de ortaya koymaktadır: Anılan teknolojilere egemen olabilme düzeyi... Yeni yayımlanan OECD Information Technology 0utlook2010 tam da bu ölçüte göre bir değerlendirme yapabilmek için gerekli olan göstergeleri gözler önüne sermektedir. 'Enformasyon teknolojisi' ve onun tamamlayıcısı olan 'telekomünikasyon teknolojisi' açısından dünyadaki genel manzara nedir; bu manzaraya giren ülkeler arasında Türkiye'nin yeri neresidir; bu göstergelerden açıkça görmek mümkün. OECD Information Technology Outiook'un 2010 baskısı, öncekilerden farklı olarak (iki yılda bir yayımlanıyor), gezegenimizi tehd'ıt eden çevre sorunlarının üstesinden gelme ve yaşadığımız son krizi aşma uğraşında, söz konusu teknolojilere atfedilen büyük öneme de dikkat çekerek, konuya yeni bir boyutkazandınyor. Bugün konunun bu boyutunu da dikkatlerinize sun'arsam Türkiye'nin konumunu daha iyi değerlendiririz, diye düşündüğüm için, sözünü ettiğim göstergelere gelecek hafta yervereceğim. Şimdi şunu birlikte okuyalım: "Enformasyon teknolojisi ve Internetaraştırmacılığın, yenilikçiliğin, ekonomik büyüme ve toplumsal değişimin başlıca sürükleyicilerindendir. 2010 baskımız hazırlanırken, yaşadığımız krizve yeniden toparlanma süreçleri de incelenmiş ve görülmüştür ki, enformasyon ve telekomünikasyon mal ve hizmetierini üreten sanayiler, kriz döneminde bunca ekonomik çalkantıya maruz kalmalarına rağmen, 2000'lerin başında yaşanan kriz dönemindekine göre, daha iyi durumdadırlar. Bu sanayiler, enformasyon ve telekomünikasyon teknolojileri ile ilgili başlıca mal ve hizmet tedarikçilerini, OECD üyesi olmayan ekonomilerle, özellikle de Çin ve Hindistan'la birlikte, yeniden yapılandırmaktadırlar. Anılan teknolojilerin çevreselproblemlerve iklim değişikliğiyle baş etmedeki rolleri de Ipek çok ülkede] yoğun bir şekilde incelenmekte; bu teknolojilerin, özellikle, çevre sorunlarının üstesinden gelinmesinde daha iyi sonuçlar alınmasına imkân sağlama ve çevreyle ilgili davranışlarda görülen sistemik değişiklileri destekleme konusundaki rolleri üzerinde önemle durulmaktadır. "[AyrıcaJ OECD ülkelerinin enformasyon ve telekomünikasyon teknolojileriyle ilgili politikalannda görülen son eğilimlerin, toparlanma sürecinde etkili olacak yeni çözümler getirip getirmediği de irdelenmektedir. Özetle, şu anda dikkatler bu teknolojilerin ekonomiyi hareketlendirmedeki rolleri; anılan teknoloji alanlannda kazanılan beceriler ve sağlanan istihdam imkânları; ARGE harcamalannın ve girişim (risk) sermayesi yatırımlannın büyüklüğü; geniş bant iletişiminin yaygınlaştırılması; yine bu teknolojilerin çevresel problemler ve iklim değişikliğiyle baş etmede kullanılmalarının önemi üzerinde odaklanmaktadır." Gelecek hafta kaldığımız yerden devam etmek üzere... U nivetsitelerimiz son yıllarda birbiri ardına yeni hastalık genleri keşfediyor. Geçen mayıs ayında Hacettepe Üniversitesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalı'ndan bilim insanları, dudak, damak ve yüzde ciddi yanklara ve gelişme bozukluklarına neden olan Aristalesslike homebox'l (ALX'l) adı verilen geni bularak, embriyo döneminde yü:ün nasıl geliştiğine ilişkin çok önemli bilgilere ulaşmışlardı. Bu çalışmanın yürütücülerinden Gen Haritalama Laboratuvarı sorumlusu Prof. Dr. Nurten Akarsu'ya, üniversitelerimizdeki genetik araştırmaların hız kazanmasınm nedenlerini sorduk: ' Hastalıklara neden olan yeni genlerin bulunÜniversite: Hacettepe Üniversitesi masında son yıllarda ülkemizde belirgin bir ilerleme Araştırma lideri: Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı görülmesinin nedeni nedir? Öğretim Üyesi Prof. Dr. Pervin Dinçer Hastalıklara neden olan genlerin ve genetik yatHastalık: Limbgirdle kas distrofisi (LGMD2) kınlıklann saptnnmasında son yıllarda bir ilerleme yaGen ve hatalı ürün: Plektin (PLEC) geninin şandığı doğru. Bu durum sadece ülkemize özgü değil; ürünlerinden biri olan plektin lfdeki işlev bozukluuluslararası alanda da böyle bir hızlanma mevcut. gu Bunun en önemli nedeni tnsan Genom Projesi'nin Katkı: Çalışmanın büyük bir kısmı, yayında ilk büyük oranda tamamlanması ve genom bilgilcrinin isim olarak yer alan doktora ögrencisi Uzm. Bio. Hülya veri bankalarına eklenmesi. Genetik haritalama, polimorfik DNA bclirte^erini (marker) kullanarak bir hastalığın hangi kromozomda olduğunu tahmin etme işlemidir. Yaklaşık lOyılönce genomu taramak için 400 dolayında polimor Proje ekibi. Soldan sağa: Prof. Dr. Petek Korkusuz, Yrd. Doç. Dr. Berif Talim, Uzm. Bio. Hülya Gündeşli, Prof. Dr. Pervin Dinçer, Prof. Dr. Nurten Akarsu, Prof. Dr. Haluk fik DNA belirteci kullaTopaloğlu, Dr. Burcu BalcıHayta. nılıyor iken bugün 2.5 milyon dolayında belirteçkullanılıyor. İnsan genom Gündeşli'nin doktora tez çalışmasının ürünü. projesinin sağladığı avantajlar bununla da sınırlı kal Hacettepe Üniversitesi'nin farklı birimlerindeki mıyor; çok hızlı olarak geniş genom parçalarının di araştırmacılar da katkıda bulunmuş. zilenmesine olanak sağlayan yöntemleri de hayatımıza Prof. Dinçer çalışmalarıyla ilgili sorularımızı kazandırmış durumda. şöyle yanıtladr. Dünyada bu gelişmeler yaşanırkcn ülkemizde pek Çalışmanın bulgulan ve önemini açıklar mısıçok üniversite ve araştırma merkezi mükemrnel bir nız? zamanlama ile bu teknolojiyi kullanmaya başladı. Çalışmamızda plektin (PLEC) geninin ürünBuna ek olarak, araştırmalara sağlanan kaynaklarda lerinden biri olan plektinlf deki işlev bozukluğunun da belirgin bir artış oldu. Bu durum araştırma ekip akraba evliliklerine bağlı olarak ortaya çıkan bir kas lerinin güçlenmesi ile birleştiğinde, ülkemiz ulus hastalığına (Limbgirdle kas distrofisi, LGMD2) yol lararası gruplara liderlik edebilecek konuma gelme açtığmı gösterdik. Plektin lf, kas hücresinin dış orye başladı. tamı ile ilişki kurmasında bir bağlaç görevi görerek Bir hastalığa yol açan genetik nedeni belirlemek kas dokusunun yapısal bütünlüğünün korunmasını o hastalığı tedavi etmeye yarar rtu? sağlayan bir proteindir. Hastalıklara neden olan genlerin belirlenmesi Dünyada ilk kez bir genin alternatif bir alt grutedaviye giden yolda ilk aşama. Bu aşamadan sonra bunun özgül olarak kalıtsal bir hastahk ile ilişkilengenlerin işjevlerinin ve hücre içindeki davranışları dirilebileceği bu çalışma ile gösterildi ve hastalık olunın belirlenmesi gibi bir dizi farklı analiz yapılması şumunun altında yatan etkenlerin aydınlatılmasın BÎRİNCt KEŞİF: