Katalog

kuduğum Kitaplar METtNCELÂL Çankından Pirayeye Mektublar N âzım Hikmet'in çankırı Cezaevi'nde yatarken kendi elyazısıyla, dolmakalemle doldurduğu, "Karıcığıma geç kalmış bayram hediyesi..." diyerek, 1940 yılı Kasım ayında, "Çankırıdan Pirayeye Mektublar" başlığıyla yolladığı çizgisiz defterin tıpkıbasımı yapıldı. Nâzım Hikmet'in kendi elleriyle ciltlediği ve tek kopya olan bu defteri istanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları belli bir sayıda ve numaralanmış olarak yayımladı. Nâzım Hikmet, 17 Ocak 1938'de tutuklanır. Orduyu ayaklanmaya teşvik ettiği iddiasıyla Ankara'da Harb Okulu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nde yargılanır ve 15 yıl hapse mahkum edilir. Bunu Istanbul'da "donanmayı ayaklanmaya teşvik" suçundan 20 yıla mahkum edilmesi izler. Iki ceza birleştirilerek toplam 28 yı! 4 ay hapis cezasına mahkum edilir. Ankara Cezaevi'nde kaldıktan sonra 1940 yılının Şubat ayı ortasında Hikmet Kıvılcımlı ve Kemal Tahir'le birlikte kalacağı Çankırı Cezaevi'ne yollanır. Piraye Hanım, iki çocuğunu Istanbul'da bırakıp 1940'ın Nisan sonunda Çankırı'ya gelir. Nâzım Hikmet, karısının kalması için bir ev tutulmasını sağlamıştır. Niyetleri bu ne zaman sonuçlanacağı belirsiz tutukluluk süresince olabildiğince yakın olmak, sık sık görüşmektir. Her gün görüşürler. Ama Piraye Hanım bu küçük Anadolu şehrinde tek başına yapamaz, zaten aklı da çocuklarında kalmıştır. Nâzım ve Piraye, Piraye'nin Istanbul'a dönmesi, Nâzım'ın Bursa Cezaevi'ne aldırılması için uğraşması konularında anlaşırlar. Piraye Hanım, haziran ayının sonunda Çankırı'dan ayrılır. Temmuzun ilk günlerinde de Nâzım, Piraye'ye özlem ve şiir yüklü mektuplarını yeniden yazmaya başlar. "2 Temmuz 1940 Çankırı" diye tarih attığı ilk mektubunda: "Saat dört / yoksun. / Saat beş / yok. / Altı, yedi. / Ertesi gün, / daha ertesi / ve belki / kim bilir" diye başlayan şiiri vardır. Bu şiirin altında da, "Işte karıcığım, senin hasretinle yazdığım ilk şarkı bu. Sanat kıymeti var mı, yok mu düşünmedim. DuySAYFA 12 duklarımı en işlenmemiş, en ham şekilleriyle fakat bence en saf ve berrak olarak yazdım" demektedir. Mektuplara şiirler karışmaktadır artık. Nâzım Hikmet'in niyeti bu şiirleri "Çankırıdan Pirayeye Mektublar" başlığı altında toplamaktır. Piraye Hanım'dan şiirler hakkında görüşlerini, eleştirilerini yazmasını ister. Nâzım Hikmet'in şiirinde yeniliklerin peşine düştüğü bir dönemdir bu. Sürekli denemeler yapar, yeni sesler arar, mektup tarzını, şiirle öykü anlatmayı, sinemanın, senaryonun olanaklarından yararlanmayı dener. Nâzım Hikmet bir yandan şiirinde büyük bir yenilik arayışı içindeyken diğer yandan sevdasını davasıyla iç içe işlediği şiirler yazar, Piraye'ye mektup olarak yollar. Memleketimden Insan Manzaraları'run yazım tekniğini, şiirde öykü anlatma, "insan manzaraları" deyiminin ortaya çıkmasına neden olan birkaç sözcük ve dizeyle portreler çizme gibi yenilikleri Çankırı'da yazdığı şiirlerde dener şair. Çok çalışarak ve verimli bir biçimde geçirdiği anlaşılan 9.5 aylık Çankırı Hapishanesi döneminin bir başka ürünü de Kuvâyı Milliye Destanı'dır. Destanın ayrı basımının altında "939 İstanbul Tevkifhanesi, 940 Çankırı Hapishanesi, 941 Bursa Hapishanesi" ibaresi vardır. Nâzım Hikmet'in 1940 Aralık ayında Piraye'ye hediye olarak yolladığı defter Çankırı Hapishanesi'nde yazılmış şiirleri içeriyor. Turgay Fişekçi'nin hazırladığı "Şiirler Üzerine Notlar" ve kitabın yayımlanma öyküsünün de sunulduğu föyle birlikte özel paketinde sunulan "Çankırıdan Pirayeye Mektublar"da Dört Hapishane'den kitabında yer alan Piraye ve Nâzım Bursa cezaevl'nde. 1941. beş şiirlik toplamın yanısıra ilk kez bu basımda yer alan "Beşinci Mektup" başlıklı şiir ve Memleketimden Insan Manzaraları'nda kullanılan parçalar yer alıyor. Çankırıdan Pirayeye Mektublar'da yer alan Nâzım Hikmet'in on beş şiiri şunlar; Birinci Mektub, Ikinci Mektub, Üçüncü Mektub, Dördüncü Mektub, Beşinci Mektub, Altıncı Mektub, Yedinci Mektub, Bir Eski Mektub, Bir Küvet Hikâyesi, Bozkır, Nigâr ile Mustafa, Merhaba Çocuklar, Meşhur Adamlar Ansiklopedisi, Lodos ve Yemiş Bahçesinde. "Çankırıdan Pirayeye Mektublar" başlıklı defterin 70 yıl sonra { baskısını yapacağını umduğum Piratekrar günyüzüne çıkmasının öyküsüj|^ ye'ye Mektuplar'da bu büyük aşkın öy' küsünün yanında Nâzım Hikmet'in nün başlangıcında ise 2000 yılının Eyflönemli bir bölümü hapishanelerde gelü'nde Memet Fuat'ın gelini Yeşim Bilge çen yaşamını en küçük ayrıntılara kadar Bengü'nün tıpkısı basılsa önerisine verizlemek mümkün. Nâzım Hikmet'in yadiği cevap, oğlu Kenan'ın çektiği göşamıyla şiirinin nasıl iç içe geçtiğini, yarüntülere de yansıyan "Bunu yapmak şamının şiirine nasıl yansıdığını, şiirini çılgın yayıncı ister" sözü yer alıyor. "Çılyaşamında nasıl kullandığını da somut gın yayıncı"nın (I) tıpkıbasıma talip ololarak görüyoruz. ması için aradan on yıl geçmesi gerekmiş. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları NÂZIM HİKMET yönetmeni Fahri Aral, defterin bire bire Memet Fuat'ın 2000 yılında Adam Yayakın bir tıpkıbasımını gerçekleştirmek yıncılık'tan çık^an Nâzım Hikmet biyograiçin ne gerekiyorsa yapmış. Handan fisi "Yaşamı, Ruhsal Yapısı, Davaları, Durgut'un yayına hazırladığı, 100 sayfaTartışmaları, Dünya Gprüşü, Şiirinin Gesı yazılı 45 sayfası boş, 1 sayfası kayıp lişmeleri" alt başlığını taşıyor. Bu alt başçizgisiz küçük defterin hoş bir kutudaki lık Memet Fuat'ın 720 sayfalık bu çalışsunumunu Mehmet Ulusel tasarlamış, mada he yazdığının da en kısa özeti. bire bir baskıyı Mas Matbaası yapmış. Memet Fuat, Nâzım Hikmet'le yirmi yıl Nâzım Hikmet'in cezaevinde kullandığı baba oğul gibi yaşamış. Bütün şiirlerini, kâğıt, cilt bezi ve kartona mümkün olyazılarını, mektuplarını yayımlamış. Nâduğu kadar yakın bir malzemeyle ve zım Hikmet'le ilgili birçok araştırma yapözel bir teknikle basılmış defter. Tek tek mış, yazılar yazmış. Bu donanım kuşkuciltlenmiş, kurşun kalemle numaralandısuz Memet Fuat'ın yazdığı bu yaşam rılmış. Tam anlamıyla koleksiyonluk, en öyküsüne ayrı bir anlam katıyor. sevilene hediye edilecek bir "nesne kitap". Kitabın arka kapağında belirtildiği gibi "Yirminci yüzyılın en büyük şairlerinPİRAYE'YE MEKTUPLAR den biri olarak anılan Nâzım Hikmet'in, "Çankırıdan Pirayeye Mektublar"ı kovuşturmalar, davalar, tartışmalar, okurken iki önemli ve şimdi baskısı bubaskılar, sevdalar, ayrıhklar, dayanılmaz lunmayan eseri hatırlamakla kalmadım, acılarla dolu yaşamöyküsü..." başvuru kitabı olarak da yararlandım. Memet Fuat, Nâzım Hikmet'in yaşam Bunlardan birincisi, kuşkusuz hemen öyküsünü olabildiğince objektif ve deakla gelen Piraye'ye Mektuplar. Memet j rinlemesine anlatıyor. Hem çalışmasını Fuat'ın yayına hazırladığı, Adam Yayın ! yaptığı güne kadar yayımlanan Nâzım ları'ndan 1998'de çıkan iki ciltlik bu ça j Hikmet'le ilgili tüm çalışmalardan faydalışmada Nâzım Hikmet'in, 1933'ten j lanıyor, bilimsel temeli sağlam tutuyor 1950'ye kadar, on yedi yıl boyunca, çehem de Nâzım Hikmet'in eserleriyle şitli cezaevlerinden Piraye Hanım'a yazbağlantıları kuruyor. Övgüye de yergiye dığı mektuplar yer alıyor. Piraye Hanım, de kapılmadan dışarıdan bakabilen ve bu mektuplan ceviz ağacından yapılhiçbir karanlık nokta bırakmamaya çalımış, 41x26x14 cm boyutlarında küçük şan bir eser. bir tahta bavulda saklarmış. Memet FuMemet Fuat, bilimselliğin kuruluğuna at, kitabın arka kapak yazısında bu küda yakınlığın, aileden olmanın hissiyatıçük bavulu Nâzım Hikmet'in Çankırı na da kapılmadan akıcı bir anlatımla Cezaevi'nde yaptığını söylüyor. yazmış bu biyografiyi. Nâzım Hikmet'i, mücadelesini, şiirini anlamak için her Nâzım Hikmet'in bütün eserlerini yazaman başvurulacak bir eser. • yınlayan Yapı Kredi Yayınları'nın yeni C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 8 3