Katalog

k. iskender'den Calileo nun Pergeli 1 Yaşadığım yerde irice bir molekülüm calileo'ya göre dün- ya dönüyordu, herkes için dururken. küçük İskender ise onun pergelini almış, bu yüzyıla taşımış; bazen öl- çüp biçiyor, bazen olmadık anda saplıyor. Galileo'nun Pergeli, küçük Iskender'in aforizma-deneme üçleme- sinin üçüncü kitabı. • DenizDURUKAN "Ö kadar hoşsunuz I ki, sizinle uygun- ' suz bir pozisyon- da yakaîanmak isterdim" diyor k. îskender Gali- leo'nun Pergelinde. "Uygunsuz pozisyon" yabana atılacak bir laf değil. Belki de k. Iskender'i yo- rumlamada, sıralamanın en başın- da yer alacak bir olgu bu. Hayata karşı aldığı tavırda, pozisyonu; genel bakışın algısıyla her zaman uygunsuz ol- muş bir adam. Bir nevi ötekileştirilmiş (gerçi o, "ötekileştirrne" kelimesine pek prim vermiyor sanki, vara yoğa kullanıl- dığı için olabilir mi?). Buna karşın diğe- ri olmanın sancısına gururla da sahiple- niyor k. İskender. Ancak bir şartla; ken- disini ayırıyor, dışında kalanları o da di- ğerleştiriyor: "Diğerlerinin gerçeği sizin yalanlarınızla oluşturulamıyordur; di- ğerlerine yeni alışmışken daha da diğer- leştirilmeye çalışılanlar enikonu yeryüzü aritmetiğinin, yeryüzü muhasebesinin vazgeçilnıezleridirler oysa..." Eğer öte- ki kendisiyse, öyle olması gerekiyorsa da teslim olmuyor, aşktan başka hiçbir şeye. Nc ölüme ne de yaşama sığınıyor. Arada kalmanın ham halini çoktan aşsa da, bazen o sıkışmışlığın, arada kalmışlı- ğın ya da anlaşılamamanın edebiyatını artistik bir bakışla yediriyor satırlarına. "Asla takdir edilmedim; ne ailem, ne eleştirmenler, ne arkadaşlarım. Yazdık- larım da okunmadı asla, okunur gibi ya- pıldı..." örneğinde olduğu gibi sık sık bir iç döküşle karşılaşıyoruz. Bir yanda kendini çok seven adam izlenimini ve- rirken, diğer yanda kendini çok sever- miş gibi görünen adam buluyoruz karşı- mızda. Aslının cehennem olması, gölge- sinin ise cennet olması gibi (s. 76). Ama gölgeyi es geçi- yor, aslındaki karanlığına çekiyor okuyucuyu. Elbette bunu yaparken Jung'ın ar- ketiplerinden olan kişinin en karanhk, en derin psişeni diye ifade ettiği gölgeyi bir anlamda temize çıkarıyor. Ya da gölgesiyle yüzleşiyor, ıslah ediyor. Gölge ise kendi suretinizi terk etmeden peşinizi asla bırakmayacaktır. "Herkes gölgesine kavuşmayı bekler yani ölmeyi" diye okumuş- tum bir yerde. k. îskender'in cennet olarak yorumladığı gölgesi, (kendisinin veya insanın) gerçek doğasının olduğu yer, "bu dünya üzerinde değil" algısını oluşturuyor. O nedenle sakınıyor gölge- den. Işığın karanlıkla kesiştiği bir yerde duruyor k. iskender bu kitapla; hem ışı- ğı kapatıyor hem de karanlığı bozuyor. Çünkü biliyor "hayat ölümle tedavi edi- lir", iyilik kötülükle, cesaret ise korkuy- la... Galileo'nun Pergelfnde korku önemli bir unsur. Evet, k. iskender hem ken- dinin hem de toplumun ve bireyin kor- kularına göz atıyor. Ancak buradaki korkunun tezahürü daha çok insanın bilmediği veya kendinden farkh olana karşı gösterdiği tahammülsüzlüğün bir dışa vurumu olarak yansıyor. Insanm bildiği doğrulardan şaşma olasılığı veya eleştirdiği şeylere kayma eğilimine karşı geliştirdiği savunma mekanizmasmda yatan asıl unsurun "korkularımız" oldu* ğunu ifade ediyor k. iskender. Dolayı- sıyla şairin aforizmalardan oluşan bu ye- ni kitabına Galilelo'nun Pergelibaşhğı- nı seçmesi hayli manidar. Galileo'nun "dünya yuvarlaktır ve güneşin etrafmda dönüyor" düşüncesini ileri sürmesiyle yaşadığı dönemdeki toplum, özellikle " de din adamları tarafından neredeyse ölümle yargılanmasına neden olacaktır. Ama sonrasmda af dileyerek ve günah- kâr olduğunu kabul ederek ölümden kurtulan (ama özünde fikrinden vazgeç- meyen) Galileo'yla bir anlamda kendisi- ni özdeşleştiren yazar, ya da kendisin- den yola çıkarak, işi kişiselleştirmeden bakarsak; toplumun algısmdan farldı bir algıyı taşıyan herkesin aynı derecede aforoz edilme riskini taşıdığını işaret ediyor. Şairin tüm külliyatına baktığımızda kendi karanhk ve gerilimli duygularını en sert sözcüklerle, dizelcrle ifade etme- si ve çokça da tepki çekmesi, kendisinin karanlık olmasından çok insanoğlunun ne kadar kirh ve tehlikeli olabileceğine işaret etmesiyle ilgili. Bu anlamda kış- kırtıcı bir üslup ve duruş sergiliyor tüm kitaplarında. O karanlık ve uğursuz bu- lunan tüm yanlarmı büyük bir cesaretle ifşa ediyor ve biliyor: "însan vücudu- nun da çekmeceleri var: Sır denilen şeyi oraya kaldırma, bulurlar." • Galilelo'nun Pergeli/ k. İskender/SeJ Yayıncıhk/ 80 s. TahirMusaCeylan'dan 'YanmAdamınAşklarr Bir eksiklik senfonisişiir ve dene- meleriyle de tanıdığımız Tahir Musa Ceylan'ın üçün- cü romanı Yanm Adamın y^/e/ar/yayımlandı. ilginç ve özgün bir roman. Kendisini hızla okutan, akıcı, sürükle- yici bir anlatımı var. Aşk ro- manı çağrışımıyla özgün ol- mayabileceği düşünülebilir ancak roman aşkın ötesin- de ruhsal ve felsefi derinlfk- ler içeriyor ve okuyucuyu yoğun biçimde aşk, insan. varoluş ve ölüm üstüne dü- şündürüyor. O YUSUf ALPER Y\ - anm Adamın Aşklan, günümüz Istanbul'unda, kanıksandığı gibi, ölümü çok sıradan bir olay ola- rak sunarken borderline bir genç kadının cinsel yaşantısını yetkin bi- çimde betimliyor. Tahir M. Cey- lan'ın çok zengin bir gözlem gücü olduğunu söyleyebiliriz. Onun ya- nında geniş bir sözcük dağarcığı ve derin- liği ile insana üişkin kültür birikimi oldu- ğunu da söyleyebiliriz. Kırsal olandan ka- sabaya ve büyük kente uzanan yaşanülar- dan yansıyan düşünceler, konuşmalar, sözcükler. Böylesi bir zenginlik çok az ya- zarda bulunabilir. Içinde yaşadığı toplu- mu onlann sözcükleriyle anlatıyor. Cey- lan'ın romanı bu özelh'ğiyle yazınımıza bir katkı olarak görülmeli. Ece Ayhan'ın "kötülük toplumunda yaşıyoruz" düşün- cesini romanla ortaya koyuyor. Aynca in- sanı tüm derinlikleriyle verebilmesi de çok önemli. Kötüler toplumunun iyileri nasıl köşeye sıkışurdığını, ezdiği- ni çok güzel betimliyor yazar. Kadın erkek ilişkileriyle ilgili de çok ilginç ayrıntılar sunuyor. Ya- zarın Dostoyevski'yi, Yusuf Atıl- gan'ı çok sevdiğini söyleyebiliriz. Çağdaş bir Dostoyevski her hal- de böyle borderline, yetersiz, ya- nm insanları, böylesine kötülük- leri de yazardı. Atılgan da yaz- mıştı. Romandaki karakterler olduk- ça başarılı bir biçimde veriliyor. Kötü olmaya çalışan ancak bece- remeyen zavaÛı yanm adam Se- lim ve onun değişik, her biri ayn rahlr Musa Ceylan bir kişilik sergileyen kadınlan. Selim'in bir zavallı olarak bütün insan ilişkileri çok iyi bir gözlemcinin gözüyle veriliyor. Amir memur, kadın erkek vb. Ilk sevgili Nehir, kokusu olmadığı ge- rekçesiyle onu hırpalar, aşağılar. O tipik bir borderline olarak betimîenmektedir. Serseri mayın gibi dolaşan, tehlikeli yer- lerde olmadık insanlarla asla insani Uişki kurmaksızın makine, robot gibi sevişen bir genç kız. Romanm insani derinlikleri nasıl incelikle verebildiğine üişkin birkaç ahntı yapalım: ... "-Terliyorum, ama kokmüyorum. (Fotoğraf: www.ay4akbilgl.com) -Hımm bunu bir eksiklik olarak görü- yor musun? -... ama bu dünyadaki en insani şey as- lına bakarsan eksikliktir."' "Adamlann kadınlar için uçsuz bucak- sız harcama yapması, yıpranan erkekliği rüşvetle taşıtmaktan başka şey değildi... Ne nefreti yıkdıp giden adamlara nefret fazla gelir. ...Genellikle cebinde tek kuruş nakdi olmuyor, yemeğe gittiklerinde gar- sonun bahşişini Sumru veriyordu. Kadın adamı yıkmanın suçluluk duygusundan kurtulmanın yolunu bulmuştu." Sonuçta adam ciddi bir kredi kartı borcuyla peri- şan edilecektir. Bir diyalogdan; ..."- Özgüven tehlikeli bir şeydir, öldü- rebilir. -Filozoflar ölmeye çalışır. "Saf bir özgürlük olarak insan" ve "Tam bir özgürlük nesnesi olarak para." Intiharın eşiğindeyken yakalayan, ben- zer düşüncelerin genç kızı Nur onu tek- rar yaşama döndürecek ve ilk kez güçlü ve kötü olmayı denemesine ortam hazır- layacaktır. Tabii tüm romanda zaman za- man ortaya çıkan müstahdem Yunus Efendinin tavsiyeleri, destekleri de roma- na çok şey katmış. Çok iyi bir gözlemcinin son derece ze- kice saptanmış insan ilişkilerine derinliği- ne ışık tutan anlatısı. Suya yazılan bir yı- ğın ıvır zıvırın roman diye sunulduğu ya- zın dünyamızda Yarım Adamın Aşklan umarım hak ettiği ilgiyi görür. • Yanm Adamın Aşklan/ Tahir Musa Ceylan/Kanat Kitap/ 128 s. S AYFA 26 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 3 8