Katalog

Cumhurıyet KITAP Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. üKUMA ÇOCUK-GENÇÜK Çocukyazınında Orhan Kemal Küçük insanların büyük gerçeklerL. •« K II .'. S t. i fci A I OkHAN M M »I rjK - £ &2 n Mavisel YENER B üyülü Fener Yayınları, çocukların dünyasını iyi bildiği kadar öykü ve romanlannda on- lara epeyce yer veren yazarlarımızdan biri- si olan Orhan Kemal'in üç yapıtını yepyeni resimle- me ve tasarımla yeniden bastı. Aslan Tomson, Elli Kuruş ve Uyku adlı üç kitaptaki öykülerin hepsinde de yoksul, hayatla mücadele etmek zorunda olan ama umudunu, yaşama sevincini kaybetmeyen ka- rakterlerle tanışıyoruz. Elli Kuruş'taki sekiz öykü, "zor" bir dünyanın çocuklarını anlatıyor. Elli Kuruş adlı öyküler toplamındaki öyküler: Elli Kuruş, Streptomycine, Kitap Satmaya Dair, Çikola- ta, Sevinç, Kırmızı Küpeler, Nermin, Çocuk. Bunların bir bölümü, 1949'da Varlık Yayınları'ndan çıkan "Ek- mek Kavgası" adını taşıyan eserindeki öyküler. Kita- ba adını veren ilk öyküde okul masraflannı çıkarabil- mek için gazete satan bir çocukla karşılaşıyoruz, onun iç burkan öyküsü, yaşamın köşe başında bizi nelerin beklediğine yönelik önemli ipuçları veriyor çocuk okura. "Sonralan borcu iki liraya indi, bir lira- ya, daha sonra da elli kuruşa. En son gün gelir, iki gazetemi verirse borcunu ödemiş oluyordu ki, gel- medi. Şaştım. Neden gelmemişti? Elli kuruşumun üstüne yatabileceği aklımın kıyısından bile geçmiyor- du. Sakın herhangi bir trafik kazasında... Sanki ger- çekten olmuş gibi içim parçalanıyor, hızla gelen bir taksiya da birhususinin altında kalmışçasına, kanlı bir insan yavrusunun heryanı kınlmış cesedi kafam- da canlanıyordu. Günler günleri, günler haftalan, haftalar da aylan kovaladı.Unutmuştum. Bir başka çocuk getiriyordu gazetemi. Bu, ondan da cılız, on- dan da üfürsen uçacak gibiydi. Onun da bir başka hikâyesi vardı çocuk omuzlannda taşıdığı. Karlann savrulduğu bir kış sabahıydı. Yazı makinemin başına geçmiştim. Şimdiye kadar hiç işitmediğim cılız bir çocuk sesi: 'Gazete, havadiiiist'O muydu? Fakat ha- yır, olamazdı. Pek cılızdı. Penceremin önünde dur- muş, ısrarla vızıldayıp duruyordu: 'Gazete, havadi- iis!'" (s.16). öyküden alıntıladığım bu bölümdeki "onun da başka bir hikâyesi vardı omuzlannda taşı- dığı" cümlesi, okurun bambaşka öykülere yelken açması için yeterince kışkırtıcı değil mi? Orhan Kemal bu öyküleri özel- likle çocuklar okusun diye yazma- mıştır fakat işçiler, işsizlik, çocuk işçiler gibi grupların sorunlarını, çocuk okurun da anlayabileceği bir dille, aktarır. örneğin, Elli Ku- ruş adlı kitaptaki, Cumhuriyet dö- nemi çocuk ve gençlik seçkilerin- de sıklıkla yer alan, Çikolata adlı etkileyici öyküsü bunlardan biridir. "Şekercinin vitrini önünde silini- vermişti berber de, aynalan da, kafeste, san kuş ta. Çikolatalar vardı şimdi, salt çikolatalar. Gü- neşte alev alev uçuşan kırmızılar, moriar, sanlar, maviler; kırmızılara, mohara, sarılara, mavilere sıkı sıkı sanlı çikolatalar. Abla da, oğlan kar- deş de, yoğurtçunun kızı da sıkı sıkı sanlı, alev alev kırmızıların, morlann, sanlann, mavilerin içindeydiler. Ya da maviler, sanlar, morlat; kırmızılar alev alev, yaprak yap'rak uçuşuyordu içlerinde" (s.35). Orhan Kemal, çocuk öykülerinde de bireyden top- lumsala yönelir. Küçük insanın yaşamının büyük gerçeklerini paylaşır çocuklarla. "Çocuklara neyi, ne kadar, nasıl anlatmalıyız?" sorusunun yanıtını ara- yanlar Orhan KemaFin bu öykülerini okumalı. .Ço- cukların maceralarına ortak olurken, aslında arka plandaki sosyolojik soru ve sorunları da düşündürür bu öyküler. Çocukların Orhan Kemal öykülerini ra- hatça okuyup algılamalarında, karakterlerin ve tiple- rin canlı, çarpıcı olmasının yanı sıra, çocuk okuru bunaltacak uzun betimlemelerin bulunmamasının da rolü vardır. Aynı zamanda, yazarın pırıltılı Türkçesi- nin ırmağına bir davettir bu öyküler. Uyku kitabına adını veren öykü, alt okumasında, kapitalizmin gelişmesiyle vahşileşen koşulların bi- reyleri insanlık dışı koşullara nasıl sürüklediğini anla- tır. Hafta tatilinde çalıştırılan çocuk işçilerin dramı vardır bu öyküde. Uyku ve kitaptaki diğer öyküler sosyal yaralara dikkat çeker; çocuk işçilerin iç bur- kan öykülerini anlatır. "Madeni Eşya Fabrikası hafta tatiline hazırlanıyordu. Fabrikanın yüz elli amelesin- den sekseni, on dörtle on altı yaş arasında erkek ço- cuklardı ki, yirmi kadarı 'Pres' makinelerinde çalışı- yordu. Ûstleri başlan paramparçaydı. Aşağı yukan aynı boy ve aynı kalıpta olduklarından, birbirlerine benziyorlardı." Kendi deyimiyle "aydınlık gerçekçi" olan yazarın çocukları anlattığı öykülerde de toplumcu gerçekçi yanı belirgindir. Uyku, Aslan Tomson ve Elli Kuruş adlı kitaplarındaki öykülere baktığımızda, tıpkı diğer- lerindeki gibi, bireyin var oluş mücadelesine tanık oluruz. "Bozuk düzen"e karşın, çocukların yüreğin- de o "çocuksu düzen" devam eder, bu da yazarın "aydınlık gerçekçi" yanıdır. Orhan Kemal öykülerin- de diyalogların önemli bir yer tuttuğunu biliriz. O, kahramanlarını konuşturmayı çok sever. Bu teknik, çocuk okur için kolay bir okumaya davettir. Türk edebiyatının usta kalemi Orhan Kemal'in öy- küleriyle tanışan çocukların, ileride "iyi edebiyat" ın peşine düşen okurlar olacaklarından kuşku yok. Onu okuyan çocuklar insanlığa ait değerler üzerinde yeniden düşünecek... Çünkü, düşünen, sorgulayan, eleştiren okurun yazarıdır Orhan Kemal. • * Aslan Tomson, Orhan Kemal, Resimleyen: Oğuz Demir, Büyülü Fener, 2009, 76s, 9+ * Elli Kuruş, Orhan Kemal, Resimleyen: Oğuz De- mir, Büyülü Fener, 2009,67s, 9+ * Uyku, Orhan Kemal, Resimleyen: Oğuz Demir, Büyülü Fener, 2009, 70s, 9+ www.maviselyener.com SAYFA 24 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1021