Katalog

ilhan Berk'ten Xok Yaşasın Sayılar' 'Sayılar kendilerini hemen ele vermez, gizlenir'İlhan Berk'in ölümünün üzehnden bir yıl geçti. Adam Yayınları tarafından 1998'de ya- yımlanan çok Yaşasın Sayılar adiı kitabı, sayıların, şiir ve edebiyatla ilişkisini ilhan Berk- çe anlatıyor; sözden sayıya geçişi; şeyler ve nesneler arasındaki bağıntıyı irdeliyor. Berk'i, ölümünün birinci yılında Ahmet Tüzün'ün yaptığı söyleşiyle anıyoruz. • Ahmet TÜZÜN I /S Şpyler"in dünyasını, • • kısaca, dünyayı algıla- mm mak için bir sözlüğün yeterli olduğunu söy- lüyorsunuz, Şeyler Kitabı Ev adlı kitabınızda. Şimdi ise sayılarla kar- şımıza çıkıyorsunuz. Sözden, sayı- ya geçişiniz insanın akhna, Annc Marie Schimmelm sayılarla ilgili yorumunu getiriyor: "Sayıların bir işle\i de, çeşidi şekillerde bir araya gelcrek cş- yaya tesir etmektir." Sözden sayıya geçi- şi nasıl açıklarsmız? - NesneJerin dünyası beni sürekli ilgi- lendirmiştir. Nesnelerin, yine yanı ba- şındaki "Şeyler" için de aynı şey geçerli- dir. Şeyler ve Nesneler'den oluşur dün- ya. Yöreme bakıyorken, onlarla dolu buluyorum kendimi. Ben, şimdi söyleşi- yi yaptığımız odadaki nesnelerle canlı- larmış gibi yazarım. Çalışmam bittiğin- de, bu odanın kapısını kapatır Allahaıs- marladık, derim. Kalemler, kitaplar, eli- mi sürdüğüm her şey varlığını sürdürür. Sanki onlarla hem iç içeyim, hem de içimden konuşurum. Kısaca, ben nesne- lere cansız şeyler gibi bakmam. "SAYILAR İÇİNDE EN ÇOK 3Ü SEVERİM" - Kitabm girişinde, okuyucu ile şayılar arasmda bir ilişki kuruyorsunuz, daha doğrusu onlarm varhk biçirnlerini açık- hyorsunuz: "Biçimleri de adlarıdır/gör- meyiz/ bakıyorlarsa " diyorsunuz. "Bak- mak"sözcüğü çok çağrışımlı gcldi ba- na; hem sayılara tarih boyu yüklenen anlamlara hem de astrolojiye doğru bir uzanıs var. "Bakmak" sözcüğünü bu bağlamda açabilir miyiz? - Sayılara bakarken harflerde olduğu gibi, resim gözüyle bakmışımdır. Çok Yaşasın Sayılar kitabında bir gravür var- dır. 1 sayısını ayakta gösterir, 2'yi eğil- miş olarak ek alır. 3 daha bir eğilmiş ve sol kolunu dizler hizasından çıkararak, sağ ve sol kolla 3'e dönüşür. 4'ü ise 3'ün başı ve sağ ayakları oluşturur. Ben bu gravür'ü gördüğümde, resme olan say- gım, sayılara götürdü beni. Sayılar da bütün nesneler, şeyler gibi açıktır. Bir bardak neyse, sayılar da odur. tliş- kilerine gelince; biz onlarla ilişki kur- madıkça, hiçbir iliş- kiye yanaşmazlar. Biz onlara anlamlar verirken, ben onla- rın bize içten içe güldüklerini görür gibi olurum. - "Bir" sayısma gelirsek: "Geneyalnız 0 biçim yoksunudur" diyorsunuz bu sa- yı için. 1 'in bölünmezliğine, zıtlıklar, çe- lişkiler içermediğine bir gönderme mi? - Özellikle, " 1" üzerinde durduğu- mun ayırdındayım. Nedeni ise "1" in, bütün sayılarla uğraşan yazarların, dü- şünürlerin onda tanrısal bir yan bulma- larıdır. Her şeyin başının " 1" sayısı ol- duğunu ileri sürmeleri, "1" i neredeyse dünyanın direği olarak göstermeleri be- ni rahatsız ediyor. Ben " 1" in şairlerin düşmanı olduğunu söylüyorum, çünkü " 1" kapatıcı bir sayıdır. Özellikle de sonsuzluğu kapatır. Ben "l"i hırslı ol- duğu için sevmem. Her şeyi sıraya koy- maya kalkar. Biçim olarak güzel olduğu- nu ilan etnıiştir, " 1"benim için bunun tam tersidir, " 1" bir Liçim yoksunudur. - 2 sayısı, sizin de belirttiğiniz gibi 1 'in karşıtıdır. "2, 1 'i bıçakla keser gibi ikiye böler" ve "karşıtlar hiçbir zaman birleşemez " dizelerine gelirsek... - " 1 "e duyulan saygı, "2" ye hiçbir za- man gösterilmemiştir. Oysa benim "2" için düşüncelerim değişiktir. "2" yi ikin- ci olduğu için severim. Buna da sımsıkı sarılması beni ilgilendirmiştir. " 1" in hırslı, bencil, dik, kapalı oluşuna o ilk şamarı vurmuştur. " 1 " e karşı ilk saldırı- yı yapan odur. Bunun için "1", "2" yi yok sayar. - 3 sayısı için söylenmiş, "iyi şeyler üç kere olur" sözüyle, şu dizeler arasmda ilişki kurabilir miyiz? "Hazcı bir etikçi. Kaynağmı aramaya çıkmış gibidir sevin- cin" - Sayılar içerisinde ben en çok "3 " ü severim. Nedendir bilmem, onu kendi- me benzetirim. "3", benim gözümde, benim gibi bir adamdır. Sanırım aynı yaşta, aynı boydayızdır. Ben ne zaman "3" ü düşünsem, kendimi düşünürüm. "3" teki sevgimi, benim gibi bir deneyci olmasıyla açıklayabilirim. Sonra da, bi- çim olarak sayıların en güzelidir. "YERİNDEN MUTLU OLMAYAN BİR SAYIDIR 7" - "4 ki kabalacıdır " derken, evrenin 4 kısma ayrıldığma ve siyah 'a, 4. Kısma, nesneler dünyasma bir göndermeden yola çıkabilir miyiz? - Önemli bir noktaya değiniyoruz. Kabalacıların dünyası beni çok ilgilen- dirmiştir. Sayılara böyle anlamlar verir- ken, bazı disiplinler edinmişlerdir. Ka- balacıların yaşamı büyük gizlilik örneği- dir. Umberto Eco, Gülün Adı ve Fouca- ult Sarkacı'nda. kabalacılarm yaşamını çok iyi bir biçimde sunar. Kabalacılar için asıl varoluş yok oluştur. Bir gizlilik tarihi yazmışlardır. Bundan ilginç bir şey olamaz. Sayıları yazmaya götüren asıl sorun bu oldu benim için. Hele, ka- balacıların, öldürülmeleri karşısmdaki tavırları ilginçtir. Kabalacılar, Yeryüzün- de nasıl silinmeden yaşayabiliriz? diye, sayıları ortadan kaldırmak istemişlerdir. - Sayın Bcrk, "5" sayısma gelelim. Bu sayı bir çift ve bir tck sayıdan clde edi- len ilk sayı olarak biliniyor. Kitapta, "5" ile "6" nm duruşu da bunu vurguluyor. Ayrdma 'nın, buluşma nm yaşandığı aş- km sayısı mı "5"? Bâhun için mi şu di- ze? "5 doğuştan yaşamm, aşkm sayısı- dır" - Aslında bütün sayılar kendilerini he- men ele vermez, gizlenir. Kapanırlar, "güneşle eşleşir, güneşin aylası dışında da düşünmez kendini. Bunu nereden çı- kardığını anlamak zor." "Her şeyin bi- raz arka bahçesi vardır. 5'in de hakkı bu." "5'in bilmediğimiz bir yönü olsun bu" diyerek, 5'i rahat bırakalım. Belki de her şeyin yakrnında olmak yarahyor- dur onu. - Sayılar dünyasını inccleycnlcr için "6" evrenin mükemmeisayısı olarak ta- mmlanır. Oysa, siz onu böyle görmck is- temiyorsunuz. "...yetkinlik dediğimiz (neyse o) büyülü sözcüğün simgesi olup çıkmıştır. Bu da sıkmıştır onu" diyorsu- nuz. "6 " ile ilgili görüşünüzü açabilir misiniz? - "6" sayısında beni ilgilendiren hem Hermes'ci hem de Zodyak'cı bir sayı ol- masıdır. Benim şiiri algılayışımın karşılı- ğı gibidir. "6" sayısı kapalılığın tadını çı karır. Yetkinliğin âşığıdır. Benim gibi kapalı olduğu için yaşama da alışama- mıştır. "6", senin de vurguladığın gibi yetkinlik örneği, diye bilinir. "6" nm buna razı olacağını sanmıyorum. Yet- kinlik gelişmeyi cngeller. Duruk bir kav- ramdır. O nedenle herhangi bir alanda yetkin olmayı sevmem. Çünkü, sizi, ya- şam içerisinde arayışlardan uzak tutar. - "7"yi, "Birgüllckcsidiro"şeklinde tanımhyorsunuz. Bilgelik, trade, Duygu tüm bunları mı içeriyor "7" sayısı? - "7" sayısının nedense yerinden mut- lu oknadığı kariısı vardır bende. Bu, "7"nin kendisine çok önem vermesin- den geliyor. Çok kendini düşünüyor "7". Bencil bir sayıdır. - "Ona ilk cennedik sayı diycbiliriz. Bahçeler bahçesidir 8" dizeleriylc, Babil Uygarlığından, Islamiyet'e kadar uza- nan geniş bir alana göndcrmede bulu- nuyorsunuz ve şiiri şöyle bitiriyorsunuz: "Iki katlı bağımsız bir ev olan &in için- de yaşamak isterdim. " "8 " ncdir sizin sayı dünyanızda? - "8" hem sayı bilimcileri için, hem de düşünürler için en "sofu" sayı anlamını taşır. Sofuların yeri ise bildiğimiz gibi cennettir. Ben 8'in bu yönde kavramlar üretmesini, cennet bahçeleri kurmasını yadırgamam; severim. Buna karşın "8" anlatımdan kaçar, gizlilik peşinde gibi- dir. Kıvrıla kıvrıla içine döner, öyle ya- şar. Sonra da, en çok üşüşen sayıdır. Sü- rekli açtır. "TEPETAKLAK 9 1 , SAİR SAYISIDIR" - "9" u "10" sayısma komşu olarak, ama en önemlisi "10" un varhğmdan dolayı cziklik duyan sayı şeklinde sunu- yorsunuz: " Ben yalnızhğı sayılara öner- mck istcmcm. Yetcrhıcc yuhuzdıı çün- kü sayılar." Bu dizeler, aynı zamanda "9" sayısma getirilen "acmm sayısıdır" yorumuna yakm durmuyor mu? - Önemli bir tespit. Biçim açısından ele aldığımızda, "9" un tepetaklak du- ruşu ilginçtir. Bir terslik vardır "9"da. Bu belki de kendini çok yalın bulmasın- dandır. Yalınlığın sayısıdır zaten "9". Bu yüzden şair bir sayıdır. Şairler gibi. Ya- lınlığı insancıldır. "9"un duruşu aynı za- manda, yetkinlikten, taml)ktan, bütün- lükten bir kaçışı da imler. Kapanmak için değil, parçalanmak için kıvranır gi- bidir. Bunda da haksız değil. Kendisin- den önce gelen sayıların tek düzeliği, belki de sıkmıştır onu; parçalanıp dağıl mak istiyordur. Onun için de acıya ve mutsuzluğa açıktır. - Ve tamamlayan, mükemmele ulaşan "10" sayısmm konumuna gelirsek... - "10" sayısı senin de vurguladığın gi- bi eksiksizliği imler. Kocaman bir dün- yası vardır onun. Evleri, sarayları, köp- rüleri onu oluşturur. Her şeyden önce "10" dünyanın en mutlu sayısıdır. Her şeydir"10". - "Bütün sayılar varoluşu hızh yaşar. Hele "0" son zebani. Son bulgu" diyor- sunuz "0" için. Tckilden, çoğula geçiş ve çoğalmanm da kökü değilmidir "0" sayısı? - "0" a gelince! "0" o büyük maraton- cu. Hem yokuş, hem de iniş. "0" ın yu- tan bir sayı olduğunu öğrendim. • Çok Yaşasın Sayılar/ İlhan Berk/ Adam Yayınları/96 s. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 2 1 SAYF A 15