Katalog

Nedîme Köşgeroğluyla Kayıtlara Ceçilsin Kadın varT üzerine 'Kadınlar görünmez kılınıyor' Kayrttara Geçüsin Kadm iferTda Nedime Köşgeroğlu. bir kadın mesleğinin akademisyen temsücisi olarak otuz yıliık çaltşma yaşamının kazandırdığı deneyimleri, evH ve üç ksz annesi olarak yaşadıklannı, yazın yaşamında ken- di varokış serüveninin kazandırdıklanyla birfeştirerek kadın konusunu fel- sefi boyutuyla ele alıyor: bilim süzgednden geçirip yaratıcılık ve edebiyat boyutuna taşıyor. Köşgeroğlu'yla Mtabını konuştuk. • EnginTURCUT -S Türkan Saylan'tn ışık dolu annına evgili Nedime KÖşge- roğlu sizi toplumsal duyarhhğı olan biri olarak, edebiyat çev- resinde önce şürlerinizle sonra öy- kü ve denemclerinizlc, daha sonra da köşe yazılarmızla tanıdık. Ayrı- ca siz üniversitcde öğretim üyeliği- niz yanmda yiizü topluma dönük çahşmalarmızla da tanmıyorsunuz. Do- ğal olarak bundan sonra gelecek kitap, öykü va da şiir olabilir diyc düşünürken birden "Kayıtlara Geçilsin Kadın Var!" başhğmı taşıyan felscfie, tarih, bilim, sa- nat, edebiyat ve yaratıcılık kavramlarmı kadın paydasmda buluşturan bir kitapla karşımıza çıktmız. Bu çıkışmızı bashk- tan da anladığımız kadarıyla ashnda bir çığhk olarak yorumlayabilir miyiz? - Evet, insan olmanın erdemlerini yi- tirdiğimiz, bireyselliğimizin kabuğuna iyice sikiştirıldlğimiz küresel dünyada insanhğın çıkış noktası olarak yeniden felsefenin insan sevgisine, büimin akıl gücüne, sanatın yaratıcı yeteneğine bu- gün, dün olduğundan daha fazla gerek- sinimimiz var. Çünkü içinde yaşadığı- mız teknoloji çağı, savaşlan, kıyımları, krizleri, açlık ve yoksulluğu önleyeme- diği gibi dünya üzerinde eşit yaşam hak- kını bir avuç insana vererek, yığinların yoksulluk çcmberini gittikçe daraltmak- tadır. Dünya Bankası'na göre, 2010'da dünya nüfusunun 8.5 milyar olacağı, bugün zengin olan 360 milyon kişi ki bu sayının yaklaşık 2.5 milyar kişiye denk geleceği ve bu grubun dışında kalan 6 milyar kişinin günde 1 dolar ile geçin- mek zorunda kalacağına ilişkin veriler, sanırım insanca yaşam düşlcyen bilinç- leri çığlık atmaya zorluyor. - Bu durumda siz kadınlar ve insanhk adına zorlu bir serüvene doğru yola çık- mış oldunuz... - Kadın adına atılan çığlık bir anlam- da tüm insanhk adına atılan bir çığlıktır. Çünkü dünyada yoksulluk sınırı altında yaşayan grupların başında kadınlar gel- mektcdir. Bu ifade tıpkı Ata'mızın be- lirttiği gibi "kadına yoksul demek tüm insanlığın yoksulluğu demektir" şcklin- de de açıklanabilir. Öte yandan dünya- da mutlak yoksulluk sınırı altında yaşa- yan 1.5 milyar insanın yüzde 70'ini ka- dınlar oluşturmaktadır. Dünyadaki işle- rin yüzde 60'uıı kadınlar yapmakta an- cak bu işlerden elde edilen toplam geli- rin sadece yüzde 10'una sahip olmakta- dırlar. Dünya üzcrinde tüm mal varlığı- nın ise yüzde l'i kadınlann payına düş- mekte ve yine dünyada 700 milyon ka- dın yeterli yiyecek, içme suyu ve sağhk hizmetlerinden yoksun olarak yaşamaya zorlanmaktadır. Bu nedenle erkeklerde % 6 olan kansızlık oranı kadınlarda % 68'lere kadar çıkmaktadır. O halde in- sanhk medeniyete doğru uçarken tek kanadı kırıktır divebiliriz. Kırık kanadı oluşturan kadınlar adına atılan bu çığ- lık, aynı zamanda insanlığın geleceğini aydmlatma adına yakılan bir mum ya da bir damla su şeklinde de düşünülebilir. İSYAN CÜMLESİ... - Kitabmızm çıkış noktası ashnda tüm insanhğı ilgilendiriyor. Ancak "kayıdara geçilsin kadın var!" cümlesi tam bir is- yan cümlesi. Bir anlamda yeter artık de- mek gibi. Şimdi isterscniz önce kitabm adından başlayarak isyan konusunu aça- lım: Kadın yok mu zatenP - Yaklaşık 30 yıla yakın "işimiz insan" diye yola çıkan bir mesleğin, yani hemşi- reliğin hem klinik uygulayıcısı hem eğiti- cisi olarak çalıştığım süreç, bana mesleki, bireysel, toplumsal ve akademik yaşam- da karşılaştığım tüm sorunların temehn- de "kadm olrna"nın gerçeği ilc yüzleşme- me yol açtı. Orneğin iş yaşamında yöne- timde söz sahibi olmanız gerektiğinde küçük, bütün iş yükünü kaldırmak ge- rektiğinde büyük hoca olmak gibi... Başlangıçta bunları bireysel algılamam ve bireysel çaba üretmem beni gerçekten yordu. Ancak kafanizda sorunun ana te- ması belirince ki sorun, yani kadın olarak yaşadıklarınız asla bireysel değil, sorun toplumsal, sosyal, ekonomik, politik, ta- rihsel, dinsel, cinsel, törescl çok boyutlu bir sorun. Yani kadın sorununun kökleri çok derinlerde, dalları tarkh renklerde bir ağaç gibi. lşte bu yüzleşmelerdir ki beni bu kitabı yazma vc paylaşma nokta- sına getirdi. "Kadm yok mu" sorunuza gelince, bu soruya genel ifade ile başla- yıp kadına getirmek isterim. Sorun önce insan olabilmede, yani kendini fark ede- bilmede, kendi aşkınhk düzeyinde, kısa- ca kendilik bilincinde yatıyor. O nedenle kitabın giriş kısmına "önce insan" diye başladım. Kadın ya da erkek 7 milyarı aş- kın insanın yaşadığı yeryüzünde insanlar istenilen bilinç düzeyinde olsa, zaten sa- vaş, şiddet, yoksulluk, açlık olmaz. So- Cül Acemlnln kaleminden Nedime Köşgeroğlu. Nedime Köşgeroğlu, Inci Asena'yla... run, insan olmanın anlamını fark edebil- mcde, sorun kadın olmanın bilincinc ulaşabümede ya da sorun insan olma so- rufnluluğunu üstlenebilmede. lşte bu bi- linç düzeyine ulaştığımızda insan olma- nın ayrımına varıp sorunun karşısında kesin bir duruş sergileyebiliriz. Kadınlar var elbet ancak görünmez kılınıyor. Ka- dınlar tüm sistemler tarafından kötü tü- ketiliyor ve kayıtlara geçmiyor. Bunun için uzağa gitmeye gerek yok. Ülkemizde kadın istihdam oranı %-22, yönetimde temsil oranı % 4.9. Dünyadan örnek ver- mek istersek okuma yazma bümeyen 960 milyon kişinin 640 milyonunu kadınlar oluşturmakta. Bu örnekler çoğaltılabilir elbet. Ama sonuç kadınlar yaşamın her alanmda, yaşamın kıyısına itilmekte ve kötü tüketilmektedirler - Kitabınızın üçüncü bölihnünde ka- dm ve yaratıcılıkla ilgili olarak geçmişten bugüne kadının yaratıcı güciinün tarihscl süreç içindeki gelişim serüvenini vc en- gellenişini tartışıyorsunuz. Kadının yara- tıcıhğına ilişkin bilimsel verilerden yarar- lanıyorsunuz. Kısaca kadm ve yaratıcılık kavramlarmı açar mısmız? - Toplumumuzda kadının yaratıcı gü- cünü alt etme adına üretilen en gözde masallardan biri, kadının doğal yapısı iti- banyle aşağı cins olduğu ve bunun da çocuk doğurma işlevinden ileri geldiği- dir. Bu masalın doğum tarihi, günümüz- den 5 bin yıl kadar önce ataerkil dünya düzeninin oluşmasına denk gelir. Oysa dünya üzerinde 1 milyon yıl kadar süren anaerkil bir geçmiş vardır. Toplumsal ge- lişmenin ilk büyük döneminde insanhğı hayvanlar âleminden çekip çıkararak ileri götüren kadınlardır, miıa bu gerçek yad sınır. Bugün uygarhlc dönenıi olarak ad- landırdığımız dönem, yani sını|lı toplum oluşması ile başlayan kölelik, feodalite son olarak kapitalist ve küreselleşme noktasına gelen düzen, cinsler arasındaki eşitsizliği derinleştirmek için "insan do- ğası"nm temelde kötü olduğu ve değiş- mezliği tezini üretir. Elbet en kötü olan ve doğa tarafından cezalandırılması gere- kenler de kadınlardır. Körülüğün cezası- C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 1 5 nı doğum sancıları çekerek, eve kapatüarak, yakılarak, toplum- dan dışlanarak ödeyeceklerdir. Bu söylemi desteklemek için baş- ta mitoloji olmak üzere felsefe, biyoloji bilimi, dinler, devlet, ikti- dar mekanizmalanndan olabildi- ğince yararlanılrnıştır. Bu nedenle kadın toplumsal anlamda bir "hiç", "ikinci cins" olurken ikti- sadi, siyasi, entelektüel yaşamm başıni çeken erkek, üstün cins olmuştur. Kadıııları alçaltıp erkekleri yükselten asla doğa değil, sınıflı toplumdur. Ataerkil düzendir. Kısaca kadının normal bir in- san olamamasının kaynağmda üç temel faktör sorumludur. Bunlar; toplumda var olan üretim ihş- kileri, yıllarca insanın varohışsal boşluğu- nu dolduran ve her tür iyi niyetli, insana dönük öğretilerin, sürekli erkekler lelıine olacak şckilde yorumlayan din ve nihayet mükcmmel aidiyetleriyle basit bir baskı aygıtı olma özelliğini çoktan aşan devlet kurumudur. İÇSEL BİR ÛZELLİK - Bilimsel olarak kadmlar daha yaratıcı denebilir mi? Yaratıcılık kavraım özcl bir yetenek mi yoksa emek gercktiren bir sü- reç mi? - Bilimsel olarak yaratıcılık kavramının cinsiyeti olamaz. Tıpkı sanatın da cinsiye- ti olamayacağı gibi... Yaratıcılık kavramı; engellerin aşdmasmda bireyin yoğun çö- züm arayışına yönelmesi ile ortaya çıkan, zor koşullardan kurtulma hedefiıie hiz- met eden, içsel bir özelliktir. lşte her in- sanda var olan, ancak ortaya çıkması için zorlanJniası gereken yaratıcı güç, uygun çevresel koşullar (bireysel, toplumsal, kültürel) oluşturulduğunda, bireysel istek ve emek ile birleşerek; resim, müzik, ede- biyat gibi sanatsal etkinliklerin ortaya çıkmasına da temel oluşturacak bir yeti- dir. Yaratıcıhğın temelinde; eğitim, bilgi, emek ve farkındalık büinci yatar. Kendini tanıma ile başlayan süreç, yaşama anlam katma, yaşamda var oluşunu kanıtlama isteği ile bütünleşerek gelişir. Bağımsız ve özgür düşünceyi gerektirir. Bağımsızhk temelde ekonomik özgürlüğü gerektirir. Bu sayılan değerler kadınlar adına ne ka- dar sağlanıyor şeklinde düşünürseniz ka- dın ve yaratıcılık kavramı arasındaki iliş- kiyi açıklayabilirsiniz. Tüm bunlann ya- nmda yaratıcı süreç zaman ister. Bugün en gelişmiş ülkelerde bile ev işleri % 56 oramnda kadm işi olarak algılanmaktadır. Kısaca yaratıcılık ne gökten pat diye ilahi bir ışık olarak iner, ne üstün zekâ gerekti- rir ne de salt erkek ya da kadın cinsine özgü bir yetidir. Yüzyıllardır yanh biyolo- ji bilimi de artık kabul etmiştir ki beynin özellikleri, kullanılan beyin bölmeleri (hemisferler) her iki cinste eşittir, hatta kadınların özellikle dil ve yazma bölüın- leri, problem çözme becerilerine ilişkin, iletişim becerileri erkeklere oranlfl daha etkindir. Büimsel çahşmalar erkek söy- lemlerinden kurtulduğunda şüphesiz bi- yolojik açıdan kadmların, erkeklerin asla gerisinde oknadığı kabul görecektir. Gör- mektedir de... Sorun binlerce yıl süren toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılıktan kaynaklanmaktadır. • Kayıdara Geçilsin Kadın Var/ Nedi- me Köşgeroğlu/Anfora Yayıncılık/296 s. S AYFA 5 T