Katalog

SAYFA CUMHURİYET 23 EKİM 1996 ÇARŞAMBA 10 DIŞ HABERLER Moskova Belediye Başkanı 'Sivastopol'u geri alalım' • Rusya'nın sevilen politikacılarından Lujkov, bir gazetede yayımlanan açık mektubunda kentin Ukrayna'ya verilmesinin Rusluk bilincine zarar verdiğini ve güney savunmasını zayıflattığını öne sürdü. Afganistan'da gündeme gelen ateşkes öncesinde devrik hükümet var gücüyle saldmyor Zaıııaııa karşı savaş Dış Haberler Servisi - Moskova Belediye Başkanı Vuri Lııjkov. Ûkrayna'ya baskı yaparak stratejik Ka- radeniz liman kenti Sivasto- pol'u geri alıp Rusya'ya kat- ma kampanyası başlattı. Rusya'nın sevılen politıka- cılanndan birı olan Luj- ko\ 'un kampanyası. Ukrav na Devlet Başkanı Leonid Kuçma'nın Rusya'ya yapa- cağı resmi ziv aretten iki gün önce başladı. Lujkov ve öndegelen me- mur ve subayların olus.tur- duğu "Moskova - Srvasto- pol" hareketi. Moskova'da yayımlanan Moskovskaya Pravda gazetesine ortak bir mektup yollayarak Rus hü- kümetine. Sivastopol üze- rinde egemenligini ilan et- me çagnsı yaptı. Mektupta, Sıvastopol'un bir başka devlete verilmesi- nin olagandışı ve halkuı ıs- teğineaykm olduğu görüşü- ne yer \erildi. Bu durumun Rusya'nın güney sınırında- ki savunmasını zayıflataca- ğı, uluslararası arenadakı konumuna ve Rusluk bilin- cine onanlmaz zarar verece- ği vurgulandı. Mektup, geçen hafta Dev- let Başkanı Boris Yeltsine, Başbakan VTktorÇemomır- din'e ve parlamento} a da gönderılmişti. ama Lujkov mekrubu gazetede yayımla- tarak perşembe günü ger- çekleşecek Yeltsın - Kuçma görüşmesının gündemınde bu konunun yer almasını sağlamayı amaçlıyor. 1954 yılında Kırım vun- madasıyla birlikte Ukray- na'ya verilen Sivastopol'un konumu. Sivastopol'da ko- nuşlanmış olan eski Karade- nız Filosu'nu Kiev ve Mos- kova arasında bölme çabala- nnda bir sorun oluşturuyor. Rusya. filosunu Ukrayna'da tutmak isterken Ukrayna, Rusya'nın filosu için Rus- ya'da bir üs yapmasını isti- yor. Lujkov grubu ise. hem Rus gemilerinın Sivasto- pol'da kalmasını hem de kentin Rusya'ya geri venl- mesıni talep edıyor. Ukraynalı miİliyetçi top- luluklar ıse. Lujkov 'un tale- bını kınayarak istenmeyen adam ilan ettıler. Miiliyetçi- ler. Lujkov "un sınırların ye- niden çızilmesi isteğinin, Lujkov "un Ukrayna karşıtı görüşlerini ortaj a koydugu- nu vebunun Ukrayna halkı- na yapılan bir saygısızlık ol- duğunu belirttiler. • Kâbil yolunu açacak olan Hayr Hana geçidinde şiddetli çatışmalar yaşanıyor. Pakistan, ateşkesin 2-3 gün içinde sağlanabileceğini öne sürdü. Dış Haberler Ser\ isi - Pakistan. Afganis- tan 'da çatışan taraflann 2-3 gün içinde ateş- kes v apacağmı öne sürerken cephede çatış- malar şiddetlendı. Devrik hukümet güçle- ri, başkent Kâbil önündekı son engel olan Hayr Hanageçidinesaldınlannı yoğunlaj- tırdı Kâbil'in 14 km kuzevındeki Hiiseyin Kot kövünün bırkaç kilometre kuzevınde gazetecilere açıklama yapan devrik hükü- met güçlennın komutanı Ahmed Şah Me- sud'a bağlı bir komutan. çatişmaların şıd- detlendığinı. Ha\ r Kot geçıdın batı yakası- nı denetım altında bulundurduklannı belırt- tı. Hüseyin Kot'takı Taleban güçleri ise köy içinde tüm trafıgı vasakladılar. Bir Tale- ban komutanı. "Ateşkesten haberimiz vok. İki taraf da birbirine mermi yağdınyor" dedı. Çatışma olmadıgı halde Taleban "ın Hındikuş dagları eteklerindekı Kanzamir kö>ünü de bombalaması, verel isvanlara karşı alınan bırönlem olarak yorumlandı. Pakistan ümitli Pakistan İçışlen Bakanı Nasrullah Ba- bar. savaşan taraflar arasında 2-3 gün ıçin- Devrik hükümerin beklenmedik karşı saldınsıvla karşıla^an Iakhan ha^kent Kâbil önündeki son engel olan Hayr Hana geçidini korumaya çalışıyor. de bir ateşkes saglanacagını umduğunu söyledi.Babar, Islamabad'da düzenledigi basın toplantısında "Ateşkesten çok umut- luvum, çünkü tüm taraflar ilke olarak an- laşmaya \ardi" dedi. Anlaşma taslagının hazır oldugunu belırten Babar, esir değışi- mi ve Taleban ıledigertarafları temsil eden 12 kişilik bir komısyonun oluşturulmasını öngören taslak konusunda Özbek lider Ra- şid Dostum'dan bir iki gün içinde yanıt bek- lediğini söyledi. Ateşkes koşulu Ahmed Şah Mesud, Taleban güçlerinin başkent Kâbil'den çekilmemesi halinde ateşkes olamayacağını söyledi. Şah Mesud Eş-Şark El-Av sat gazetesin- de dün ya>ımlanan demecinde "Tafebaa, e> liil a> ından bu >ana işgal altında tuttuğu Kâbil'den çekilmedikçe bölgede ateşkesin sağlanatnayacağınr söj ledi. Özbek lider Abdül Raşıd Dostum. Şah Mesud'a katılarak Taleban güçlen Kabil'i terk etmedikçe ateşkes saglanamayacagını bıldirdı Dostum'un sözcüsü Munammed Yusuf "Taleban koşullanmızı kabul etmez- seve Kâbil'i terk etmezse,gelecekteki çaüş- malardan sonımlu otacakor"dedi Kâbıl'de Bırleşmış Mılietler barış gücü ya da tarafsız bir güç bulunmasını ıstedik- lerini kaydeden Yusuf "Baa vabancılann Taleban'ı eğittiğine dair kanıtlanmız var, ancak miidahalede bulunan yabancı ülke- nin adını \ermek istemiyonım" dedı. Taleban direniyor Taleban ise devrik hükümet ile iktidan paylaşma seçenegine kesmlikle karşı çıkı- yor. Şerıat Radyosu'nun habenne göre Ta- leban Yüksek Konseyi Başkanı Muham- med Hasan, Kâbıl'de bulunan BM temsil- cısi Norbert Holl ıle öncekı gün yaptıgı gö- ruşmede "Ülkeyi beş buçuk yti sürejle yıkj- ma uğratanlarla htçbir zaman ortak hükü- met kiirmayacağız" dedı. CJÖRÜŞAProf.Dr.TlTRKK.4YA ATAOV Rusya'da Otoriter Senaryolar Iiîgiltere'den Macarlar'a 6 ihtilal' eğitimi Rusya'nın geleceğinde sı- nırlı bir demdkrasının bir öl- çüde yeri varsa da bazı oto- riter reıım senaryoları da üre- tiliyor. Örneğin Aleksandr Yanov'un Yeltsin'den Sonra adlı kıtabı bütünüyle bu ko- nuya eğılmektedır. Yeltsin, sağlık durumuyla bağlantılı bir biçimde, otori- ter yönetime kayma eğılimle- rı gösteriyor. Kazandığı ıkın- ci dönem, onu teorik olarak 2000 yılına taşıyacak. Ancak sağlık sorunlan, başka ıktı- dar seçeneklerini o tanhten çok once gündeme getirebi- lir. Başkan Yardımcılığı ma- kamını anayasal zorunluluk durumuna sokarak o yoldan iktidara gelmek ısteyen Le- bed'ın azJİ bu kapıyı kapadı. Başbakan Çernomırdin ra- kibi Lebed'i başkanlığa ge- tirecek bu yönteme zaten karşıydı. Şimdi tüm politika- cılar özellikle Lebed'ın azlin- den sonra silahlı kuvvetler mensuplarının yaşamında iyiye doğru değişıklikler yap- mak zorundalar. Klasik bir askeri darbe olasılığı her za- man gündemdedır. Yeltsın'ın parlamento (Duma) ıle geçı- nebildığını varsayarak Zyu- ganov'un Rusya Komünist Partisi'ne eğilimli kabul ettığı Meclis Başkanı Genadi Se- leznev'ı değıştırme ve onun yerine Ivan Ribkin'i getırme yollarını araması gibi yön- temlen demokrası oyununun kurallan içinde farzedelim. Hatta Lebed'e oy kaybede- rek zayıflayan Jirinovski'nın 2000'de 54 yaşında olacağı- nı düşünerek siyaset yarışın- da faşızmden yana oJuşunu da olağan sayalım.Ancak hükümeti dağıtıp Meclis'ı ka- patacak bir askeri darbe ola- sılığı ya bir kışıyı ya da cun- tayı herhalde geçici olarak ik- tidara getirebılir, Bunun Tür- kiye'nin yakın geçmışınde de ömeklerı var. Kapp'ın 1920'de Alman- ya'da ve Yanayev'in de 1991 'de Sovyetler'de dene- diği gibı, eski rejımden bazı arta kalanlann hukuk ve ıstık- rar sloganlanyla sıkıyönetım ilan edıp bir Ulusal Kurtuluş Komitesı oluşturmalan ola- sılıklardan bıridır. Bu yol bir kesimin askeri değil, ama bürokrası darbesidir. Ancak parlamento ya da başkanlık seçımlerinde yete- rince oy alanların anayasal çerçeve içinde darbe yap- maları da olasılıklar ıçindedir. Başkan, ıstikrarlı bir hükümet yaratma amacıyla en otoriter partıyle dayanışmaya yana- şabılir. O parti de anayasayı değıştırıp, 1933'te Alman- ya'da Hindenburg-Nazi de- neyiminde görüldüğü gibi kendi diktatörlüğünü kurabı- lir. Ya da 1852'de Fransa'da Louis Napolyon'u anımsatır biçimde, otonter bir başkan adayı, dıyelim Yeltsın, Lebed ya da Jirinovski, seçımlerı kazandıktan sonra bir dıkta- torya kurabilir. Cumhurbaş- kanının demokrat eğilimli ol- duğunu kabul edersek, ona karşı olan otoriter bir hükü- met ya da koalisyon bu en- gelı ortadan kaldırma yolları- nı arayabılır. İstenmeyen bı- nnın bu görevı yapamayaca- ğı kanısını uyandıracak bir yol mutlaka bulunur. Sorunların büyüduğunu ve ülkenın istikrarsızlık bataklı- ğına daha da saplandığını varsayalım. Şimdiden görü- 4erXSCkak gösterileri, hatta grevler bırbınni ızleyecektır. Bu eylemlenn ortak yanı yö- rjetımin eleştirilmesı ve ikti- darın değişmesıdir. Bu türiü muhalefete alışık olma7an Rusya ortamında hükümet güçleri sert önlemlere baş- vurursa, ya rejım kendilığın- den degişecek ya da bazı sı- lahlı sivil grupları birtakım yerterı, örneğin hükümet bı- nalarını ele geçirecektir. Bu senaryo bir ölçüde halk ayaklanmasıdır. Ama. 1979 Iran örneğinde görüldüğü gi- bi silahlı kuvvetlerin en azın- dan yansız kalması gerekır. Aynca böyle bir muhalefetm yaygın ve köklü bir toplum- sal temelı olmalıdır. Yoksa başarılı olamaz. Güçlü bir sıyasal eylemın desteğıne güvenen bir ön- der, 1922de Musolini'nin Roma üstüne yürümesı gibi bazı bırlıklerın yardımıyla başkentte egemen olabilir. Bu durumda da silahlı kuv- vetlerin meşru hükümeti sa- vunmaya yanaşmaması ge^ rekır. Lebed ya da Jınnovski bu konumda henüz değiller- dır. Başkenttekı merkezle çev- re arasındaki çelışı de rejımi ergeç daha da otoriter kıla- cak bir oluşum yaratabilir. Rusya'nın uçsuz bucaksızlı- ğında merkezkaç güçler merkeze karşı bırleşebılırler ve Rus tarihınde 1612'de Kuzma Minin ve Dimitri Pojarzki'nin önderliğinde si- lahlılann Moskovaya gırme- leri gıbı, çevreden gelenler is- tediklennı zorla kabul ettıre- bilırler. Böyle bırçelışınin far- kında olan Yeltsın 1992 Fe- derasyon Andlaşması ve 1993Anayasası'nınfıilen üs- tünde olan ıkilı andlaşmalar yoluyla çözüm getirme pe- şindedır. Çeçenıstan'daki savaş bu çelışinın en radikal örneğidir. Diktatorya, piramidin en yüksek noktasında oturan ki- şi eliyle de kurulabilir. Jozef Pilsudski'nın 1926'da Po- lonya'da yaptfğı gibi meşru yollardan seçılmış. hatta po- püler bir başkan benimsen- meyen bir hükümeti ve onunla birliktepatiamentoyu feshederek kişisel bir dikta- torya kurabilir. Onun desteği mılliyetçi sloganlarla silahlı kuvvetler olacaktır. Ya da devlet başkanı ölüm ya da başka yollardan siyaset sah- nesınden çekılirse. 1920'ler- de Japonya'da olduğu gıbı onun yenne geçen intıkamcı muhalefeti destekleyerek daha otoriter bir yönetim ku- rabilir. Rusya'da üretilen çeşitli otoriter rejım senaryoları özetle bunlardır. BİTTİ • 40 yıl önce bugün başlayan Macar Ihtilali öncesinde İngiliz Gizli Servisi'nin bazı Macarlar'a Avusturya'da ayaklanma, çatışma ve bombalama eğitimi verdiği öne sürülüyor. Dış Haberler Senisi - İngıhz istihbaratının 1956 Macar Ihtilali öncesinde bu ülke vatandaşlanna ayaklanma va çatışma eğitimi verdigı öne sürüldü. Ingiltere'de yayımlanan Independent gazetesi. bugün 40'ıncı yıldönümü kutlanacak olan 23 Ekim 1956 Macar Ihtilalı'nde. Sovyet yönetımine karşı ayaklanan ıhtilâlcilerin bazılannın İngiliz Askeri tstıhbaratı tarafından eğitildiginı bıldirdi. Gazete. Gizli Istıhbarat Servisı va da kısa adıyla MI 6 ıçin çalışmış olan ve Macarlara ayaklanma egıtimi vermiş bir (ngiliz subayının yazdıgı kitaptan alıntılar yaptı. Ayaklanma kursu Yasal nedenlerden ötüru adı açıklanmayan subay kitabında. 1954 yılında Macar sınınndan aldıgı ajanlan Avusturya'dakı İngiliz işgali altındaki bölgeye götürüp ekibıv le birlikte. onlara dağlarda silah ve patlayıcı egıtimi de ıçeren bir tür hızlandınlmış ayaklanma kursu verdiğini yazıyor. Bu egitimin karşılıgında. Ingılızler de eğittikleri ajanlardan Macaristan'daki Sovyet etkinliklerine ılişkin bilgiler alıyorlardı. Subay. gazeteye, konuştugu İngiliz subaylannın • " kendisine, amaçlannın Macaristan'da bir ayaklanma yaratmak oldugunu söyledikierini açıkladı Ancak subay. ayaklanmanın özellikle MI 6 tarafından gerçekleştirildıgine ilişkin bir kanıt olmadığını, ayaklanmaya yol açan pek çok başka nedenin oldugunu sözlerine ekledi. Macar Ihtilali. Budapeşte'de, 23 Ekim 1956'da, Stalin rejimineyönelik göstenlerle başlamış, on bir gün sonra Sov yetlerin müdahelesiyle sona ermişti. Kanlı çatışmalarda 2 bin 500 kişi öldürülmüş, 200 bin kişi ise sürgüne gönderilmişti. '"" jO "••ut"'-"' THE EUROPEAN OUALITY P R I Z E 1996 AVRUPA KALITE ÖDÜLÜ Avrupa Kalite Yönetimi Vakfı (EFQM), Toplam Kalite Yönetimi'ni yaygınlajtırmak amacıyla 1992 yılından bu yana Avrupa Kalite Büyük Ödülü ve Başarı Ödülleri veriyor. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Kalite Organizasyonu'nun desteklediği bu ödül, uluslararası bir başarı olarak kabul ediliyor ve kazanan kuruluş "iş mükemmelliği" konusunda örnek oluşturuyor. Odüle aday kuruhışlar şıı ölçülerle değerlendiriliyor: Liderlik... Insan yönetimi... Politika ve strateji... Kaynaklar... Süreçyönetimi... Çahşanların memnuniyeti... Müşteri memnuniyeti... Topluma katkı... Ve bunlarm sonucunda kazanılan iş başansı.