Katalog

TLJM 31 ARALIK 1994 CUMARTESf Nisan # 13. Uluslararası Istanbul Film Festivali 'Elveda Cariyem' fîlminin gösterimiyle başladı.(l) ' # Avni Dilligil ödülleri verildi. Onur ödülü Gazanfer Özcan - Gönül Olkü Tiyatrosu'na, jüri özel ödülü Haldun Dormen'e, olağanüstü yorum ödülü 'Bir Detinin Habra Defteri'ndeki yorumuyla Genco Erkal'a verildi. (1) # 10 Nisan 1994: Italya'da düzenlenen Avrupa Serbest Güreş Şampiyonası'nda 62 kiloda Muharrem Demireğen Avrupa Şampiyonu oldu. (4) # 5 Nisan Ekonomik Önlemler Paketi açıklandı. Paket, pek çok kesim tarafından tepkiyle karşılandı. (5) # Merkez Bankası, bankalann mevduat toplama ve kredi işlemlerini kontrol altına aldı. Bankalann döviz ve Türk Lirası mevduatlanndan aynlan "zonınlu karşılık oranlannı" artınldı. Resmi kur, seçilen 10 bankanın günlük kurlannın ortalaması alınarak belirlenmeye başladı. Resmi kurun, bankalararası kura endekslenmesiyle, 1 günde kurda yüzde 38.4 oranıda devalüasyon gerçekleşti. (5) # Ruanda Devlet Başkanı Juvenal Habyarimana ve Burundi Devlet Başkanı Cyprien Ntaryamira'mn bindikleri uçak bir roket saldınsı sonucu düştü. Suikastın ardından her iki ülketie yaşayan Hutu ve Tutsi kabileleri arasında çıkan çatışmalar, yaklaşık bir milyon insanın katledilmesiyle sonuçlandı. (6) # Resmi kurda gerçekleşen devalüasyonun ardından, 1 ABD Dolan 40 bin liraya kadar yükseldi.(6) # Döviz kurlanndaki bu hızlı artıyla birlikte Merkez Bankası bankalararası piyasada gecelik faiz oranmı yü2de 1000 oranına kadar yükseltti. (8) # Zonguldak halkı, madenlerin kapatılmasını ve özelleştirilmesini engellemek amacıyla miting yaptı. (9) # TÜYAP Ankara Kitap Fuan açıldı. (9) # Nirvana grubunun solisti Kurt Cobain 27 yaşında intihar etti. (9) # Bosna'da Sırplann yaptığı katliamı kınamak amacıyla, şeriatçılar tarafından Taksim'de düzenlenen miting, gövde gösterisine dönüştü. Izinsiz olarak düzenlenen gösteride, RP ve MHP bayraklı çoğu sanklı olan göstericiler, Istiklal Marşı'nı tekbir sesleriyle engelledi. Televizyon ekiplerinin kameralan kınldı. (10) # Bakanlar Kurulu, Türkiye Yatınm Turizim ve Kredi Bankası'nı (TYT Bank), açığa repo yaptığı ve ödemelerini karşılayamadığı gerekçesiyle tasfıye sürecine aldı. (12) # RP Genel Başkanı Necmettin Erbakan, Türkiye'de 'adil düzen'e mutlaka geçileceğini savunarak "Şimdi sorun ne? Bu geçiş, kanb mı olacak, kansız mu acı mı olacak, tatb mı, sert mi olacak, yumuşakmı" dıye sordu. Erbakan'ın sözleri tepkiyle karşılandı. (13) # Dünyanın en geniş kapsamlı ticaret anlaşması olan GATT, 120 ülkenin imzasıyla kabul edildi. (15) # Romanya'nın Bûkreş kentinde yapılan 23. Altın Kemer Boks Turnuvası'nda Türk sporculan 4 gümüş, 2 de bronz madalya kazandı. (16) # Atina'daki Avrupa Grekoromen Güreş Şampiyonası'nda 57 kilo güreşçisi Şeref Eroğlu, Avrupa Şampiyonu oldu. (16) # îstanbul Film Festivali sona erdi. Altın Lale Ödülü Erden Kıral'ın yönettiği 'Mavi Sürgün'e verildi. En Iyi Türk Filmi Ödülü, Yav uz Özkan'ın 'Bir Sonbahar Hikayesi'ne, En tyi Yönetmen Ödülü 'Çözülmeler' filminin yönetmeni Yusuf Kurçenli'ye verildi. Bu daldakı jüri özel ödülü 'C Blok'un yönetmeni Zeki Demirkubuz'a verildi, ancak Demirkubuz ödülünü kabul etmedi. (17) # Nisa Şerezli Tiyatroda Yılın Kadını Ödülü, Tomris Oğuzalp ile Prof. Sevda Şener arasında paylaştınldı. (17) # Tiyatro ve sinema oyuncusu Turgut Boraİı öldü. (20) # Michelangeto Antonioni setlere döndü, fılminı Federico Fellini ile kansı Messina'ya adadı.(22) # Eski ABD başkanlanndan Richard Nixon 81 yaşında öldü. (22) 9 Eczacıbaşı Bayan Voleybol Takımı, Yeşilyurt'u 3-2 yenerek lig şampiyonluğunu kazandı. (22) # Basketbol Kulüpler Avrupa Şampiyonası'nın finalinde Ispanyol Juventud Badalona, Yunanistan'ın Olympiakos takımını 59-57 yenerek kupanın sahibi oldu. (22) # Türkiye Kupası finalinde Fenerbahçe'yi 81-76 yenen Efes Pilsen, Türkiye Kupası'nın sahibi oldu. (24) # TYT Bank'ın ardından, Marmarabank ve ardından da lmpexbank tasfıye sürecine alındı. (24) # Güney Afrika'da ilk çok ırklı seçimler yapıldı. Seçimlerin galibi, oylann yüzde 62'sini toplayan siyah lider Nebon Mandela liderliğindeki Afrika Ulusal Kongresi (ANC) oldu. (26) # 3 bankanın tasfıye sürecine alınmasının ardından, hükümet, bankalardaki mevduatlan güvenye aldı. # Türkinvest'in faaliyetleri durduruldu. (29) Türkiye, Azerbaycan, Törkmenistan, Kazakistan, Kırgizistan, Özbekistan devlet başkanlannın katıldığı Türki Cumhuriyetler Zirvesi istanbul'da yapıldı. Kaygan zeminde dış politikaANKARA (Cumhuriyet Bürosu)- Türk dış politikası, geride bıraktığımız 1994 yılında da öncelikli dış politika ko- nulannda sorunlarla dolu, yüklü bir yıl yaşadı. SSCB'nın 1991 yılında dağılma- sıyla kuzeydoğu sınınnda yeni komşula- ra kavuşan Türkiye'nin çevresindeki is- tikrarsızlık ortamı Kafkasya'da devam e- den Azeri-Ermeni anlaşmazlığı ve Bal- kanlar'da Bosnalı Müslümanlara yönelik Sırp katliamı ile devam ettı.Güneydo- ğu'da PKK terörü ile mücadele sürerken, Batı Avrupa ülkelerinde terör örgütüne yönelik baskı artınldı. Ancak kapatılan DEP eskı millervekilennin ağır hapis ce- zalanna çarptınlmalan Türkiye ile Avru- pa Birliği (AB) arasındaki ilişkilere dar- be vurdu. 1994 KKTC için de şanssız bir yıl oldu.Türkiye dış politikasında önem- li sorunlarla başetmeye çalışırken iki Dı- şışleri Bakanı'nın istifasınadatanıkoldu. Türkiye'nin dış dünya ile ilışkilennde son bir yıldakı gelişmeler şöyle özetlene- bilir: Türkiye-Batı Avrupa ilişkileri:Türki- ye'nin Batı Avrupa ile yıl başlannda iyi giden ılışkılen, geçen mart ayında DEP'li millervekillerinin PKK ile bağlantıları bu- lunduğu savıyla TBMM'den yaka paça çıkartılarak turuklanmalan ve ardından da ağır hapis cezalanna çarptınlmalan ile ciddi yara aldı. Koalisyon hükümetinin 1991 yılında iktidara gelmesinden bu yana çıkartama- dığı demokratikleşme paketinden Batı Avrupa da umudu kesti ve Ankara'ya uluslararası insan haklan standartlanna uyması çağnsında bulundu. Avrupa Parlamentosu DEP davası yü- zünden TBMM ile ilişkileri askıya aldı. Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Tür- kiye'nin isran ile 19 aralıkta Belçıka'nın başkentı Brüksel'de yapılan Ortaklık Konseyi toplanrısından Ankara'ya ağır ınsan haklan eleştnsi çıktı. 19 aralıkta çıkması planlanan gümriik birliği karan ise ertelendi. AB Ortaklık K.onseyi'nin Fransa'nın dönem başkanlığında 7 mart 1995 'te top- lanması kararlaştınldı ancak gümriik brli- ği karannın çıkacağı yolunda bir taahhüt- te bulunulmadı. AB Mart toplantısına ka- dar Türkiye'de insan haklan alanında iyi- leştirmelere gidilmesini istedı ve dolaylı olarak gümriik birliğini insan haklan ko- şulunabağladı.Mart'ta bir karar almama- ması halinde ise 1995 yılı sonundan iti- baren yürürlüğe girmesi planlanan güm- rük birliğinin ertelenmesi gündeme gele- bilecek. AB toplantı sonunda yaptığı açıklama- da, Kıbns konusunda Yunan görüşlerini yansıttı ve Türkiye'yi sorunun çözümü- ne katkıda bulunmaya çağırdı. Kıbns KKTC'nin Kıbns sorununa çözüm bul- maya yönelik Güven Artmcı Önlemler Paketi (GAÖ) üzerindeki olumlu tutumu- na rağmen Rum Yönetimi, paketi 'ölü' i- lan etti Yunanistan da tüm çabalannı Rum yönetimınin AB ile tam üyelik mü- zakerelerine başlaması için harcadı. Yu- nanistan Türkiye'nin gümrük birliğine girmesıni Rumlarla birlik arasında müza- kere tarihinin tesbiti koşuluna bağlayarak vetosunu sürdürdü. AB Adalet Mahkemesi ise 5 temmuz 1994'te KKTC'ye ambargonun kaldınl- masını da öngören GAÖ'nün özüne ters düşen bir karar alarak, Türk tarafının ürünlerine yasak karan aldı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konse- yi 'nin Rum tezıne yakın bir tavırtakınma- sı ve Yunanistan ile Rum yönetimi arasın- da ortak savunma doktrininin oluşturul- masının ardından KKTC Meclısi 28 ağus- tosta "Fedcrasyonu tek çözüm olmaktan çıkartan ve Türkiye ile entegrasyondan bahseden" bir karar aldı. Yunanistan PKK'nın siyasi kanadı ERNK'nın ülkesindeki faaliyetlerine izin vermeye devam etti. Türk dış politikası yüklü ve sorunlarla dolu bir yılı da geride bıraktı... Türkiye-Batı Avrupa ilişkileri DEP davası ile yara aldı...Gümrük birliği kararı bu yıla ertelendi... Ankara yoğun dış politika sorunlarıyla uğraşırken iki dışişleri bakanının istifasına datanık oldu... BM'nin Irak'a uyguladığı ambargo 3. yılını devirirken, Ankara'nın Kerkük-Yumurtalık boru hattında bekleyen petrolü çıkartma girişimleri de sonuçsuz kaldı. 17 Kasım adlı Yunan terör örgütü Tür- kiye'nin Atına Büyükelçiliğı Müsteşan Ömer Haluk Sipahioğlu'nu 4 temmuzda bir suikast sonucu öldürdü. Türkiye ve Yunanistan arasındaki iliş- kilerde geçen yıl içındeki ikinci gerginlik imzacı ülkelere karasulannı 12 mile çı- karma hakkı veren ve 16 kasımda yürür- lüğe giren Birleşmiş Milletler Deniz Hu- kuku Sözleşmesi ile yaşandı. Yunanistan karasulannı 12 mile çıkar- mayacağını ancak bunun egemenlik hak- kı olduğu yolundaki pozisyonunu korudu. İki ülke donanmalan ve savaş uçaklan tatbikat gerekçesi ile Ege'de burun buru- na geldiler. Ancak kriz şımdilik atlatıldı. Türkiye ve Yunanistan arasında bir yandan da güven artıncı önlemler çerçe- vesinde alt düzey ikili temaslar gerçekleş- tirildi. ABD Türkiye ve ABD arasındaki ilişkiler, Kongre'nin Türkiye'ye yönelik insan haklan eleştirisi ile inişli çıkışlı birdöne- me girdi. ABD yönetimi Kongrenin öne- risini gözönüne alarak, Türkiye'ye düşük faizli güvenlik yardımının yüzde 10'İuk bölümünü insan haklan şartına bağladı. Ankara tepki olarak yüzde 10'luk bölü- mü, üzerindeki şart kalksa dahi almaya- cağını açıkladı. DEP davası Türkiye'nin Avrupa ile ol- duğu gibi ABD ile ilişkilerinde de önem- li bir pürüz konusu oldu. ABD, eski DEP millervekillerinin ağır hapis cezalanna çarptınldıklan ve PKK. ile mücadelede insan haklan standartla- nna uyulmadıği gerekçesiyle silah am- bargosu uygulanabileceği sinyallerini Ankara'ya çeşitlı kanallardan gönderdi. Rusya Türkiye ve Rusya arasında başta Anka- ra'nın doğalgaz alımı olmak üzere ekono- mik ilişkiler önemli bir unsur olmayı sür- dürüyor. Ancak siyasi ilişkilerde yaşanan gerginlik bu yıl da devam etti. Dağılan SSCB'nin mirasına konan Rusya uygulamaya koyduğu "yakın kom- şu" kavramı çerçevesinde 1991 yılında bağımsızlıklannı ilan eden cumhuriyetler üzennde nüfuz sağlama girişimlenni sür- dürdü. Rusya Türkiye'nin komşulan Gürcis- tan ile Ermenistan'da askeri üs bulundur- ma anlaşmalan imzaladı. Avrupa'da Güvenlik ve Işbirliği Örgü- tü (AGIÖ) adını alan örgütün Macaris- tan'ın başkenti Budapeşte'de 5-6 aralık tarihlerinde yaptığı toplantıda Rusya'nın Karabağ'a tek başına asker gönderme gi- rişimleri önlendi. Azen petrollerinin boru hatlanyla ta- şınması konusunda Rusya'nın Novoro- sisk, Türkiye'nin de Bakü-Ceyhan hattı tartışması sürdü. Ankara, 1 Temmuz'dan geçerli olmak üzere Boğazlar'dan geçişleri düzenleyen Boğazlar Tüzüğünü uygulamaya koydu. Rusya serbest geçiş ilkesini çiğnediği ge- rekçesiyle Türkiye'ye nota verdi. Ankara, Bakü yönetiminin aralannda TPAO'nun da yer aldığı Batılı petrol fir- malanyla yaptığı üretim anlaşmasından çok az pay alabldi. lran ve Rusya resmi petrol şirketi So- car'ın hisselerinden pay kapmayı başanr- ken Ankara'nın üretimdeki hissesi aynı kaldı. Türkıye-Rusya ilişkilerinde Avrupa'da Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması (AKKA) önemli bir yer tutmaya devam etti. Ankara, imzacısı olduğu AKKA'nın Rusya'nın silah tavanlannı artıracak bi- çimde değişririlmesine itirazını sürdürdü. Rusya, gecikmeli yapılan ikinci Türk Cumhuriyetleri zirvesine tepkisini eski SSCB topraklannda yaşayan Kürtlerin Moskova'da konferans düzenlemesıne izin vererek gösterdi. Ankara ve Moskova arasında yıl sonu- na doğru yapılan güvenlik göriişmeleri pürüzlü konulann çözümü yolunda diya- loğun sürdürülmesi açısından önem tası- dı. Bosna Bosnalı Müslümanlarile Hırvatlarara- sında vanlan federasyon anlaşmasının gerçekleşmesinde önayak olan Ankara bu ülkelerle 4. Dışişleri Bakanlan toplantı- sını Zagrep'te gerçekleştirdi. Türkiye, bölgeden geri çekilmesinden vazgeçilen BM banş gücü UNPROFOR'aesker ver- di. Ancak. Batı Temas Grubu'nun banş planını kabul etmeyen Sırplar, Boşnakla- ra yönelik katliamı sürdürdüler. Batı ise bu katliamı bu senede seyretmekle geçir- di.Temas Grubu'nun, Sırplar'ın Sırbistan ve Karadağ'dan oluşan Yugoslavya Fede- ral Cumhuriyetı ile birleşerek Büyük Sır- bistan'ı kurma hayallerine göz kırpar gi- 12 mil krizi savaşa yol açıyordu Türkiye ile Yunanistan arasında Ege Denizi kıta sahanlığı konusunda bazı dönemlerde gerginliği arttıran sorunlar, 1994 yılında da başgösterdi. Yunanistan'ın, Ege'de Türkiye ile aynı döneme rastlayan deniz tatbikatlan öncesi, Birleşmiş Milletler Uluslararası Deniz Hukuku Sözleşmesi'nin yürürlüğe girdiği 16 Kasım 1994 tarihinden itibaren Ege'deki karasulannı 12 mile çıkarma hakkı olduğunu açıklaması gerginlik yarattı. Türkiye, Yunanistan'ın Ege'deki karasulannı 6 milin üzerine çıkarmasını savaş nedeni sayacağı yolundaki bilinen politikasını yineledi. Bu ortamda gerçekleştirilen tatbikatlar, karşılıkh açıklamalara karşın 'kazasız' sonuçlandı. Atina ile Ankara arasındaki havayı yumuşataya çalışan ABD, gelişmeleri Ege'ye gönderdiği 2 savaş gemisiyle izledi. Ote yandan Türk ve Yunan heyetleri arasında, 9 Eylül 1994 günü Ankara'da yapılan siyasi istişarelerde öngörüldüğü üzere. ekim ve kasım aylannda sırasıyla Ankara ve Atina'da gerçekleştirilen Karma Ulaştırma Komisyonu toplantısı ve Kültürel Değişim Programı göriişmeleri yapıldı. Ankara'da 14-15 kasım günlerinde çifte vergilendirmenin önlenmesi göriişmeleri toplantısı gerçekleştirildi. tki ülke heyetleri arasında 14-15 Aralık tarihlerinde de Atina'da yasadışı geçişler konusunda görüşmeler yapıldı. bı olması, Sırplar'ı saldınlannı artırarak devam ettirme konusunda daha da cesa- retlendirdi. Müslüman dünyasının sorunlanna çö- züm bulmakta başansız kalan Islam Kon- feransı Örgütü (IKÖ)I3-I4aralıktarihle- ri arasında Fas'm Kazablanka kentinde yapılan zirvede ilk kez Bosnalı müslü- manlara kuvvetle arka çıkan bir karar al- dı. Kuruluş anıacı Filistin sorununa çözüm bulmak olmasına rağmen bu sorunun çö- zümünü ABD'ye kaptıran İKÖ için Bos- na, varlık nedefıını sürdürmek açısından önem tasıdı. Türk Cumhuriyetlerl llki 1992 ekiminde Ankara'da yapılan Türk Cumhuriyetleri zirve toplantısı Moskova'nın dolayh baskılan ve Azer- baycan'daki ıç siyasi kargaşa yüzünden gecikmeli olarak yine bu yıl ekim ayında fstanbul'da gerçekleştirildi. Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve Azerbaycan lıderleri İstanbul zirvesınin hemen ardından Rusya'nın başı çektıği Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) zir- vesine katılmak üzere Moskova'nın yolu- nu ruttular. Ankara, 1991 yılında bağımsızlıklan- nı ıian eden Türk Cumhuriyetlen ile iliş- kilerinde ilkbastaki duygusal yaklaşımın- dan bir ölçüde silkındı ve daha gerçekçi bir politika izleme yoluna gitti. Petrolü çıkaramadık Türkiye'nin, BM'nin Irak'a uyguladı- ğı ve 3. yılı da deviren ambargo yüzün- den kapalı kalan Kerkük-Yumurtalık bo- ru hattının içndeki petrolü çıkartmak için verdiği diplomatik girişim Irak engeline takıldı. Boru hattı içindekı petrolle birlikte çü- rüme tehlikesini sürdürüyor. Kuzey Irak'ta Kürt gruplar geçen yıl yoğun çatışmalannı sürdürdüler.Bölge- dekı Kürt gruplann aynlıkçı unsurlar ta- şıyan Paris bildirgesini uygulamaya koy- malan ise Ankara'nın yoğun girişimleri sonunda engellendi. Ankara, Habur sınır kapısından ınsani yardım karşılığı kamyonlann petrol yük- leme operasyonunu yenıden başlattı. Irk Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'e aıt kuvvetlerin olası saldınlannın önlen- mesi amacıyla 1991 Körfez savaşının ar- dından oluşturulan ve İncrlik'e konuşla- nan Çekiç Güç'ün görev süresi tüm ke- simlenn şiddetli muhalefetıne rağmen 6 aylık sürelerle uzatıldı. Ortadoğu İle ilişkiler Türkiye ve lran arasında güvenlik iliş- kileri rayına oturma dönemine girdi. Tür- kiye'nın Suriye ile ilişkilerinde ise su ve Şam'ın PKK'ya verdiği destekten oluşan ıkı ana sorun yüzünden birgelişme olma- dı. Ankara-Şam sorunlan buzdolabında bekliyor. Ortadoğu banş süreci devam eden te- rörün gölgesınde ilerlerken Türkiye bu sürece katkıda bulunma çabasına girdi. Dışişleri eskı Bakaru Hikmet Çetin'in zıyaretı ile normale giren Türkiye-Jsrail ilişkileri gelişerek sÜTdü. Başbakan Tan- su Çiller 3-7 kasım tarihleri arasında Is- rail, Filistinlilere kısmi özerklik verilen Gazze ve Mısır'ı ziyaret etti. Türkiye ve lsrail arasında ekonomik bazı anlaşmalann yanısıra terör ve uyuş- turucu maddelerle mücadele anlaşması imzalandı. Türk ve MısırCumhurbaşkanlan çalış- ma ziyaretleri çerçevesinde karşılıkh bir gün süreli ziyaretler gerçekleştirdiler. Türkiye'nin diplomasi literatürüne bir günlük çalışma ziyaretleri de girdi. Cumhurbaşkanı Demirel yıl sonuna doğru da Türkiye'nin Orta Asya ve Kaf- kasya'ya açılmasında önemli bir ülke olan Gürcistan'a günlük ziyaret yaptı.