Catalog

14 Mustafa Kemal ŞEN TUSAM Ekonomi Araştırmaları Masası mksen@tusam.net Ekonomik ilişkilerde Türkiye için hem Rusya hem Gürcistan büyük önem taşıyor C S TRATEJİ Cumhuriyet Strateji 18 Ağustos 2008 / 216 P ara öyle akıllı bir araçtır ki, kendini nerede zenginleştireceğini bilir. Bir yerde istikrarsızlık ve gelecek anlamda harcamalarda bir daralma seziliyorsa o yerde ekonomik yatırımlar durur, kalkınma yavaşlar. Kafkasya bölgesinde Gürcistan ve Rusya arasında baş gösteren savaş, Türkiye’nin ekonomik stratejisi açısından bir önemli gelişme olarak ortaya çıktı: 2008 yılının ilk altı ayında Rusya, Türkiye’nin en büyük ekonomik partneri haline gelirken, Türkiye de Gürcistan’ın en büyük ekonomik ortağı oldu. Almanya Türkiye’de, Rusya ise, Gürcistan’da liderliğini kaptırdı. Gürcistan ile olan ekonomik siyasi ve askeri ilişkileri nedeniyle Türkiye Rus basınında olağanüstü şekilde eleştirildi. Bu durum içerdeki medyada ve ekonomi çevrelerinde Türkiye’nin Rusya ile ve Gürcistan’la ekonomik ilişkilerinin bozulacağı yorumlarına yol açtı. Türkiye’nin Gürcistan’la özellikle 2003 yılından itibaren artarak devam eden sıcak ekonomik ilişkilerinin, Türkiye’nin dış ticaretinde tartışılmaz bir yeri olan Rusya’yı rahatsız ettiği iddia edildi. Hatta Rusya’nın Türkiye’den domates ithalatını durdurması da siyasi mesaj olarak değerlendirildi. Rusya’nın her hangi bir ülkeden duyduğu siyasi rahatsızlığı dile getirmek için ekonomik anlamda o ülkeden yaptığı ithalatına kota uygulamasında bulunmasının bir çeşit yaptırım anlamına geldiği dile getirildi. Gürcistan ve Türkiye arasındaki uzun vadeli ve her iki tarafında da menfaatine uygun olan projeler ve Rusya ile Türkiye arasındaki her yıl genişleyen ticaret hacmi, bu tür tartışmaları boşa çıkaracak düzeyde. Türkiye Kafkaslar’da çıkan bu yangında kendi ekonomisi açısından ne Rusya’yı Gürcistan’a; ne de Gürcistan’ı Rusya’ya tercih edebilir durumda. Savaşın başlamasını izleyen ilk dört gününde Kafkaslardan rezervasyonlarda iptaller gerçekleşmişken Rusya’dan bu zamana kadar kayda değer bir iptal gelmedi. ‘Denge politikası kurulmalı’ TÜRKİYEGÜRCİSTAN EKONOMİK İLİŞKİLERİ Türkiye’nin Kafkaslar’daki bir sınır komşusu olarak Gürcistan, önemli ticaret yollarında bulunması, enerji açığı olan Türkiye’nin enerji havzaları ile olan bağlantısını sağlaması, Ermenistan’a alternatif konumda görülmesi bakımından önemli bir partner. Türkiye’nin Türk Dünyası ile ilişkilerinde de Gürcistan’ın özel bir önemi var. Türkiye’nin "tek millet, iki devlet" prensibini ilişkilerde temel aldığı Azerbaycan ve Orta Asya Türk devletleri açısından Gürcistan, Batı’ya açılan bir kapı niteliğinde. Aynı şekilde Türkiye için de Türkistan coğrafyasına açılan bir kapıdır. Rusya ve Gürcistan arasında başlayan savaş nedeniyle Türkiye’nin Rusya ve Gürcistan’la olan ekonomik ilişkilerinin eskisi gibi olmayacağını söylemek aceleci bir çıkarım olacaktır. Özellikle Erdoğan Saakaşvili... GürcistanTürkiye ekonomik ilişkileri günü birlik değil uzun vadeli ve alt yapısı tamamlanmış ilişkiler olduğu unutulmamalıdır. Savaşın Türkiye Gürcistan ilişkilerini uzun vadede etkileyip etkilemeyeceğini bu zamana kadar yapılan yatırımlardan kestirmek mümkün. Gürcistan’da 100 kadar Türk şirketinin 600 milyon dolar yatırımı var. Azerbaycan’a olan taşımacılığın da 400 milyon doları Gürcistan üzerinden yapılıyor. Petrol ve doğalgaz hatları dışında demir ve karayolu ulaşımı için de projeler yürürlükte. Bakü TiflisCeyhan Petrol Boru Hattı, Bakü TiflisErzurum Doğal Gaz Boru Hattı ve Bakü Tiflis Kars Demiryolu Projesi bölge açısından yüzyılın projeleri olarak değerlendiriliyor. Bu projeler Rusya veya bir başka ülke istediği için kolayca vazgeçilecek projeler değil. Modernizasyonu süren Sarp sınır kapısının da yakın zamanda açılması bekleniyor. TürkiyeGürcistan arasındaki ekonomik yakınlaşma, Türkiye’ye avantaj sağlıyor fakat içinde bulunduğu durum nedeniyle Gürcistan açısından çok daha önemli ve hatta yaşamsal değerde. Komşu ülkelerle yapılmış ekonomik işbirlikleri ve yatırımların aynı zamanda güvenlik ve barış ortamını da sağlayacağının farkında olan Gürcistan, BTC Boru Hattı ile önemli ölçüde siyasi ve ekonomik getiri elde etmiş oldu. Gürcistan’da özelleştirme ve yabancı sermaye çekme yarışı hız kesmezken, Gürcistan’ın Batı ile entegrasyonunda Devlet Başkanı Saakaşvili’nin de dediği gibi, Türkiye örnek ülke konumunda. Bu durum her iki ülkenin ekonomik ilişkilerini de geliştiriyor. GürcistanTürkiye ekonomik ilişkileri düşük yoğunluklu olmasına karşın, gelecek vaat eden yükselen bir grafiğe sahip, stratejik önemi ise her geçen gün artıyor. TÜRKİYERUSYA EKONOMİK İLİŞKİLERİ Türkiye ile Rusya arasındaki ekonomik ilişkiler uzun süredir açığa karşın olumlu şekilde seyretti. 2007 yılı "Rusya Yılı" ilan edildi. 2008 yılı da Rusya’da "Türkiye Yılı" ilan edildi. Türkiye, toplam yaş sebze ve meyve ihracatının yüzde 35’lik kısmını Rusya’ya gerçekleştiriyor. Türk tarımı için önemi tartışılmaz olan bu oran AB devletlerinin toplamına yapılan ihracata yaklaşık düzeyde. 2007 yılında TürkiyeRusya arasındaki dış ticaret hacmi 18 milyar doları doğalgaz ticareti olmak üzere 28 milyar dolar seviyesine ulaştı. Bu yılın ilk altı ayında 20 milyar doları buldu. Türkiye’ye 25 milyar dolar ihracatta bulunan Rusya için de Türkiye ekonomi anlamında ciddi bir önem arz ediyor. Rusların Türkiye’de 3,5 milyar dolarlık yatırımları var. Rusya’daki Türk iş adamlarının yatırımları ise 6 milyar dolar seviyesinde. Türk firmalarının dışarıdaki taahhütlük işlerinin yüzde 22’si Rusya’da yapılıyor. Bütün bunların yanı sıra Türkiye’nin, Rusya için öncelikli tatil merkezi olması da hesaba katılmalı. Türkiye’ye her yıl 2 milyon dolayında Rus turist geliyor. KOMŞU EKONOMİLERLE İŞBİRLİĞİ Türkiye Kafkaslarda çıkan bu yangında kendi ekonomisi açısından ne Rusya’yı Gürcistan’a; ne de Gürcistan’ı Rusya’ya tercih edebilir durumda. GürcistanRusya ekonomik ilişkileri bakımından Türkiye Rusya’nın yerini alabilir ancak TürkiyeRusya ekonomik ilişkilerinde Gürcistan Rusya’nın yerini dolduramaz. Gürcistan’la stratejik ilişkilerin her iki ülkenin lehine seyretmesi, Rusya’nın ticaret hacminin büyüklüğü, Türkiye’nin hem Gürcistan’la hem de Rusya’yla olan ekonomik ilişkilerinde denge politikası yürütmesini gerektiriyor. Bölge ülkeleri Batı’nın küresel emperyalizmine karşı kendi çıkarlarını savunmak için birbirleri ile ilişkilerini güçlendirerek devam ettirmelidir. Dış ticarete dayalı kalkınmada en sağlıklı, en az maliyetli, en hızlı yöntem komşularla ilişkilerin geliştirilmesidir. Bu aynı zamanda güvenliğe de yatırım anlamına gelmektedir. Hiç bir ekonomik kazanç ya da kayıp, Kafkasya’da akan kan ve gözyaşından önemli değildir. Ancak karşılıklı çıkara dayalı ekonomik ilişkilerin bozulması suretiyle dengelerin kaybolması, savaşın getirdiği ekonomik yıkım, güçlü devletlerin güçsüz devletleri tamamen tarihten silmesine de neden olabilmektedir.