Catalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 18 HAZİRAN 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Bütçe’deki Keramet, Sıcak Paradaki Zulmet… İktidar ve yandaşları büyük bir panik içinde. Açıklanan her göstergeyi öyle eğip büküp hayra yorma telaşındalar ki, bu telaş, “önlenemez düşüşün” ruh hali aslında. Samimiyetsizlik, mayıs ayı bütçe verileri açıklanırken de yaşandı. İktidar, yandaşları ve yağdanlıkları ile sığ yorumcular, bütçede faiz dışı fazlanın 14 milyar TL’ye çıktığı müjdesini(!) verdiler. Bütçe geliri 102 milyar TL’ye çıkmış, faiz dışı giderler 88 milyar TL’de kalmış böylece 14 milyar TL faiz dışı fazla ortaya çıkmıştı. İyi de gelirler nasıl artmış, giderler nasıl bu düzeyde kalmıştı? Giderlerin üzerinde durmayalım ama bakın gelirler yüzde 20 nasıl artmış. Burada da vergi gelirlerine eğilelim, görünen ne? Vergi gelirleri bu yılın ilk 5 ayında yüzde 25 artmış ve 83 milyar TL’ye yaklaşmış. Yani, geçen yıla göre 16.5 milyar TL vergi artışı. Peki, nasıl? Cevap çok basit: İthalat kamçılanmış ve vergideki artışın üçte biri ithalattan gelen KDV’den kaynaklanıyor. İkincisi, iç tüketim uyarılmış ve 2.3 milyar TL’lik artış dahilden alınan KDV’den, 5 milyar TL’lik artış da ÖTV’den gelmiş. Yani, bütçedeki “iyileşmenin” sırrı, bu 3 dolaylı vergideki 12.2 milyar TL’lik artışta. Bu 3 vergi türü, vergideki artışın dörtte üçünü açıklıyor. Peki, bu ithalata dayalı büyüme sürer mi ve onun vergi çeşmesi hep akar mı? İşte bu zor… Türkiye, sıcak para morfinmanlığından kurtulamıyor. Sıcak para akışıyla ithalat ve ithalata bağımlı üretim-ihracat çarkı dönüyor, ama hemen dış açık büyüyor, akabinde de cari açık, yani döviz açığı büyüyor, tahribat artıyor. Türkiye’ye, hisse senedine, son zamanlarda daha çok devlet kâğıtlarına ve mevduata gelen sıcak paranın net girişleri 2009 sonbaharından itibaren hızlandı. Sıcak para stoku, 90-95 milyar dolar dolayında. Aylık net girişler artıyor, en son nisan ayında 20 milyar dolara yaklaştı. Kaynak:TCMB, İMKB, SPK veri tabanları Sıcak paranın dünyada demir atacağı limanlar dönem dönem genişleyip dönem dönem azalıyor. Şu sıralar, Türkiye, sıcak paranın fink attığı korumasız bir alan. Son aylarda artan sıcak para girişi, dövizi bollaştırıp kuru aşağı çekiyor ve düşük kur, ithalatı kamçılıyor. Hem tüketim malı ithalatı hem de hammadde ithalatı artıyor. Bu ithalat, yurtiçinde kışkırtılan kredi kartı harcamaları ve tüketici kredileri ile kasılmış iç talepte kısmi bir canlanma yaratıyor ancak, sürekli dış açığı da büyütüyor, dolayısıyla sürekli cari açığı yeniden ve yeniden büyütüyor, ekonomideki kırılganlığı, tahribatı hızla arttırıyor… Cari açığın yıllıklandırılmış boyutu, çok değil, 2009 Eylülü’nde 15 milyar dolara kadar inmişti.. Unutmayın, Türkiye’nin küresel krize giriş tarihi, miladı olan 2008 Ekimi’nde cari açık 47 milyar dolardı. Sonra, ekonomi küçüldükçe, ithalat da daraldı ve cari açık, 2009 Ekim ayında 12.5 milyar dolara (yıllık) kadar düştü. Ama o tarihten sonra, hızlanan sıcak para girişi, düşük seyreden kur ile birlikte artan ithalat, cari açığı da büyütmeye başladı ve Nisan 2010 için yıllıklandırılmış boyutu 24.6 milyar dolara çıktı bile… Bu kurgu sakat. Bütün dünya, bu sıcak para girişine ve bağımlılığına karşı önlem peşinde. Yüzde 1’lik Tobin vergisini ya da benzer kontrolleri birçok ülke uygulamaya başladı, Türkiye içinden de yerli üretimi ve istihdamı tahrip eden sıcak para bağımlılığına itirazlar var ama yapılan bir şey yok. Geçen hafta Viyana’da yapılan Uluslararası Finans Kurumu (IIF) toplantısında yatırımcıların yakından takip ettiği, adı birçok şaibeli işe karışan spekülatör George Soros, sıcak paranın gelişmekte olan ülkelere daha çok akacağının sinyalini verdi. Akış arttıkça, cari açık da büyür. TL daha da değerlenir ve ihracatı, büyümeyi düşürür. İktidar, uçuruma gidişi değil, sandığı düşünüyor. Ama sandığın akıbeti de canını şimdiden fena sıkıyor. Nasıldı o türkü: Azrailin Gelir Kendi/ Ne Ağa Der Ne Efendi/ Sayılı Günler Tükendi/ Yolun Sonu Görünüyor mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com BÜTÇE GELİRİ ARTIŞINDA KDV-ÖTV’NİN ROLÜ (2009-2010-5 AY, MİLYON TL) 2010 (5 ay) 2009 (5 ay) Fark Artış (%) Vergi Gelirleri 82.783 66.233 16.550 25.0 Dahilde Alınan KDV 10.213 7.878 2.335 29.6 Özel Tüketim Vergisi 20.683 15.625 5.058 32.4 Dış Ticaret: KDV, Gümrük V. 14.492 9.621 4.871 50.6 3 Dolaylı Verginin Toplamı 45.388 33.124 12.264 36.0 3 Dolaylı Verginin Payı, % 54.8 50.0 74.1 Kaynak: Maliye Bakanlığı veri tabanı Ali Babacan, Araplarla işbirliğini geliştirmek için hükümet olarak her türlü desteğe hazõr olduklarõnõ söyledi: Doğu’yadöner,oyunubozarõz 300 milyon kişilik iş yaratın Eksen kaymasõ tartõşmalarõ sürerken, Türk bankacõlõk sektörü de rotasõnõ Doğu’ya çevirdi. Sektörün yeni genişleme alanõ Arap dünyasõ olarak görülüyor. Finans alanõnda ilişkilerin daha da kuvvetlendirilmesini amaçlayan hükümet ve sektör temsilcileri, Arap sermayesine göz kõrpõyor. Ekonomi Servisi - Devlet Ba- kanõ ve Başbakan Yardõmcõsõ Ali Babacan, Türkiye’nin hem Avru- pa, Asya, Karadeniz, Akdeniz, hem de Hazar, Ortadoğu, Balkan- lar ve Kafkaslar ülkesi olduğunu belirterek “Türkiye, Ortadoğu ile ilgilenmezken daha iyiydi, orada ne işi var diye düşünü- yorlar oyunlarını bozduğumuz için. Varsın desinler, biz bu oyu- nu bozarız” dedi. Babacan, Arap Bankalar Birliği, Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Bankacõlõk Düzenleme ve Denet- leme Kurumu (BDDK) ile Merkez Bankasõ işbirliğinde düzenlenen “Krizden Mali İstikrara” konulu Uluslararasõ Arap Bankacõlõk Zir- vesi’nde, Türkiye’nin Arap ülke- leriyle ticaret ve turizm alanõnda ilişkileri iyi iken finansal anlamda geride kalõndõğõna işaret etti. Arap ülkelerinden çok sayõda bankanõn Türkiye’de operasyonu bulunduğunu ancak bunun yeterli olmadõğõnõ ifade eden Babacan, “Potansiyel büyük, zemin hazır, bütün malzemeler hazır. Geriye siyasi irade kalıyor. Gerek Türk bankalarının Arap bankalarıyla iş yapması, gerek Arap bankala- rının Türkiye’de iş yapmasında bizler hükümetler olarak kolay- laştırıcı iş yapmaya hazırız. Ye- ter ki problemlerden haberimiz olsun. Hiç çekinmeyin, açık açık söyleyin, ‘bizim şöyle bir sorunu- muz var.’ Biz hükümet olarak her türlü yardımı, desteği vermeye hazırız” dedi. Babacan, Türkiye’nin Arap ül- keleriyle olan ticaret hacminin 2002’de 7 milyar dolar iken, 2008’de 37 milyar dolara çõktõğõ- nõ, şu anda 2 binin üzerinde Arap şirketinin Türkiye’de yatõrõmõnõn bulunduğunu söyledi. TÜRKİYE KULÜBÜNE GİRMEK MALİYETLİ ARAP DÜNYASI BİZİ BEKLİYOR TBB Başkanõ ve İş Bankasõ Ge- nel Müdürü Ersin Özince, Türk bankacõlõk sektörünün gelecekteki genişleme alanõnõ Arap dünyasõ olarak gördüğünü söyledi. Yakõn coğrafyadaki ülkelerin ol- dukça doymuş pazarlar olduğuna değinen Özince, bu gelişmede böl- ge ülkelerin ikili ilişkilerinin iyi ol- masõnõn da önemli bir avantaj ol- duğunu söyledi ve ekledi: “Arap ülkelerinin Türk bankalarıyla ilgili ciddi bir kabulü olduğunu görüyoruz. Çok basit bir örnek vereyim. Grup şirketimiz Şişe- cam, Bulgaristan’ın en büyük yabancı yatırımcısı olmasına rağ- men devlet bize bir şube açma iz- nini dahi vermedi. Oysa Irak olsun, Suriye olsun en üst dü- zeyde temsilcileri, bakanları, baş- bakan yardımcıları olsun bizi davet ediyorlar.” BDDK’nin bankalara TL cinsi tahvil ihracõna önümüzdeki dö- nemde izin verilebileceği açõkla- masõna ilişkin de “Ben özellikle konut finansmanı alanının, TL bazında refinansman sağlana- maması halinde büyüyemeyece- ğini biliyorum. Bu yüzden ilk başta konutla ilgili tahviller ihraç edilecektir” dedi. 2 TRİLYON DOLARLIK BANKALAR İSTANBULDA Arap Bankalar Birliği Başkanı Adnan Ahmad Yousif, Arap bankalarının kriz içinde duraksasa da yeniden şahlanacağına inandığını belirterek, “Bu sı- rada bir stratejik ortak da yanına almıştır ve o da Türkiye’dir” dedi. Birkaç Suudi bankası ile Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) bankala- rın Türkiye pazarıyla ilgilendiklerini ifade eden You- sif, Türkiye ile Suriye arasında bankacılık alanın- da kurulacak ortaklığın Ziraat Bankası ve Com- mercial Bank of Syria arasında gerçekleştirilmesi- nin beklendiğini, bankanın iki ülke arasındaki ti- carete odaklanacağını söyledi. Arap Bankalar Bir- liği’nin 420 üye bankası ve 2 trilyon doların üzerinde toplam aktif büyüklüğü bulunuyor. Algida Türkiye 20 yaşõnda Dünyanõn önde gelen 12 sendikasõndan işsizlik konusunda G20’ye ortak mesaj: Boeing 18 uçak teslim edecek Ekonomi Servisi - Boeing Ti- cari Uçaklar Avrupa ve Rusya Sa- tõş Başkan Yardõmcõsõ Aldo Ba- sile, bu yõl sonunda Türkiye’ye toplam 18 uçağõn teslim edilmiş olacağõnõ söyledi. Bu yõl yolcu trafiğinin yüzde 5 gelişme gösterirken, kargo tara- fõnda da yüzde 8 oranda iyileşme görüldüğünü belirten Basile, 2011 yõlõ itibariyle hava yolu şirketle- rinin artõk kara geçebileceklerini tahmin ettiklerini söyledi. Ekonomi Servisi - Bu yõl Tür- kiye’de 20. kuruluş yõldönümünü kutlayan Algida şu anda Türki- ye’de kişi başõ 2.8 litre olan don- durma tüketimini 5 yõlda iki katõ- na çõkarmayõ amaçlõyor. Unilever Gõda Pazarlamadan Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Seçkin, Algida’nõn 1990 yõlõnda Çorlu Fabrikasõ’nõ açarak Türkiye pazarõna girdiğini anõm- satarak, kurulduğu yõl 10 milyon litre üretim kapasitesine sahip fabrikanõn bugün yõlda 200 milyon litre kapasitesi ile Avrupa’nõn 2., dünyanõn 6. büyük fabrikasõ ko- numunda olduğunu kaydetti. Ekonomi Servisi - Dünyanõn önde gelen 12 sendikasõ yayõnla- dõklarõ ortak bildiride, G20 ülke- lerinden, çalõşanlarõn haklarõnõn korunmasõnõ istedi. Sendikalarõn, 26 Haziran’da Ka- nada’nõn Toronto kentinde yapõlacak olan G20 liderler zirvesi öncesi ya- yõmladõklarõ ortak bildiride, küresel krizden en çok etkilenen, çalõşanla- rõn işlerini kaybettikleri ve kadõn ça- lõşanlar ile bazõ korunmasõz grupla- rõn krizin bedelini uzun yõllar öde- meye devam edecekleri vurgulandõ. Ortak bildiride, dünyada kayõtlõ işsizliğin, krizin başlangõcõndan bu ya- na 34 milyonu aştõğõ ve yükselmeye devam ettiği belirtilirken istihdamda, kriz öncesine dönebilmek için en az 300 milyon yeni iş yaratõlmasõ ge- rektiği vurgulandõ. Bildiride, küresel krizin sorumlu- larõnõn halen ve bundan sonraki sürece yönelik işsizliğe bakõşlarõnõn ise “es- ki hamam, eski tas” olduğu belirtildi. G20’den, istihdamda sürdürü- lebilir bir toparlanmayõ sağlamak için gerekli adõmlarõ atmasõnõ iste- yen küresel sendikalar, ülkeler- den istenen sõkõ mali tedbirlerin, iş- çi çõkarmaya imkân verdiğini, bu- nun sosyal sorunlara yol açabile- ceğini ve ilk örneğinin de Yuna- nistan’da yaşandõğõ kaydetti. Sendikalar, yayõmladõklarõ ortak bildiride kadõn çalõşanlar ile bazõ korunmasõz gruplarõn krizin bedelini uzun yõllar ödemeye devam edeceklerini vurguladõ. Gates ve Buffett dünyayõ kurtarmaya soyundu Ekonomi Servisi - ABD’li ünlü yatõrõmcõ Warren Buffett ve Microsoft’un kurucusu Bill Gates, yüzlerce ABD’li milyarderden varlõk- larõnõn en az yarõsõnõ öncülük ettikleri yardõm kampanyasõna bağõşlamasõnõ istiyor. Servetini sigorta ve yatõrõm şirketi Berkshi- re Hathaway’e borçlu olan Buffett, Bill ve eşi Melinda Gates geçen yõl birçok ABD’li zen- ginle bir araya gelip onlarõ yardõmseverlik ha- reketine katõlmaya çağõrdõ. Buffett ve Gates, “Giving Pledge (Yardım Sözü Ver)” adõnõ verdikleri kampanyalarõ kapsamõnda, milyar- derlerden yaşarken ya da ölümlerinin ardõndan varlõklarõnõn en az yarõsõnõ bağõşlamasõnõ iste- di. Bill ve Melinda Gates’in başkanlõğõnõ yap- tõğõ yardõm vakfõ Gates Foundation’õn eski CEO’su olan ve şu anda Gates ve Buffett’a da- nõşmanlõk yapan Patty Stonesifer ise önceki gün dört ailenin bu kampanyaya dahil olmak istediğini açõkladõ. Kampanya’ya destek olacak dört aileden bi- ri olan ABD’li gayrimenkul milyarderi Eli Ro- ad ve karõsõ Edythe, yaşamlarõ boyunca var- lõklarõnõn yüzde 75’ini bu kampanya için har- cayacaklarõnõ belirtti. Forbes dergisine göre, Broad’õn toplam malvarlõğõ 5.7 milyar dolar. Buffett ve Gates, Giving Pledge’ye kesinlik- le para kabul etmiyor sadece zengin kişilerin mali varlõklarõnõn bir kõsmõnõ vakfa bağõşla- yacaklarõna yönelik söz vermesini istiyor. İLK YERLİ ZIRH ÜRETİLDİ Nurol Teknoloji AŞ bünyesindeki Türk mühendisler, 3 yõl süren Ar-Ge çalõşmalarõnõn ardõndan savunma sanayiinin en büyük ihtiyaçlarõndan biri olan ileri balistik zõrh üretmeyi ba- şardõ. Türkiye’nin ilk yerli zõrhõ olan ve ‘T-Zõrh’ (Türk Zõrh) adõ verilen ürünün geliştirilmesi için Nurol Teknoloji 15 milyon av- ro yatõrõm yaptõ. Nurol Şirketler Grubu’nun Ankara’daki tesislerinde üretilen balistik zõrh, yurtdõşõnda ve yurtiçinde as- keri ve özel kurumlarda testlerden başarõyla geçti. Firma yet- kilileri, standart bir balistik koruyucu yeleğin (çelik yelek) 6- 8 kilogram arasõnda değiştiğini, Türk mühendislerince geliş- tirilen yeleklerin ise 4-5 kilo olduğunu belirttiler. Coca Cola, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde dü- zenlenen 2010 Dünya Kupasõ’nda, neredeyse oy- nanan oyundan ve sonuçlardan daha fazla konuşulur hale ge- len ‘Vuvuzela’nõn da aralarõnda bulunduğu ürünleri, hediye ola- rak tüketicilere dağõtmaya başladõ.Coca Cola Türkiye Ku- rumsal İletişim Direktörü Ebru Bakkaloğlu, CocaCola’nõn 2.5 litrelik promosyonlu pet şişe ürün kapaklarõnõn altõnda ‘Hediye kazandõnõz’ yazõsõnõ bulan tüketicilerin, anlaşmalõ sa- tõş noktalarõna başvurarak hediyelerden birine sahip olabile- ceğini belirterek, kampanya kapsamõnda 600 bin Vuvuzela, 550’şer bin adet şişme el ve peruk dağõtõlacağõnõ söyledi. BENZİNE 3 KURUŞLUK ZAM Akaryakõt ürünlerinden 95 oktan kurşunsuz benzine 3 kuruş zam yapõldõ. Yapõlan zammõn ardõndan 95 oktan kurşunsuz benzinin litre fiyatõ Ankara’da 3.67- 3.69, İstanbul’da 3.66-3.68, İzmir’de de 3.66-3.68 lira arasõnda değişen fiyatlarla satõlmaya başla- dõ. 95 oktan kurşunsuz benzinin litre fiyatõ zam ön- cesinde Ankara’da 3.645-3.66, İstanbul ve İzmir’de de 3.63-3.65 lira arasõnda değişen fiyatlarla satõ- lõyordu. Dağõtõm firmalarõnõn belirlediği fiyatlar, rekabet ve serbesti nedeniyle şirketler ve kentlere göre küçük çaplõ değişiklikler gösteriyor. Gates ve Buffet ‘Yardım Sözü Ver’ kampanyasında birleşti. COCA COLA VUVUZELA VERECEK BDDK BAŞKANI TBB BAŞKANI: BDDK Başkanõ Tevfik Bil- gin, tüketici kredilerinin ilk beş ayda yüzde 12.4 büyümesine kar- şõlõk, mevduatlarõn yüzde 5’ler dü- zeyinde arttõğõnõ belirterek bura- da bir kaynak yetersizliği oldu- ğuna dikkat çekti. Sadece Ba- tõ’dan değil Doğu’dan, Arap dün- yasõndan da sermaye bekledikle- rini ifade eden Bilgin şöyle konuştu: “Eğer Türkiye büyümek istiyorsa bir yerden bir kaynak bulmak zo- runda. Türkiye’de sermaye yeterlilik rasyosu yüksek, kâr- lılık yüksek, potansiyel yüksek. Bu kulübe girmek de biraz ma- liyetli olmalı. Her koşulu ince- ledikten sonra biraz da para ya- tırmak lazım. Bizim için Kör- fez, Kuzey, Güney, Doğu, Batı, hiçbir fark yok. Önemli olan, Türkiye’ye sermaye gelmesi.” Bilgin, TL cinsi tahvil ihracõ için her bankayõ ayrõ ayrõ analiz edip bir şablon oluşturmak iste- diklerini belirterek, buna göre her bankaya belli bir tutarda izin verilebileceğini dile getirdi. Bil- gin, yurtdõşõnda banka almak is- teyenler için bazõ yumuşatmalar yapabileceklerini belirtti.