Catalog

CMYB C M Y B 20 AĞUSTOS 2009 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 Belediye başkanlarõ doğrudan halk tarafõndan belirlendiği için zamanla ‘tek kişi yönetimi’ haline geldiler Cumhuriyetin “devrim yasaları” ara- sõnda, 1930’da “tek partili TBMM” ta- rafõndan kabul edilen “1580 sayılı Bele- diyeler Kanunu” yaklaşõk 75 yõl yürür- lükte kaldõ. Günümüzün “demokratik- leşme” savlarõyla değiştirilmesine rağ- men, çok daha “demokratik”ti... Örneğin yasanõn 1960’lara kadar uygu- lanan ilk düzenlemesinde, belediye baş- kanlarõ doğrudan halk tarafõndan değil meclis üyeleri arasõndan “meclisin kara- rı”yla seçilirdi. Dahasõ, yõl sonunda “ib- ra” edilmezlerse, yerlerini aynõ meclisten seçilen yeni başkana bõrakõrlardõ. Günümüzde ancak “demokratik top- lum örgütleri”nde geçerli olan bu kura- lõn, “çok partili sistem”de değiştirilerek “demokrasi” adõna “başkanlık sistemi”ne geçişimiz, demokrasi tarihi- mizin ne kadar “demokrat” olduğunun da göstergesidir. Yine aynõ yasa 1930’da TBMM’de gö- rüşülürken tasarõda, “Belediye meclisi belediye başkanının emriyle toplanır” hükmü vardõ. Dönemin çoğu “çizmeli” olan “tek parti” milletvekilleri buna kar- şõ çõkarak, halkõn seçtiği meclise “emir” verilemeyeceğini söylerler… uzun tartõş- malardan sonra madde “davet” sözcüğü kullanõlarak yasalaşõr... İşte o günden bu yana belediye başkan- larõmõz, artõk doğrudan halkõn seçtiği “reis”ler bile olsalar, meclislerini emirle değil davetle toplantõya çağõrõrlar. Bu de- mokrasi kültürünü de 1930’larõn tek par- tili TBMM’sine borçludurlar... Başkanlarõn doğrudan halk tarafõndan seçilmeleri giderek “tek kişi yönetimle- ri”ni yaratmõştõr. Özellikle günümüzün belediyeleri, başkan hangi siyasi görüşten olursa olsun, adeta “demokratik kral”lõklar gibidir. O kadar ki, kimi kentlerimizin yakõn geçmişteki ünlü başkanlarõ arasõnda, halk tarafõndan “kral” unvanõ verilenler bile vardõr. Kentlerimizin siyasal tarihleri de başkanlarõn bağlõ olduklarõ siyasal parti- nin ya da görüşün değil, doğrudan “baş- kanın adı”yla anõlõr... İşte böyle bir süreçte, kimi kentlerimiz- deki “sürekli seçilen” belediye başkanla- rõnõn, yani “kuşaktan kuşağa sevilen kral”lar olmalarõnõn hangi özelliklerin- den kaynaklandõğõnõ merak edince, ilginç sonuçlara ulaştõk... Kimi başkanlarõmõz gerçekten “kente ve topluma hizmet aşkı”nõn simgeleri olarak yeniden seçilirlerken, kimileri de “seçim kazanma becerileri”yle üst üste göreve geliyorlar. ‘Kitap’ta anılacaklar Bu araştõrmanõn Cumhuriyet’te yazõ dizisi olarak sunduğumuz bölümünün “pehlivan tefrikasına dönüşmemesi” için, sadece 29 Mart 2009 seçimlerinde en az 3. kez seçilen başkanlarõmõzõ kapsõ- yor. “Artık” aday olmayan veya seçileme- yen ya da geçmişte üst üste çok sayõda seçim kazanmõş başkanlarõmõzõn öyküle- rini ise aynõ araştõrmanõn “kitap” çalõş- masõnda “kent ve demokrasi tarihimiz”e bir katkõ olarak sunmayõ planlõyoruz. Bu nedenle, örneğin Muğla’nõn tarihi dokusunu koruyan kent olmasõndaki öncü başkanõ Erman Şahin; ülkemizdeki “kent konseyi” kavramõnõn önderlerin- den Urla’nõn başkanõ Bülent Baratalı; Mardin’in Ömerli ilçesinde “değişmez” başkanlõğõn simgesi rahmetli Rıfat Altın- dağ; Kars’õn çağdaş ve kimlikli gelişme- sini başlatan Naif Alibeyoğlu, Beypaza- rõ’nõ tarihiyle ve kültürüyle ayağa kaldõ- ran Mansur Yavaş, büyük mimar Koca Sinan’õn Ağõrnaslõ hemşerisi Mehmet Osmanbaşoğlu... gibi yakõn geçmişin “kuşaktan kuşağa” seçilen başkanlarõnõ kitabõmõzda bulabileceksiniz... Dizimizdeki başkanlar ilk seçildiklerin- de, örneğin ilkokula başlayan çocuklar, şimdi yetişkin birer “seçmen” olduklarõ gibi, aynõ göreve aday bile olabilecek yaştalar. İşte, son yerel seçimlerin değiş- mez başkanlarõ... ‘Çeyrek yüzyõl’õn değişmezleri Başkent’in ‘muhafazakâr’ başkanõ Melih Gökçek 1984’ten beri Ankara’nõn belediye hizmetlerinde söz ve karar sahibi... Adana’nõn ‘her parti’den başkanõ Aytaç Durak’õn belediyecilik dõşõndaki uzmanlõğõ ‘Her koşulda seçim kazanmak’... İ. Melih Gökçek’in ilk yerel yöneticiliği, 1984’te ANAP’tan kazandõğõ Keçiören Belediye Başkanlõğõ... 89’da seçilemeyince, 91 seçimlerinde Refah Partisi’nden (RP) önce milletvekili oldu; 1994 yerel seçimlerinde de Ankara Büyükşehir Belediye Başkanõ seçildi... RP kapatõlõnca Fazilet Partisi’ne geçen Gökçek, 1999’da yeniden seçildikten sonra 2004 ve 2009 seçimlerini de kazanarak, Ankara’daki AKP’li Büyükşehir Belediye Başkanlõğõ’nda şimdi 4. dönemini yürütüyor... Gökçek 84’te kenti yönetmeye başlarken doğan Ankaralõ çocuklarõn, 2014’te 30 yaşõna geldiklerinde, aynõ başkanõ aday olarak görüp görmeyecekleri merakla bekleniyor... Halfeti’nin Kuveran köyünde doğan Gökçek’in babasõ, Adalet Partisi’nin Gaziantep il başkanõydõ. Ailesindeki “sağ” siyasete bağlõlõğõyla başladõğõ “siyasal bilgiler” eğitimini “gazetecilik”le sürdüren Gökçek’in ilk kamu görevi ise Çalõşma Bakanlõğõ özel kalem müdür yardõmcõlõğõydõ... Özellikle “kent dokusunu tahrip eden -kent içi- karayolu kavşakları”yla eleştirilen Gökçek, milletvekili seçildiği 91’den bu yana “muhafazakâr” kimliğiyle siyaset yapmasõna rağmen, kentin tarihi semtlerine ilgisizliği nedeniyle de sürekli sorgulanõyor. Ne var ki “seçim kazanma” konusundaki “kanıtlanmış” yetenekleriyle, 29 Mart 2009 seçimlerinde CHP’li ve MHP’li güçlü rakiplerini bile geride bõrakmayõ başardõ... 29 Mart 2009 seçimlerinde “son partisi” AKP’den aday gösterilmeyince “ilk partisi” MHP’den yarõşa girerek Adana Büyükşehir Belediye Başkanlõğõ’nõ yeniden kazanan Aytaç Durak, aynõ zamanda Türkiye Belediyeler Birliği’nin de yõllardõr değişmez başkanõ... İnşaat mühendisi olan ve ilk kamu görevlerini DSİ ile YSE’de yapan Durak, 1980’e kadar AP’den 4 dönem Adana Belediye Meclis Üyeliği yaparken, aynõ zamanda 2 bin konut üreten bir müteahhit olmuştu... 1984 seçimlerinde MHP’den belediye başkanõ seçilen ancak 1989’da kaybeden Durak, 1994 seçimlerini kazanmõştõ… 99 seçimlerinde yeniden başkan seçilince, “iktidarla yakın işbirliği”ni önemseyerek AKP’li başkan kimliğini yeğleyen Durak, şimdi de ilk partisi MHP’nin başkanõ olarak Adana’da “5. dönem”ini yürütüyor... Aytaç Durak’õn “şehircilik başarım” dediği “Yeni Adana” projesi, tarihi ve “asıl” Adana’nõn “sorunlarıyla baş başa” terk edilerek “tarla”larõn imara açõlmasõyla yeni bir kentin yaratõlmasõ... Bu nedenle akademik ve uzman çevrelerden eleştiri alsa bile, seçim sonuçlarõ, Adanalõlarõn bu uygulamayõ onayladõklarõnõ gösteriyor. Benzer şekilde Türkiye’nin “en pahalı” raylõ sistem projesi olmasõna rağmen, uzmanlarõn “en plansız uygulama” dedikleri ve yõllardõr bitirilemeyen “Adana metrosu”nun da Aytaç’a verilen desteği olumsuz etkilememesi, yerel demokrasi ile halkõn öncelikleri arasõndaki ilişkileri irdeleyen toplum bilimcilerin “çözemedikleri” bir Adana gerçeği... “Kentleşme sürecinin doğayı hızla yok etmeye çalıştığı dünyada Güre, tarihi, mitolojik dokusu ve doğal güzellikleriyle dimdik ayakta kalmayı başarabilmiş nadir beldelerimizdendir...” Bu tanõmlama, 29 Mart 2009 seçimlerinde 6. kez seçilen Güre Belediye Başkanõ Kamil Saka’ya ait... Aynõ yazõsõndaki şu vurgulamalar da kentini yönetmekten “neden vazgeçemediğini” özetliyor: “Bir zamanlar Batı uygarlığının doğuşuna tanıklık etmiş olan Güre ve çevresi, İzmirli Homeros’un destansı şiiri İlyada’da ‘Bin pınarlı İda’ olarak anılan Kaz Dağları’nın eteklerinde, efsaneleri, havası, suyu, denizi ve yemyeşil dokusuyla ‘Ege’nin gözbebeği’dir...” Yaşamõnõ işte bu güzelliklere adadõğõ için 25 yõldõr üst üste seçilen Kamil Saka, CHP’nin kõdemli başkanõ olmasõna rağmen 2009’da partisince aday gösterilmeyince, “halkın ısrarı”yla “bağımsız” girdiği seçimleri de açõk farkla kazandõ. Saka’yla çalõşmak isteyen meclis üyeleri de yine CHP’nin tutumu yüzünden ÖDP’den aday oldular... Başkan Saka, seçim zaferinden sonraki açõklamasõnda şunu söylüyordu: “Güre’nin demokrasinin beşiği olduğunu kime unutmasın...” Güre’nin ‘tarihsel’ koruyucusu Kamil Saka, efsanevi İda Dağõ eteğindeki belediye başkanlõğõnda 6. döneminde.. Yerel demokrasinin ‘seçilmiş kral’larõ... SUNUŞ Ankara’dan genel bir görünüm. (Fotoğraflar: NECATİ SAVAŞ) Balıkesir’e bağlı Güre, eşsiz koylara sahip. Adana’nın simgesi tarihi Taşköprü. (Fotoğraflar: YUSUF BAŞTUĞ) Y A R I N : ‘ 4 . D Ö N E M ’ L E R İ N D E K İ L E R Melih Gökçek. Aytaç Durak.