Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
D_
"GOTTINGEN YEDILERFNDEN GUNUMUZE
Bilim insanlığı ve toplumsal sorumlul
için anıtsal bir öykü ve simge
Göttingen Üniversilesrnden yedi profesörûn, bilim insanının toplumsal soramluluğıınıın anıtsal bir
simgesi olarak 'Göttingen Yedileri" adıyla tarihe geçmesinin öykûsü. Bu öykü Göttingen
Üniversitesfnin dünyanın en önemli üniversitelerinden biri yapb. Bu böyük birikiıni önce Nazizm kı-
sa sürede yok etti, üniversite sonra yeniden ayağa kalko ve geçmişindeki böyük bilîmsel tutum ve
geleneğini protestolaria sürdüntiL flginç ve büyûk öyküsü_ Göttingen Üniversitesfnden 44 Nobel
ödülü kazanan, dünyadafiziğe,matematiğe, kinıyaya, edebîyata, hukuka yön veren böyük bilimciler
Çikmıştı ve CahitArf de oradan mezun olmuştiL. Bizi ve ünrversitelerimizî de igiendiren, ûniversite-
yi üniversite yapan böyük bir bîlimsel öykü- Güney Gönenç
G
öttingen Üniversitesi 1737'de kurulmus, vc iki yüz yıl-
dır din savasjarında büyük yıkıma uğramış kente can-
lılık gerirmişti; yıllar ilerledikçe gelijti, önemli bir
üniversite durunıuna geldi.
Kent, Alman Konfederasyonu'ndaki anayasalı krallıklar-
dan biri olan Hannover Krallığı'na bağlıydı. 1837'de
Hannover tahtına Ernst August geçti. Göttingen'de okumuş-
tu. Süvari komutanlığı, korgeneral ve marcşallikten geliyor-
du. Tutucuydu. 1833'te kabul edilmiş-olan anayasayı fazla öz-
gürlükçü bularak yürürlükten
kaldırdı. Anayasa gerçekten
de İngiltere'deki parlamenter
rejime benzer bir rejim getir-
miş, devlet maliyesiyle krallık
gelirlerini parlamento deneti-
mine bağlamış, kitlelere belli
ölçüde siyasal haklar tanımıştı.
Anayasanın "ilgası" ülkede
büyük hoşnutsuzluğa yol açtı.
Göttingen Üniversitesi'nden
yedi profesör krala bir protes-
to yazısı göndererek kaldirılan
anayasaya bağlılıklarmı bildir-
di. Aralarında 1833
Anayasası'nı hazırlayan kuru-
lun üyesi tanınmış hukukçu F.
C. Dahlmann'ın da bulunduğu
bu yedi profesörûn görevlerine
hemen son verildi; bunlardan
en sakıncalı gürülen ikisinin
üç gün içinde Hannover
Krallığını terketmeleri buyu-
ruldu. Bu profesörler, halkbilimin kurucuları olarak kabul edi-
len ("Grimm Kardeşler" diye bildiğimiz ve daha çok nıasal der-
lemeleriyle ranıdığımız) büyük dilbilimciler Jacob ve Wilhelm
Grimm kardeşlerdi. Grimm Kardeşler pek çok davet arasııv
dan Prusya'nın çağrısınt kabul ederek Berlin'e gittiler, orada
20 yıl profesör olarak çalıştılar, Bilimler Akademisi üyeliğine
seçildiler.
Yedi profesör arasmda bulunan ünlü fizikçi Wilhelm
Weber de ülkeyi terk etti, Leipzig'de profesör oldu. 1948'de
Tartılar ve Olçüler Uluslararası Konferansı (CGPM) rarafın-
dan magnetik akı birimine adı verilecek olan bu büyük bilim
insanı ancak 1848 Devrimi'nin ardından üniversitesine dö-
nebildi.
Yediler'in başvurularının basılı metni, özellikle öğrenciler
tarafından, tüm Alman devletlerinde dağıtıldı ve bütün
Almanya'da büyük yansımaları oldu. Bu etki giderek tüm
Avrupa'ya yayildı; 1848'de Frankfurt'ta toplanacak olan tüm
Almanya kurucu parlamentosunun yolunu açan etkenlerden
biri oldu (Jacob Grimm bu parlameHtonun 586 üyesinden bi-
Göttingen Yedileri, Yukanda: VVİIhelm
Grimm, Jacob Grimm (Grimm kardeşler,
(Germanist ve folklorik öykü yazarlan).
Ortada: Wilhelm Eduard Albrecht Ihukuk-
çul, Friedrich Christoph Dahlmann
(Anayasacı), Georg Gottfried Gervinus (ta-
rihçi). Aşağıda: VVİIhelm Eduard VVeber
(Fizikçi), Heinrich Georg August Ewald
ITeolog ve oryantalist). Kaynak:
VVikipediA.
riydi). Kimi tarihçiler ilcrde Almanya Cumhuriyeti'nin kuru-
lacak olmasmda bu olayın katkısı üzerinde durmuşjardır.
ÎSİMLERİ MEYDANA VERİLDİ
1987'de hem Göttingen Üniversitesi'nin büyük toplantı
salonuna, hem de Hannover'deki Eyalet Parlamentosu'nun gi-
rişine "Göttingen Yedileri" anısına birer bronz levha kondu.
Parlamento binasının bulunduğu alan "Göttingen Yedileri
Meydanı" olarak adlandırıldı ve bu alana bir anıt dikilmesi ka-
rarlaştırıldı. Bu amaçla 1993'te uluslararası bir proje yarışma-
sı düzenlendi.
Tam parlamento binası karşısında yer alan ve meydanın
doğal park-ağaçlık yapısıyla bütünleşmiş bir biçimde tasarlan-
mij büyük bronz anıt, bugün Hannover'e her yolu düşenin ilk
ziyaret noktasıdır. Anıt çok büyük bir kapının önünde kralla
tartışan bilim adamlarını simgeliyor. Tam kapının yanında yer
alan bir öğrenci, bu olayları yaşamış bir genç olarak hocaları-
nın özgürlük ve adalet ideallerini gelecek kuşaklara aktaran
bir figürü temsil ediyor.
Görtingen Üniversitesi, sonraki yıllarda giderek
Avrupa'nın hatta dünyanın en güçlü üniversitelerinden biri
oldu. Dünyanın en büyük matematikçileri, Gauss, Dirichlet,
Riemann, Hilbert ve Courant bu üniversitede görev almışlar-
dı. Göttingen Üniversitesi'nde 1807'den ölümüne kadar tam
48 yıl çalışmış olan Gauss'un, arkadaşı Wilhelm Weber'le bir-
likte, elektrikli telgrafi icat edişini gösteren (1899'da konul-
muş) büyük bir anıt kenti süslemektedir (Gauss ve Weber tel-
grafi 1833'te icat etmişlerdi; iki bilim insanı, evleri arasına
çektikleri telgraf hattı yoluyla haberleşirlerdi).
Weber'in adının magnetik akı birimi olarak kabul edil-
mişti; Gauss'un adı da 1930'da magnetik akı yoğunluğu (mag-
netik alan şiddeti) birimine verilmişti. Gauss'un (Newton ve
Arşimet ile birlikte) dünyanın gelmiş geçmiş en büyük üç ma-
tematikçisinden biri olduğu kabul edilir; o ayrıca çok büyük
bir fizikçi ve astrononı idi.
44 NOBEL ÖDÜLÜ GÖTTİNGENLİYE
20. yüzyılın başlarında matematiğin yanı sıra fizikte de ön-
cü duruma gelen Göttingen'de çağdaş fiziğin önemli buluşla-
rını gerçekleştiren Max Bom, James Franck, W. Heisenberg ve
Max von Laue gibi ünlü bilim adamlan toplanmıştı. Çeşitli
ülkelerden, sonradan ünlenecek birçok fizikçi (örneğin
Oppenheimer, Pauli, von Neumann, Wigner) bu üniversite-
den feyz almışlardır. Göttingen Üniversitesi'nde okuyan, ders
veren ya da araştırma yapan kişiler arasında tam 44 Nobel
ödüllü bulunduğu gösterildi (Göttingen matematik ve hu-
kukta da çok önemli başarılara erişti). 44 Nobelin 21'i fizik,
12'si kimya, 7'si tıp, 2'si edebiyat, 2'si barış alanındadır.
Bu Nobellilerin en tanınmışları arasında fizikte W.Wien
(1911), M. von Laue (14), E. Fermi (38), O. Stern (43), W.
Pauli (45), M. Bom (54), W. Borhe (54), M. Goeppert-Mayer
(63), E. P. Wigner (63, Erdal İnönü'nün doktora hocası).
Kımyada W. Nernst (20), P. Debye (36), O. Hahn (44).
Fizyoloji-Tıpta R. Koch (1905) ve edebiyatta G. Grass
(99). Bu listeye ünlü matematikçiler H. Minkovvski, W.
Bolyai, R. Dedekind, H. Weyl, F. Klein, F. Möbius, E.
Noether ve H. Hasse'yi (Cahit Arf ın doktora hocası); fi-
zikçiler P. Debye, R. Bunsen, N. Wiener ve E. Teller'i
ekleyebiliriz. Ayrıca Heinrich Heine'yi, Jürgen
Habermas, Edmund Husserl ve Max Weber'i de anmalı-
yı=-
Göttingen Üniversitesi'nden feyz almış pek çok
Türk bilim adamı var. Bunların hiç kuşkusuz en ünlüsü,
doktorasını bu üniversitede yapan Cahit Arftır.
Göttingen çıkışlı ünlü bilim adamlarımız arasında Nazım
Terzioğlu ve Orhan Ş. lçen (matematik), Sait Akpınar (fizik),
Üner Tan (fizyoloji), A. Mete Işıkara (yerbilim), Semih
Tezcan ve Mediha Göbenli (türkoloji), özdemir Nutku vc
Sevgi Soysal'ı (tiyatro) sayabiliriz. 1974 TÜBİTAK bilim
ödüllerinin Cahit Arf, Orhan Ş. lçen ve Erdal İnönü'ye veril-
miş olmasını bu açıdan da değerlendirmeye eğilimliyim.
Göttingen Üniversitesi'nin 200 yıl boyunca nice çabalar-
la oluşturulmuş dokusu, 25 Nisan 1933 günlü bir telgrafla bir
günde yok olma sürecine girecektir. Bu yıkım hızla
Almanya'nın bütün öğretim kurumlarına yayılacaktır.
HİTLER GÖTTİNGEN'l "TEMİZLİYOR"
Hitler 30 Ocak 1933'te başbakan oldu. Nazi Partisi Kasım
1932 seçim sonuçlarına göre parlamentoda yüzde 33 oranında
temsil ediliyordu. 27 Şubat 1933 günü Hitler ve hempaları-
nın düzenlediği sonradan ortaya çıkacak olan Meclis Binası
yangını sahneye konur. Binayı kundaklayıp tümüyle yakarak
suçu velveleyle solcuların üstüne attıktan akı gün sonra yine-
ledikleri seçimde Nazilerin meclisteki temsil oranı yüzde 44
oldu. Anayasayı deg'iştirmek için gerekli yüzde 67 çoğunluğu
meclisteki 81 komünist milletvekilinin tümünü ve 120 sosyal
demokratın bir kısmını tutuklayarak sağlayan Naziler, 23 Mart
günü parlamentonun kabul ettiği "yetki yasası" ile ülkenin
bundan sonra kanun hükmünde karamamelerle yönetilmesi-
ni kabul ediyor, böylece yaşama yetkisi tümüyle yürütme er-
kine devredilmiş oluyordu.
Bundan sonraki 12 yıllık Nazi İmparatorluğu döneminde
Parlamento yalnızca 12 kez toplanacak, yalnızca 4 adet yasa
çıkaracaktır. Ulusal Sosyalist Parti'nin, iktidarını pekiştirdik-
ten ve bütün siyasi partileri kapatıp yasakladıktan sonra Kasım
1933'te yaptığı referandum ve seçimlerde katılım oranı yüzde
96, partinin oy oranı ise yüzde 92 olmuştu. Şu olgu da tarihe
geçmiştir: Mart 1933'de oluşturulan Dachau Toplama
Kampı'nda mevcutlu 2242 kişiden 2154'ü bu referandumda
Nazi Partisi'ne "Evet" demişti.
7 Nisan 1933'te kabul edilen "Bürokrasi Reformu" yasası
"siyasal görüsjeri uygun görülmeyen ya da 'Ari ırktan' olmayan
kamu görevlilerinin görevlerine son verilir" hükmünü içeri-
yordu. Tüm ülkede büyük bir "temizlik" böylece başlatıldı.
Göttingen'den ilk adımda 7 profesörûn görevine (telgraf em-
riyle) son verildi. Bu profesörler arasında matematikçiler R.
Courant, E. Noether ve F. Bemstein, kuantum mekaniğinin
kurucularından Max Bom, hukukçu R. Honig (Honig, aynı
yıl Türkiye'ye gelmiş ve İstanbul Üniversitesinde 6 yıl hoca-
lık yapmıştır) vardı. Hepsi de "Ari olmayan ırktan" bu hoca-
lardan Noether, üstüne üstlük, kadın idi (Naziler, üniversite-
lerin kadın hocalardan "temizlenmesine" özel önem venniş-
lerdi). Noether, tüm bilim tarihindeki en büyük kadın mate-
matikçi olarak kabul edilir.
adı "Coura
titü ABD'r
MaxB
ve Edinbuı
1953'te C
1954'te Ne
Göttingen
kaçmak zoı
madalyalaı
kimyacı G
asit+nitrik
köşesindek
kılmıştı (ül
cezası idan
Savaşt
bulundu. l
tın Stockh
ya olarak >
Oğretim üı
lıjmalanna
başında yeı
Göttingen
öldü. Bu il
ve Franck,
kaçhaita!
hazırlamış)
Göttir
tim üyelen
rince betiı
tim bakanı
bölüm basj
nihayet te
de?"Buso
met vermi;
dir: "Amaı
mi kaldı SE
Nazile
Üniversite
rensel ola
Engels, G
Stefan Zw
Remarque
Haşek, Eü
liyordu.
Kamu
hızla yaygı
üniversite
atanması
Partisi'nin