Katalog

15 ŞUBAT 2008 CUMA bilim/vaziyet Genetik ve yaşam tarzına göre yeni beslenme rejimi rupa'daki üç toplum sağlığı genoGentest'in, kişinin kompleks hastalıklar miği merkezinden biridir. GEriskilerini belirlerleyerek, bunlara karşı koNAR ve TOBES'te elde edilen soruyucu ve risk azaltıcı, nitelikli sağlık hizmenuçlar TOGEN'e aktarılır. Genti sunduğu belirtilmekte. ABD'deki pek çok test raporları burada son derece uygulaması eleştirilen ve bilimselleşme konukarmaşık algoritmalarla geliştirilsunda epey mesafe alması gereken “nütrino miş yüksek teknolojik yazılımlar genetik” yöntemlerini, sağlam bir yapıya kullanılarak hazırlanır. oturtmak için, Dr. Savaş ve arkadaşlarının İTT ARGE ekibinde 12 tam zasürdürdükleri ARGE çalışmaları üzerine bir manlı araştırmacı var ayrıca çok söyleşiyi sunuyoruz. Şirketin kurucusu Savaş, sayıda akademik danışmanla işsorularımızı yanıtlıyor... birliği yapılır. CBT: Sayın Dr. Serdar Savaş, kişiye özel CBT: Geliştirdiğiniz Gengenetik analizler yapan ve buna göre kişiletest'in dünyada bir tek sizde mi re “hastalıklardan korunmaya yönelik sağlıkolduğunu söylüyorsunuz? lı yaşam, beslenme ve tıbbi takip” tavsiyeleDr. Savaş: Evet. Şu an için, biz rinde bulunan bir şirketiniz var. Hacettepe taklit edilene kadar, öyle. Çünkü Üniversitesi Teknokenti'nde faaliyet gösteGentest'i hem kavramsal hem de riyorsunuz... Bu faaliyet alanını kısaca tanıuygulama anlamında dünyada ilk tır mısınız? kez biz geliştirdik. Dr. Savaş: Yaptığımız çalışmaların ve verCBT: Amerikan Hükümeti diğimiz hizmetin daha iyi anlaşılabilmesi için Güvenirlik Ofisi ve İlaç Eczacılık size hastalıkların oluşmasındaki gençevre etDairesi (FDA), nutrigenetik uykileşimi hakkında kısaca bilgi vermek istegulamalar yapan şirketleri ve uyrim. Bir insan hastalık eşiğini geçtiğinde hasgulamaları konusunda endişeletalanır. Bu eşiği üç değişik şekilde geçebiliriz: rini belirten ve bu uygulamaların İlk sütunda görülen 'Genetik Hastalıklar', bihenüz bilimsel kanıtlardan yokreylerin genetik yapıları itibarıyla hastalık eşisun olduğunu, bu işin ticaretinin ğini geçmiş olarak doğdukları durumlardır. bilimsel araştırmaların çok önünÖrneğin Akdeniz anemisi, Down Sendromu de gittiğini belirten raporlar açıkveya kistik fibrozis böyle hastalıklardır. İkinladı. Dahası, ABD'de pek çok şirci sütunda, bakteriler ve virüslerin yol açtığı ketin güvenilir olmadığını belirtbulaşıcı hastalıklar, kazaların yol açtığı yarati. Siz Nutrigenetik konusunun lanmalar, zehirlenmeler gibi hastalık eşiğini henüz spekülatif bir alan olduğutamamen dış çevre kaynaklı nedenlerle aştıhangi olgulardan bahsetmek mümkün? nu düşünüyor musunuz? ğımız durumları görmekteyiz.Üçüncü süDr. Savaş: Genler, hastalıklar ve yaşam tarDr. Savaş: Bahsettiğiniz endişeler bu kutunda ise, bireyde bir genetik yatkınlık söz zı faktörlerini bir bütün olarak değerlendirrumlar tarafından geçtiğimiz yıl Amerika'da konusudur. Fakat bu yatkınlık bireyi hasta mek gerekir. Eskiden tek başına bir beslenbir rapor olarak yayınlandı. Bu raporda adı etmek için tek başına yeterli değil. Birey anme faktörü ya da tek başına bir genin belirli geçen firmaların ürün ve hizmetleri gerçekcak bu genetik yatkınlıkla uyumsuz bir yabir yaş ya da cinsiyet grubunda hastalığa yol ten eleştiriye açık. Çünkü sadece genetik yaşam tarzı sürdüğü takdirde hastalık eşiğini açıp açmadığı incelenirdi. Bugün ise, bireypıya dayanarak insanların sağlığı veya yiyip geçer. Bu hastalıklara kompleks hastalıklar lerin araştırmalarda yaş, cinsiyet gibi özellikiçecekleri hakkında bir yorumda bulunmak denir. Başlıcaları kalp krizleri, inmeler (felçlerin yanı sıra genetik özelliklere göre de veya hastalık riski vermek mümkün değil. ler), şeker hastalığı (tip 2 diyabet), kemik gruplanması gerektiği kabul edilmiştir. BuOysa Gentest sadece bir nutrigenetik uyerimesi ve toplumumuzda en sık rastlanan na en güzel örneklerden biri folik asit ve gulaması değil. Gentest'in bu uygulamalarkanser türleri olan mide, kalın bağırsak, meMTHFR genidir. MTHFR geninde bir polidan önemli bir farkı, bireyi, hastalıkları ve dime, akciğer ve prostat kanserleridir. morfizm olan kişi, folik asitten yeterince yağer sağlık parametreleri ile birlikte ele almaCBT: Şirketiniz hangi “İleri Tıp Teknolorarlanamaz ve kanında homosistein maddesi sıdır. Gentest'te kişinin bireysel sağlık öyküjileri”ni geliştirdi? Kaç kişi çalışıyor ARGE yükselir. Homosisteinin yüksekliği kalp hassü, aile hikayesi, yaşam tarzının çok detaylı faaliyetinde? talıkları açısından bir risk faktörüdür. Ancak analizi, kan ve idrarda yapılan tetkikler ve geDr. Savaş: İleri Tıp Teknolojileri (İTT), inyeterli folik asit alan bireylerde genin bu netik yapı tümüyle ele alınmakta, epidemiyosan sağlığı ve genetik alanındaki ilerlemeleri olumsuz özelliği ortaya çıkmaz, yani fenotipe lojik bilgiye dayalı risk analizleri sunulmakinsan sağlığına, yaşam süresine, yaşam niteliyansımaz. Sadece MTHFR genindeki bu potadır. Amerika'da bu uygulamalar konusunğine ve performansına katkı sağlayan ürün ve limorfizmin homosistein yüksekliği ve kalp da duyarlılık oluşmasına neden olan en önemhizmetlere dönüştürmeyi amaçlayan bir firhastalığı ile ilişkisine bakan çalışmaların bir li etmen, aslına bakarsanız bu testlerin doğmadır. kısmı ilişki bulmakta bir kısGentest, bu misyon çerçemı bulmamakta. Diğer tarafvesinde ülkemize ve dünyaya Dünyada yeni filiz veren, kişinin genetik eğilimlerine ve tan, folik asit alımı ve homokazandırdığımız en önemli sistein yüksekliği ve kalp hasyaşam tarzına özgü beslenmesiyle, hastalık risklerini en üründür. Gentest hizmetinin talığı ilişkisi de araştırmalaraza indirgemeyi hedefleyen nutrino genetik konusunda, Dr. da zayıf ilişkili veya ilişkisiz bütünü ve üretiminde kullanıSerdar Savaş ve arkadaşları, geliştirdikleri Gentest lan genetik sistemler ve geliştirçıkmakta. Oysa ki, hem gen miş olduğumuz algoritmalar, yöntemi ile dünyanın önünde gittikleri iddiasındalar. hem de yaşam tarzı faktörü sağlık alanında ileri teknoloji göz önüne alınarak yapılan ürünlerdir. İleri Tıp Teknoloaraştırmalar, genin olumsuz rudan vatandaşlar tarafından uygulanmasıjileri bünyesinde Hacettepe Üniversitesi Tekversiyonuna sahip olup yeterli folik asit aldır. Bir süpermarkete gidip test kiti alabiliyornokent'te üç araştırma merkezi var: GENAR, mayan bireylerin homosistein düzeylerinin sunuz. Aldığınız örneği ve doldurduğunuz TOBES ve TOGEN. Önemli bir ARGE yabelirgin bir şekilde yükseldiğini gösteriyor. onam formunu ilgili yere posta ile gönderip, tırımı olan GENAR Biyoteknoloji ve MoleGenin diğer versiyonuna sahip bireyler ise yine posta ile raporunuzu alıyorsunuz. Bu sisküler Genetik Laboratuvarları ülkemizin tekfolik asit alımındaki düşüklükten çok etkitemde arada bir sağlık personeli olmaması, nolojisi en gelişmiş yüksek kapasiteli (high lenmiyor. Hepsini tek bir potada eritmeye çabizce çok ciddi bir hatadır. Bir diğer eleştiri throughput/ yüksekdebili) genetik analiz lalışan araştırmalar zayıf bir ilişki buluyor. Doalanı ise, bazı uygulamaların esas amacının boratuvarıdır. Genetik polimorfizmlerin belayısı ile eksik kalıyor. İşte bu noktada sağlık vitamin ve mineral hapları satmak olduğulirlenmesinde MALDITOF ilkesi ile çalışan alanındaki bilimsel çalışmalara ve topluma nun görülmesidir. Uluslararası komitelerin nükleotid analizlerine özel tasarlanmış kütle yönelik uygulamalara yeni bir bakış açısı gekoyduğu üst sınırlara riayet edilmeksizin ve spektrometre cihazı olan MassARRAY kullatiren 'Toplum Sağlığı Genomiği' kavramı besinlerle ne kadar alındığına bakılmaksızın nılmakta. Bu teknoloji ülkemizde sadece GEdevreye giriyor. çok yüksek dozlarda vitaminler ve mineraller NAR'da var. Ayrıca bir benzeri İnsan Genom CBT: Toplum Sağlığı Genomiği Nedir? veriliyor.Bu nedenle, Gentest ürünlerinde biProjesi'nde de kullanılan DNA sekanslama Dr. Savaş: Toplum sağlığı genomiği toplureylerin besin bileşenleri ihtiyaçları genetik cihazı MegaBACE 1000 de GENAR'ın ma ve bireylere fayda sağlaması amacı ile, geyapılarına ve diğer özelliklerine göre hem alt, önemli bir teknolojik alt yapısıdır. noma dayalı bilginin ve teknolojilerin sorumhem de üst sınırları ile belirleniyor. Ayrıca kiGENAR, Avrupa Birliği tarafından yürülu ve etkili bir şekilde sağlık hizmetlerinde şiye, mevcut durumda besinlerle ne kadar altülmekte olan EPICURE adındaki epilepsi kullanıma sunulmasını amaçlar. dığı ortaya konuyor, böylece açıkta kalan mikaraştırmasının laboratuvar çalışmalarını yüCBT: Nutrigenetiğin “bilimselleşmesi” tar ve maksimum izin verilen miktar kolaylıkrütmekte.Gentest uygulaması için başvuran için dünyada neler yapılıyor? la hesaplanabiliyor. danışanlarımızın beslenme ve diğer yaşam Dr. Savaş: Beslenmenin bazı bireylerde bealışkanlıkları Hacettepe Üniversitesi TeknoCBT: Her başvuranın gen testlerini yapılirli hastalıklar açısından ciddi bir risk faktökenti'ndeki bir diğer merkezimiz olan TOyor musunuz? rü olabildiğinden hareketle 'nutrigenetik' BES'te analiz edilir. 'TOBES Toplu ve BireyDr. Savaş: Bizim için en önemli kriter sun(beslenme genetiği), beslenme ile kişinin gesel Beslenme Araştırmaları Merkezi' ülkemiduğumuz ürünün o kişinin ihtiyaçlarını karnetik yapısı arasındaki ilişkiyi moleküler sezin beslenme, gıda güvenliği, obezite gibi son şılıyor olması. Çeşitli yaş ve ihtiyaç gruplarıviyede araştıran ve ortaya koyan bir bilim daderece önemli sorunları üzerine çalışmalar na göre farklı seçenekler mevcut. Bunlar içinlıdır. Nutrigenomik ise beslenmenin genlerin yürütür. de Gentest'in söylediği ve söylemedikleri var. ifadesinde ne gibi bir etki yarattığını inceler. Sistemin üçüncü önemli birimi TOGEN Örneğin Gentest size kaç yaşında şeker hasAyrıca kompleks hastalıklar ve genetik araToplum Sağlığı ve Kişiye Özel Tıp Uygulamatası olacağınızı söylemez. Ama mevcut durusındaki ilişki de önemli bir araştırma alanı. ları Merkezi'dir. TOGEN, Cambridge (İnmunuzu sürdürürseniz önünüzdeki yıllarda Benzer şekilde bireylerin genetik yapısına gögiltere) ve Bielefeld (Almanya) ile birlikte Avşeker hastası olma riskinizi söyler. Bu, epidere ilaca cevaplarını etkileyen farmakogenetik miyolojik bilgiye dayalı bir ve farmakogenomik kavramları da var. Güihtimal hesabıdır. Daha da nümüzde bütün bunlar artık toplum sağlığı önemlisi, yaşam tarzınızı dügenomiği şemsiyesi altına toplanıyor. Amaç, zenlediğinizde ve tıbbi takip genom temelli bilgiyi bireyin sağlıklı, uzun ve planınızı uyguladığınızda bu kaliteli yaşaması için kullanmak. riskin ne kadar azalacağını Hem nutrigenetik hem de toplum sağlığı gösterir. Her başvuran kişigenomiği konusunda birçok bilimsel çalışma ye Gentest'in ne olduğu ve var. Her hafta literatüre bu alanda yüzlerce ne olmadığı detaylı bir şekilyeni makale ekleniyor. Bu alanda aktif ulusde anlatılır. Ardından o kişilararası organizasyonlar var. Uluslararası Nutye en uygun Gentest yine darigenetik/Nutrigenomik Derneği, Avrupa nışanla birlikte belirlenir. Nutrigenomik Organizasyonu, Avrupa TopGenellikle bu aşama en az lum Sağlığı Genomiği Ağı bunlardan birkabirkaç saatlik bir görüşme çı. Bu konuda gururla söyleyebileceğim önemli bir bilgi ise, dünyada bu konudaki ilk Her hastalığı değerlendirirken, önce, bireyin aynı yaşam gerektiriyor. Ardından kişi derneğin Türkiye'de kurulmuş olan Nutrigetarzını sürdürürse önümüzdeki 30 yıl içinde hastalanma Gentest yaptırmak isterse netik Derneği olduğu. Halen başkanlığını riskinin ne yönde seyredeceğini gösteriyoruz.Bu örnek bilgi formunu doldurarak Hacettepe Beslenme ve Diyetetik Bölümü 54 yaşındaki bir erkek danışanımıza aittir. Bu danışanı süreci başlatıyoruz. Toplum Beslenmesi Anabilim Dalı Başkanı CBT: Ne zamandır bu mızın şeker hastalığına yakalanma riski yıllar içinde yaProf. Dr. Gülden Başkan, ikinci başkanlığıvaş yavaş artarak önümüzdeki 30 yıl içinde %62'yi bul hizmeti veriyorsunuz? nı ise Türkiye'nin en saygın genetikçilerinDr.Savaş: Gentest yaklamaktadır. Oysa Gentest'te sunulan optimum yaşam den Prof. Dr. Memnune Apak yürütüyor. planını uyguladığı takdirde 1. yılın sonunda 30 yıllık şık bir yıldır uygulamada. Türkiye'de yaptığımız çeşitli çalışmalar da Uluslararası bilimsel kongşeker hastalığı riski %40'a kadar düşecektir: mevcut. TÜBİTAK ve Türkiye Teknolojiyi relerde yaptığımız sunumlar Geliştirme Vakfı tarafından desteklenen ve oldukça ilgi çekiyor. Bu çaTürk Obezite Vakfı ile işbirliği içinde sürdürlışmaları yapmak isteyen hedüğümüz OBESİS projesi kapsamında obekimler ve merkezler bizimle zitenin genetik özelliklerini ele alan ülke çabağlantıya geçiyor. 2009'da pında büyük bir araştırma projesine başlıyoAlmanya'dan başlayarak ruz. Halen warfarin (Coumadin) adı verilen yurtdışına açılacağız. kan sulandırıcı bir ilacın kanama ve damar tıCBT: Genler hastalıklar kanıklığı gibi ciddi istenmeyen ektilerinden arasında pek çok ilişki bilisorumlu genetik özellikleri ortaya koymaya niyor, genler ile beslenme yönelik bir araştırmamız Ankara Numune arasında neler biliniyor? BiHastanesi ile devam ediyor. limsel olarak kanıtlanmış Yağmur Ekim C Odun “ders” vermeyi sürdürüyor: “Türbancı takımı ve destekçileri (aralarında ‘aydın’ geçinenler de var) cumhuriyetin kuruluş tarihini ya hiç okumamışlar ya da hiç anlamamışlar. Kısaca anlatayım: Osmanlı devleti ‘teokratik’ bir devletti yani dine dayalı bir yönetim biçimine tabi idi. Onu yıkıp yerine geçen cumhuriyet ise yönetim biçimi olarak şeriatı terk ederek, halk yönetimine dayalı ‘laik devlet’ olarak kuruldu. Bunu görüp, anlamına nüfuz etmeden söylenecek özgürlük nutukları dipsiz laflardan ibarettir. Bir de şu var: Birkaç dakika susup, ‘yahu bu yasaktan yana olanlar, yıllar yılı özgürlük mücadelesi yapmışlar, bu yüzden başlarına binbir türlü bela açılmış; hapislerde Şeriatma Recep din kardeşiyiz! 17 Rüşvet alan memura ne denir? Bahşişman! ELEFON Edirne’nin Uzunköprü ilçesinden geldi. Sesi, sinirden titriyordu. Okullara, valilikten bir yazı gönderilmiş; Atatürk’ün elinde tespih olan fotoğrafının sınıflara asılması ve asıldığı yerin fotoğrafı çekilip milli eğitim müdürlüğüne gönderilerek gereğinin yapıldığı yolunda bilgi verilmesi istenmiş. Sesi titreyerek, İsmet İnönü’ye söyleniyordu: “Mezarından kalk da bak; demokrasiyi getirerek memleketi ne hale soktun!” İnönü, üstüne düşen görevi yeterince yapmış olmalı; “Sizi ben bile kurtaramam” sözü çok şey anlatıyordu. Anlamadılar. Türkiye’yi bu hale demokrasiden nasibini almamış “odun”lar getirdi. Demokrasiyi amaç değil araç olarak görenler de kıyamete götürüyor! Konuyu değiştirelim. RTE’nin yaşı kadar hukukçu geçmişi olan Prof. Dr. Aydın Aybay T yatmışlar, işkenceden geçmişler, işlerinden olmuşlar, sürülmüşler; şimdi ne oluyor da bir örtü yüzünden, yasakçılığı savunuyorlar’ diye düşünseler. Cumhuriyetin kuruluş tarihine bir baksalar, ayakları suya erecek. Eğer okumayı, anlamayı ve düşünmeyi gerçekten biliyorlarsa.” Bütün sorun da bu zaten. Aslında “domuz” gibi anlıyorlar ama anlamazlıktan geliyorlar. İsmet İnönü’nün “Sizi ben bile kurtaramam” sözünü anlamazdan gelenler gibi anlamak istemiyorlar. Uzunköprü’ye dönersek. Tespihli Atatürk fotoğrafı yetmez. Tarihi fotoğrafları silmeye meraklı Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay emir buyursun, bilgisayarın nimetleriyle Atatürk’ün namaz kılan fotoğrafını üretmek beş dakikalık iş! İsterlerse odundan ampul bile yapabilirler! Yüksek Yerilim Hattı erdincutku?yahoo.com Oğlan Müberra Şimşek: “RTE’nin oğlu da türbanı yüzünden mi gurbete çıkmış!” Bir tutam NE olacak şimdi? Kuran’ın beş yüzyıl önce siyaset ve ticaretten uzak bir şekilde yapılmış çevirisinde Nur Suresi’nin 31. ayetinde kadınların saçından, başından değil memelerinden söz edildiğini ortaya çıkarttı Özdemir İnce; “ulema” geçinen takım sesini çıkaramadı: “Söyle inanan kadınlara: Harama bakmaktan sakınsınlar ve cinsel organlarını saklasınlar. Örtülerini göğüsleri (memeleri) üzerine vursunlar.” İlahiyat profesörü Zekeriya Beyaz da İslamda giyim kuşamı anlatan kitabında “Türban Kuran’da yok, İncil’de var” diyerek din tüccarlarının nasıl bir hesap içinde olduğunu sergiledi. Anımsayacaksınız; kendisini dünyanın efendisi sanan ve Tanrı’dan mesajlar aldığını sayıklayan George W. Bush’un “Evangelist” iktidarı tarafından Amerika’da tedavi edilen malum tarikatçının müritlerince piyasaya sürülen bir Kuran “meali”ne, İncil’den alıntılar katılmıştı. Yaptıkları sapkınlık ortaya çıkınca konuyu hemen kapattılar ve üzerine “örtü” örttüler! Yobaz takımının bildiği en iyi iş, gerçekleri örtmek! İslam dininde olmayan “ruhban sınıfı”nı yaratıp, “maneviyat” üzerinden cahil insanları kandırarak kendilerine siyasetten ticarete geniş bir yelpazede maddi çıkar sağlamak... Bir lokma, bir hırka tarihte kaldı. Günümüz gerçeği bir iktidar ve finanstan medyaya, tekstilden turizme, ithalattan ihracata bin holding! Sümüklüsünden sümüksüzüne, bunlar şeytana bile pabucunu ters giydirir! Diyanet İşleri Başkanlığı koltuğunda oturan Ali Bardakoğlu, Arapça sözlüğe bakıp Kuran’ın tefsir edilemeyeceğini söylüyor ama Nur Suresi’nin 31. ayetine dayandırılan “baş”, “saç”, “saçını gösterme”, “türban” veya “başörtüsü”, “başörtüsünü yakadan sarkıt” tanımlarının da Arapça karşılığını açıklayamıyor. Açıklayamadığı gibi kadınların “ziynetleri”nin cinsellikle ilgili olduğunu ve sarkıtılması istenen örtünün memeleri kapatması gerektiğini anlatan beş yüz yıl önceki “meal”i görmezden geliyor. Sonuçta birileri, Sümerlerden kalma ve İncil’e de giren bir Ortadoğu geleneğini İslamiyetin kuralına dönüştürmekten kendilerini alamıyor. İşte bu noktada “Ne halleri varsa, görsünler” demek gerekiyor ama yarattıkları bir şeriat kuralını Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na da sokuşturmak istiyorlar. Laik devleti bir tutam saçla yıkmaya kalkışıyorlar. Kalkışmanın sonunda umarım saçlarını yolmazlar! Bahçeli İlker Çamkır: “RTE sonrası Büyük Ortadoğu Projesi eşbaşkanlığına Devlet Bahçeli’yi aday gösteriyorum!” İmralı M. Alpaslan Yener: “AKP ile MHP işbirliği mükemmel; sırada İmralı affı var, izleyin!” Kuyruk Nail Muzaç: “Birileri acaba bir gün kuyruğuna teneke bağlanacağından korktuğu için mi o görkemli karşı duruşlara ‘teneke çalıyorlar’ diyor!” Pişman Melek Dener: “Çankaya davetine icabet eden Adalet ve Kalkınma Ağaoğlu, yaptığına pişman olmuş!” Kuzu Doğan Müldür: “Meclis’teki kuzuları gördükçe ekranda, Nâzım Hikmet’i anımsıyorum: Kalpaklı çoban kaldırdı mı sopasını, katılıverirsin sürüye, koşarak gidersin salhaneye.” Kebapçı M. Selim Akınoğlu: “RTE, Ludwigshafen yangını için anıta gerek olmadığını söylemiş. Madımak’ın kebapçı olduğu aklına gelmiş, sükunette fayda var demiştir.” Örtülü Muhsin Salman: “Velev ki memleketin dertlerini önce türbanla sonra karaçarşaf daha sonra da burkayla örtmeye hazırız!” Maarif cemiyetinin hedefi Cevdet Kerim Bey, konferansında “memleketimizde daha bir milyon talebe olmalıdır” diyor. ürk Maarif Cemiyeti İstanbul mümessili Cevdet Kerim bey dün saat 16’da Darülfünun Konferans Salonu’nda Türk Maarif Cemiyeti’nin gayesi hakkında bir konferans vermiştir. Cevdet Kerim bey, evvela cemaatle maarif arasındaki münasebeti izah etmiş, mekteplerin milletlerin hayatındaki tesirinden bahsetmiş, sonra memleketimizdeki maarif hayatını anlatmıştır. Son maarif hayatını Kerim bey, biri cumhuriyet devrine kadar, diğeri cumhuriyet devrinden sonra olmak üzere ikiye ayırmıştır. Ve bir grafikle 1924 senesinden 1928 senesine talebe adedi 100.000 daha artmıştır. Yalnız 1927 senesi zarfında 200’ü mütecaviz (aşan) mektep açılmış ve talebe miktarı 32.000 daha fazlalaşmıştır. Bu miktarlara ilk, orta ve yüksek tedrisatın hepsi dahildir. Halen Türkiye dahilinde 65.000’den fazla mektep ve yarım milyona yakın talebe vardır. Cedet Kerim bey konferansında, “bu miktarı umum nüfusa nisbet edersek maarifte daha çok geri olduğumuzu anlayacağız” demiş, sonra sözlerine şunu ilave etmiştir; “İlmi nisbet onda birdir. Nüfusumuz 14 milyon olduğuna göre, 1.5 milyon talebe olmak lazım gelir. Daha bir milyon talebe okutmak lazımdır. İşte Türk Maarif Cemiyeti, bu azim (büyük) boşluğu telafiye say (gayret) edecektir.” Cevdet Kerim (İncedayı, 18931951) 9 Mart 1928 Cuma kadar mekteplerle talebe farkını göstermiştir. Bu grafiğe göre, dört sene zarfında mevcut mektep adedine 1500 daha ilave edilmiş, T