Katalog

12 C T dizi 20 NİSAN 2007 CUMA Atatürk, erken genel seçimlerden sonra cumhurbaşkanlığı seçiminin de yenilenmesini istedi ‘ İstikrar için yeniden seçilmeli ’ 2. kez cumhurbaşkanı arih 1 Kasım 1927. Türkiye yeni bir genel seçim yaptı ve Meclis toplandı. Milletvekilleri en yaşlı üye Trabzon Milletvekili Hasan Bey’in başkanlığında T ürkiye, 83 yıllık cumhuriyet döneminin 11. Cumhurbaşkanı’nı mayıs ayında seçecek. Bugüne kadar, 12 Eylül 1980 darbesinin ardından, anayasaya konulan bir ek madde ile seçilen 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren hariç, 19 defa seçim sürecine girildi. Anayasaya göre Nisan 2007’de seçim süreci başlayacak ve Mayıs 2007’de görev süresi tamamlanan 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in yerini alacak kişi belirlenecek. 11. Cumhurbaşkanı, 16 Mayıs 2007 tarihinde 7 yıl görev yapmak üzere Çankaya’ya çıkacak. Elbette bu seçimler, Atatürk’ün ilk seçildiği gün dahil, her zaman çekişmeli oldu. Örneğin, Atatürk 29 Ekim 1923’de Kamutay’da (Millet Meclisi’nde) Cumhuriyeti ilan edip 287 saylavın (milletvekilinin) olurunu aldı. Cumhuriyetin kabulü ile aynı gün cumhurbaşkanı seçimi yapıldı. Atatürk ilk cumhurbaşkanı olurken aldığı oy sayısı 1587 idi. Buna göre 129 kişi oylamaya katılmadı. Bir diğer örnek, 1965 yılında Adalet Partisi (AP), aldığı yüzde 50’nin üzerinde oyla iktidardaydı. Cumhurbaşkanı seçimi öncesinde siyasi hava gergindi. İktidarın dışarıdan, toplumun kabul ettiği bir aday arayışına girdiği ve demokratik rejimin devamını sağladığı da unutulmamalı. yemin törenini yerine getirdiler. Karesi Milletvekili Kazım Paşa Meclis reisi seçildi. Kısa bir aradan sonra Kazım Paşa, reisicumhur seçimine geçileceğini bildirdi. Hemen oylama yapıldı. Bu oylamaya 288 milletvekili katıldı ve Mustafa Kemal Atatürk tüm oyları alarak ikinci kez cumhurbaşkanı oldu. Ancak oylamaya 28 milletvekili katılmadı. Gelecek ay 11. cumhurbaşkanı seçilecek. Başbakan Erdoğan’ın Çankaya’ya çıkıp çıkmayacağı, bugünkü Meclis’in halkı ne kadar temsil ettiği tartışmaları sürerken önceki 10 cumhurbaşkanının nasıl ve hangi koşullarda seçildiğini anımsamak gerekiyor. Herkes çalışacaktı tatürk’ün dönemlerine başlamadan önce o zamanki gelişmelere, ibret alınacak olaylara bakmak ve değerlendirmek daha doğru olacaktır. Mustafa Kemal ve arkadaşlarının ülkeyi kurmasının ardından, devlet olma yolunda birtakım önlemlerin alınması zorunluluğu ortaya çıkmıştı. Öncelikle, o zamanki adıyla Kamutay’ın, yani TBMM’nin yeni üyeleri belirlendi. Atatürk, sıranın iç konulara geldiğini ifade ederek herkese belirli görevler dağıttı: Herkes çalışmak zorundaydı! Ancak Başvekil Fethi Okyar, Atatürk’e Kamutay tarafından engellendiğini, rahat çalışamadığını dile getirerek, istifa etmek istediğini bildirdi. 25 Ekim 1923 tarihli birleşimde, bazı milletvekillerinin, bakanları sigaya (hesap sorma) çekmek istemeleri üzerine ipler iyice gerildi. Çünkü, o sıralarda uygulanan sisteme göre başbakan ve bakanlar tek tek oylanarak icra vekilleri heyetinde (kabinede) yer alabiliyorlardı. Oysa Fethi Okyar’ın kurduğu bu hükümet, bu şekilde oylanarak Meclis’ten bir ay önce A vekilleri (bakanları) beğenmiyorlar.” İşin gerçeği, bu ayaklanma hükümete değil, Mustafa Kemal’e idi. Önce hükümeti düşürecekler, sonra sıra Mustafa Kemal Paşa’ya gelecekti. Elbette Atatürk bunu biliyordu. Mustafa Kemal Paşa’nın başkanlığında toplanan hükümet durum değerlendirmesi yaptı. İstifadan vazgeçildi. Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa, ilk hükümeti kuran Başbakan İsmet İnönü’yle... Yaşasın Cumhuriyet misyonu Başkanı Yunus Nadi Başvekil Rauf Orbay, 27 Ekim Bey değişiklikleri ve yeni ana1923 tarihinde istifa etti, istifayasayı takdim etti. Cumhuriyesı Kamutay’da okundu. Bu istin ilan edileceğini bildirdi. tifa beklenmiyordu. Muhalifler Müzakereler hızla sürdürüldü, şaşırdı, Kamutay hemen dağıloylama bitti ve “Yaşasın Cumdı. Belli ki yeni bir taktik için huriyet” nidalarından sonra zaman kazanmak peşindeydihemen yeni cumhurbaşkanının ler. seçimine geçildi. O zaman KaBuna karşın Mustafa Kemal mutay’da 287 mebus vardı. Paşa, 28 Ekim 1923 tarihinde Mustafa Kemal Paşa 158 oy arkadaşlarını topladı, Çankaalarak ve ilk turda salt çoğunya’da sabahın ilk ışıklarına kaluğu geçerek Türkiye Cumhudar süren görüşmeler sonunda riyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı cumhuriyetin ilanına karar veoldu. 129 saylav (milletvekili) rildi. Anayasa Komisyonu Başbu oylamakanı, gaya katılmazetemizin dı. kurucusu KamuYunus tay’da coşNadi Bey ku vardı. daha önMebuslar, ceden tabu sevinçli limatı alve mutlu mış, anaolayı “101 yasanın pare top entemel kodaht” atılanuları berak kutlanlirlenmişBelçika gazetesi La Nation masını tekti. Bu Belge’de Türkiye’de lif ettiler, anayasa Cumhuriyet’in ilanı haberi. teklif hetaslağı, (31 Ekim 1923) men kabul Atatürk ve edildi. bazı diğer Mustafa Kemal Paşa, şu teşeksaylavlarla birlikte hazırlanmışkür konuşmasını yaptı: tı. Bu yeni anayasa ertesi gün “Bugüne kadar, doğrudan Cumhuriyet Halk Fırkası’nda Meclisimizin riyasetinde yarolağanüstü bir toplantıda gödımda bulunduğunuz arkadarüşüldü ve benimsendi. şınıza, bu aciz arkadaşınıza Kamutay, 29 Ekim 1923 Pa(Estağfurullah hakkınızdır, zartesi günü akşam üzeri saat Gazi arkadaşımız) bu kere tev18.00’de toplandı. Başkanlık cih buyurdunuz. Samimi ruhikürsüsünde İkinci Başkan İsmet Paşa vardı. Anayasa Koyemle teşekkür ederim.” SEÇİM NUTUK’TA... Meclis’te önce Başvekil Fethi Okyar, eleştirileri azaltabilmek için, üzerinde bulunan Dahiliye (İçişleri) Bakanlığı’nı bıraktı. Bu vekilliğe Erzurum Mebusu Sabit Bey seçildi. Bu arada Ali Fuat (Cebesoy) Paşa’dan boşalan Meclis 2. Reisliği’ne KUŞKU... 11. Cumhurbaşkanı kim olacak? Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) tek başına iktidarda. İşte bu sebeple bu partinin istediği kimse Çankaya’ya çıkabilecek. Ancak bu partinin tutumu ve başta liderleri Başbakan Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere, yöneticilerinin sürekli Atatürk ilkelerine karşı görüntü vermeleri, modern dünyaya karşı değişik tutum sürdürme çabaları, rejimin korunması yolunda kuşkuları artırıyor. Anayasanın 101. maddesine göre cumhurbaşkanı 7 yıl görev yapmak üzere seçilecek. Bir defa seçilen kişinin ikinci defa seçilme hakkı yok. 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in görev süresi 16 Mayıs 2007 tarihinde sona erecek. Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın cumhurbaşkanı seçildiği gün. (1923) AŞAMALAR... 102. maddeye göre seçimin başlangıcı, bir ay önce 16 Nisan 2007 tarihinde başlıyor ve adayların belirlenmesi de 10 gün sonra, 27 Nisan 2007’de sona eriyor. Bu adayların belirlenmesini takiben en az üç gün ara ile seçim turları yapılacak. Bu seçim turlarında ilk iki oylamada, 3’te 2 çoğunluk, yani 367 oy, 3. turda salt çoğunluk, yani 276 oy aranacak. Şayet bu üç tur sonunda sonuç alınamazsa 4. tur en çok oy alan iki kişi arasında gerçekleştirilecek ve yine bu oylamadan sonuç alınamazsa Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) feshedilerek genel seçime gidilecek ve yeni Meclis seçimleri sonuçlanıncaya kadar da mevcut cumhurbaşkanı görevine devam edecek. Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın cumhurbaşkanı seçilmesini Hâkimiyeti Milliye gazetesi böyle duyurdu. (30 Ekim 1923) ATATÜRK’ÜN ÇÖZÜMÜ... TBMM’de AKP’nin milletvekili sayısı halen 3’te 2 çoğunluğun altında, ancak bu konuda çelişkili yorumlar var. Şayet bu oylamalarda, muhalefet oylamalara katılmaz ve 3’te 2 çoğunluk sağlanamazsa AKP, bu sayı çoğunluğu ile yeni bir cumhurbaşkanı seçemeyecek. Bu durumda da Meclis seçime gitmek zorunda kalacak yorumu öne çıkıyor. Bu konuda, Atatürk dönemine ait ilginç bir örnek var. 193l yılında erken seçim yapıldı. Yeni Meclis ilk birleşimini yaparak yemin töreninden sonra, cumhurbaşkanı seçimi gündeme geldi. Ancak Cumhurbaşkanı Atatürk’ün 4 yıllık süresi dolmadığını öne sürerek bazı milletvekilleri bu seçime itiraz etti. Sonuçta, olayı bizzat Atatürk çözdü. Yaptığı konuşmada, yeni Meclis’in, yeni bir hükümet kurduğu gibi, yeni bir cumhurbaşkanı seçme hakkı olduğunu ifade etti. Bunun ardından seçim yapıldı. Bu bakımdan önümüzdeki günlerde politikada sıcak ve çekişmeli günler yaşanması bekleniyor. 11. Cumhurbaşkanı kim olacak? Bekleyip göreceğiz... Cumhuriyet’in ilanı ve Gazi’nin seçilmesi Vatan gazetesinin sütunlarında. (31 Ekim 1923) güvenoyu almıştı. Atatürk hükümetteki bu sıkıntıları şöyle yorumladı: “Anlaşıldığına göre bazı mebuslarımızda vekil (bakan) olma arzusu çoğalmıştır. İşbaşındaki eski Başvekil Rauf (Orbay) Bey getirildi. Rauf Bey’in bu seçimini Atatürk Büyük Nutku’nda daha sonra şöyle değerlendirdi: “Rauf Bey düne kadar Heyeti Vekil Reisi (Başbakan) idi. O makamı ne gibi hissiyat tahtında, harekâtından dolayı terke mecbur edildiği malum olmuştu. Buna rağmen onu Meclis’in Riyaseti Seniyesi’ne (İkinci Başkanlığa) getirmekle, Meclis’in onunla hemfikir olduğunu, yani Meclis’in Lozan’da sulh muahedesini yapan Heyeti Vekile de Hariciye Vekili olarak İsmet Paşa’nın aleyhinde olduğunu göstermek takip olunuyordu.” Kamutay’da, hükümeti sıkıştırma sürdürüldü. Aynı gün, Heyeti Vekil Çankaya’da tekrar toplandı. Karşı harekât başlayacaktı ve buna göre Fethi Okyar başvekillikten istifa edecekti. Tekrar seçerlerse yine istifa edecek, sadece Erkanı Harbiye Umumi Reisi olarak Fevzi (Çakmak) Paşa yerinde kalacaktı. BMM, normal sürenin yınca görüşmelere ara verildi. bitimine yaklaşık bir yıl 3. birleşimde Atatürk görüşüvarken yeni bir genel senü şöyle açıkladı: çime gitti. 4 Ma“Yeni bir Meclis yıs 193l tarihinde oluşmuştur, bu toplanan yeni Meclis yeni bir Meclis’in millethükümetle çalıvekilleri ant içtişacaktır. İstikrar ler ve Meclis Başiçin reisicumkanlığı’na yenihurun da yeni den Karesi MeMeclis tarafınbusu Kazım Paşa dan yeniden segetirildi. Kazım çilmesi gerekir Paşa aynı gün görüşündeyim.” toplantıya devam Atatürk Mecetti ve cumhurlis’te ayakta albaşkanı seçimine kışlanırken segeçileceğini bilçim yapıldı. 317 dirdi. Bu sırada Cumhuriyet’in ilanı ve mebusun bulunGazi’nin cumhurbaş duğu İzmir Mebusu Halil Bey bu seçi kanlığı İkdam gazete TBMM’deki oysinde. lamaya 289 meme itiraz etti. (30 Ekim 1923) bus katıldı ve oyCumhurbaşkanıların tamamını nın 4 yıl için seçilalan Atatürk 3. defa cumhurdiğini ve bu sürenin dolmadığıbaşkanı seçilmiş oldu. nı ileri sürdü. Tartışmalar uza Seçime bir yıl vardı T SÜRECEK