Katalog

20 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu ve Kafkasya Araştırmaları Masası [email protected] toprak bütünlüğüne karşı Bütün dünya gibi Türkiye de Rus Gürcistan’ın eylemleriyle çatışıyordu. Rusya’nın karşı operasyonu ise Gürcü savaşına hazırlıksız yakalandı Gürcistan’a Türkiye’nin Kafkasya politikasıyla C S TRATEJİ Cumhuriyet Strateji 1 Eylül 2008 / 218 K afkasya’da patlak veren son savaşın nedenini sadece Gürcistan’ın Güney Osetya Özerk Bölgesi’ne yönelik düzenlediği operasyona veya Rusya’nın Gürcistan’ı işgaline indirgememek gerek. Bu savaş, Rusya Federasyonu’nun ABD’nin küresel hegemonyasına karşı direnişinin simgesi olarak nitelendirilebilir. ABD’nin 2001 yılındaki Afganistan operasyonu, 2003’teki Irak işgali; İran’a yaptığı baskılar; Rusya Federasyonu etrafında gerçekleşen renkli devrimler; Füze Savunma sistemi ve NATO’nun doğuya doğru genişlemesi Rusya’nın içine sindiremediği gelişmelerdi. Bu nedenle son Kafkasya Savaşı’nın gerçek nedeninin ne olduğunu söylemek için henüz çok erken. Son savaşla Saakaşvili’nin hatası Rusya için bir fırsat olmuş ve Rusya Batı’nın bölgedeki küçük bir müttefiki üzerinden bölgeye ve dünyaya mesaj vermiştir. Sadece Rusya’nın değil ABD’nin de bu krizi bölgesel politikaları açısından bir fırsat olarak gördüğü söylenebilir. Savaşın başlamasıyla Rusya ile Gürcistan arasında sıkışıp kalan Türkiye, Rus basını tarafından savaşa sebep olan devletler arasında gösterilmişti. ABD gemilerinin Karadeniz’e giriş talebi ise TürkiyeRusya ilişkilerinde Karadeniz açısından yeni bir dönem başlatacak gibi görünüyor. Türkiye’yi zor günler bekliyor Savaşın başladığı gün, savaşa neredeyse tüm dünya gibi Türkiye de hazırlıksız yakalandı. Rusya’ya karşı Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü desteklediğini açıklayan Türkiye bir an önce savaşa bir son verilerek sorunun barışçıl yollarla çözülmesini istedi. Türkiye’nin bu tutumu Rusya’nın Gürcistan’ın toprak bütünlüğüne karşı eylemleriyle çatışıyordu. TAKİP EDEN TÜRKİYE Savaşın başladığı gün, savaşa neredeyse tüm dünya gibi Türkiye de hazırlıksız yakalandı. Rusya’ya karşı Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü desteklediğini açıklayan Türkiye bir an önce savaşa bir son verilerek sorunun barışçıl yollarla çözülmesini istedi. Türkiye’nin bu tutumu Rusya’nın GELİŞMELERİ ARKADAN General Plasky İstanbul Boğazı’nda çatışıyordu. Türkiye’nin Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü desteklemesi bir kaç açıdan doğru bir yaklaşımdı. 1. Ayrılıkçı bir terör örgütüne karşı mücadele eden Türkiye’den böyle bir adım bekleniyordu. 2. Gürcistan’ın parçalanması Gürcü devletinin zayıf düşmesi anlamına geliyor ki, Türkiye bunu istememektedir. 3. Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığını kazanması Türkiye’nin stratejik müttefiki Azerbaycan’ın işgal edilmiş topraklar meselesini de ilgilendiriyordu. Bu hengâme arasında Türkiye’nin savaşla ilgili attığı her adımının doğru olduğunu söylemek maalesef mümkün değil. 11 Ağustos 2008’de basın açıklaması yapan Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan bölgesel sorunların barışçıl yollarla çözümlenmesi için Kafkasya’da yeni bir yapılanma teklifinde bulundu. Önceden düşünülmeyen, duruma göre hazırlanan bir öneri olduğuna göre, Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu’nun içi doldurulmamıştır. Genel olarak tanımlama ise, coğrafi esaslı, bölge barış ve güvenliğini sağlayacak, ekonomik işbirliği ve enerji güvenliğini içerecek genel ifadelerle tanımlanan bir platformdur. Erdoğan, 13 Ağustos’ta Moskova’yı ziyaret ederek Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı Dmitri Medvedev, Rusya Federasyonu Başbakanı Vladimir Putin ve Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la görüşerek bölgedeki sorunların barışçıl yollarla çözülmesi için Kafkasya İstikrar ve Güvenlik Paktı’nı önerdi. Aynı öneriyi 14 Ağustos’ta Gürcistan’da görüştüğü Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili’ye ve 20 Ağustos’ta Azerbaycan’da görüştüğü Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’e de yaptı ve her iki liderden de olumlu yanıt aldı. Azerbaycan ziyareti öncesi bu teklifin Ermenistan’a da yapacağını açıklaması ise Türkiye’de ve Azerbaycan’da tartışmalara ve eleştirilere neden oldu. Bazı uzmanlar son dönemlerde TürkiyeErmenistan arasında devam eden gizli diplomatik görüşmeleri de dikkate alarak bu teklifi Türkiye’nin "yine yeni bir Ermenistan açılımı" olarak değerlendirdi. Bölge devletlerinin arasında çeşitli etnik sorunların ve toprak sorunlarının yaşandığı düşünüldüğü zaman Erdoğan’ın teklif ettiği bu platformun devlet liderlerince kabul görmesinin farklı nedenlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Rusya bu pakta Gürcistan işgaline karşı artan uluslararası baskıları bir nebze de olsa kırmak için; Gürcistan Rusya işgalinin ilerlemesini durdurmak için; Azerbaycan ise Türkiye’yi kırmamak Rusya’yı kızdırmamak onay verdi. Henüz resmi teklif almayan Ermenistan ise yalnızlıktan kurtulmak için bu teklifle olumlu bakmaktadır. Dolayısıyla bu platformun gerçekleşmesinin zor olduğu; gerçekleşse bile işlerlik kazanmasının da oldukça zor olduğu görülüyor. 26 Ağustos 2008’te Rusya Federasyonu’nun Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlıklarını tanıması ise bu platformun aslında ölü doğduğunu gösteriyor. Güney Kafkasya bölgesinde devletlerarasında ulusal ve dış politika çıkarlarındaki farklılıklar bu tür paktların kurulmasının zor, işlemesinin çok zor olduğunu göstermektedir. Örneğin, 1918 yılında Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan arasında kurulan Zakafkasya Seymi sadece 2 ay sürmüştür. Dış ve güvenlik politikalarındaki farklılıklar nedeniyle 26