Katalog

8 Dr. Nejat TARAKÇI İzmir Ekonomi Üniversitesi UAİ Bölümü [email protected] Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği, Kırım üzerindeki tartışmalar… C S TRATEJİ enerji bölgesine coğrafi olarak 1000 kilometre daha yaklaşmış olacaktır. ? Karadeniz doğubatı ekseninde en süratli ve ucuz enerji akışı sağlamaktadır. ? Ukrayna’nın Batı blokuna geçmesi ile Rusya, Karadeniz’de Soçi ile Novorisisk arasındaki dar bir kıyı şeridine hapsedilecek ve donanması daha rahat kontrol altında tutulabilecektir. Böylece Batı, Rus anavatanını doğrudan tehdit edebilecektir. Y aklaşık 150 yıl önce, 1853 yılında müttefik İngiltere, Fransa ve Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Kırım Savaşı yapılmıştı. Bu savaş, Akdeniz ve doğu Avrupa’da stratejik çıkarları tehlikeye giren Batı’nın ilk defa bir ittifak halinde Rusya’ya karşı yaptığı savaştı. Kırım, tarih boyunca doğal korumalı liman olma özelliği, ılıman iklimi, tarım ve hayvancılık potansiyeli ve jeostratejik konumu nedenleriyle sürekli bir çekim merkezi olmuştur. Dağılarak 24 ayrı devlete bölünen Sovyetler Birliğinin bu çok önemli parçası Ukrayna topraklarında kaldı. Bu durumdan en fazla Sovyet Karadeniz Donanması etkilenmiştir. Çünkü ana üssü ve komuta merkezi olan Sivastopol şehri Kırım’da bulunmaktadır. 1992’de yapılan bir anlaşma ile Karadeniz Donanmasının yüzde 47’sinin Ukrayna’ya devredilmesi ve enerji temini karşılığında Rusya’nın Sivastopol limanını 25 yıl süre ile 2017 yılına kadar kiralaması kabul edilmiştir. Osmanlı’nın 300 yıllık kapalı denizi Karadeniz, enerji mücadelesinin öne çıktığı günümüzde yeniden ısınmakta ve bu mücadelede Kırım en stratejik bölgeyi oluşturmaktadır. Karadeniz’de Türkiye’yi bekleyen tehlike Soğuk Savaş’ın ardından NATO konuşlanmasını Karadeniz ve Kafkaslara doğru kaydırmaya başladı. İlk aşamada Romanya ve Bulgaristan’ı üye yaparak bölgeye askeri açıdan giren Batı, önümüzdeki dönemde Gürcistan ve Ukrayna’yı da NATO’ya almaya çalışıyor. yakın gelecekte Kırım bölgesindeki olası bir RusyaUkrayna çatışmasında, ABD askeri desteğinin provası mahiyetinde değerlendirilmektedir. Diğer yönden son iki yıldır ABD’nin başı çektiği Aktif Çaba adlı NATO deniz gücünün Karadeniz’de konuşlandırılması planları bir anlamda; ? Rusya ve İran’a gözdağı vermek, ? NATO’ya girme konusunda siyasi karar alan ancak fiiliyata geçirme konusunda hala bir takım endişeleri olan Ukrayna, Gürcistan ve Moldovya’yı cesaretlendirmek, ? Özellikle Rusya’nın 2017 yılında, Çarlık döneminden bu yana tarihi üssü olan Sivastopol’dan çekilmeme olasılığına karşı, Ukrayna’nın yanında olunacağını fiilen göstermek, ? Ayrıca, Gürcistan’daki Rus üslerinin boşaltılmasında savsaklama olması halinde askeri baskı uygulamak veya Abhazya otonom bölgesinde Gürcistan hükümetinin girişebileceği harekâtı fiilen destekleyebileceği anlamına gelmektedir. ABD’nin esas hedefi, Kafkasya bölgesinde, caydırıcı ve politik kontrol sağlayabilecek daimi bir askeri gücü konuşlandırmaktır. Romanya ve Bulgaristan ile birlikte resmin parçaları bir araya getirildiğinde ABD’nin Sovyetler Birliği’nin çökmesinden bu yana, NATO’nun genişleme stratejisini kullanarak askeri yığınaklanmasını merkezi Avrupa’dan Karadeniz ve Kafkaslara kaydırmaya çalıştığı açıkça görülmektedir. KARADENİZ’DEKİ GÜÇ DENGELERİ ABD’NİN KARADENİZ HEDEFLERİ ABD’nin Karadeniz ve mücavir bölgelerine ait ana hedefi: ? Soğuk Savaş’ın sona ermesini takiben ortadan kalkan Avrupa’daki Rus etkisinin yeniden canlanmasını önlemek, ? Ukrayna ve Gürcistan’ı Batı blokuna entegre ederek, Rusya’nın Karadeniz’deki askeri stratejik konumunu daha fazla kısıtlamak, ? Batı’nın enerji güvenliğini sağlamak maksadıyla, Kafkasya ve Hazar bölgesine müdahale için Karadeniz’de jeostratejik üstünlüğü ele geçirmektir. Soğuk Savaş süresince Karadeniz’de hiç NATO tatbikatı Putin olmadı. 1997 yılından itibaren Ukrayna, Romanya veya Bulgaristan’ın ev sahipliğinde her yıl yaz aylarında Karadeniz’de NATO deniz tatbikatı yapılmaya başlandı. Bu tatbikatların son yıllarda Kırım bölgesinde yapılması ve amfibi harekatı da kapsaması dikkat çekmektedir. Bu tabikatlar, Dağılan Sovyetler Birliği sonrası ABD liderliğindeki Batı, Transdinyester(1) (kuzey Moldovya) Beyaz Rusya ve Ukrayna hariç Avrupa’daki, eski Sovyet peyklerinin tamamını NATO, Avrupa Birliği, Uluslararası Para Fonu, Dünya Ticaret Örgütü, Dünya Bankası gibi kendi kontrolündeki politik, askeri ve ekonomik enstrümanlar ile Küresel Sisteme (KS) entegre etmiştir. Böylece Batı’nın fiziki sınırları doğrudan Rus anavatanına dayandırılmıştır. Bundan sonraki ABD plan ve stratejilerinin amacı, AB ile uyum içinde olarak Karadeniz, Hazar ve Orta Asya üzerinden benzer bir jeostratejik konuma ulaşmaktır. Bu açıdan Karadeniz, batıdan doğuya doğru uzayan jeostratejik eksenin en önemli parçasını oluşturmaktadır. Enerji kaynakları ve hidro karbonların Hazar’dan Batı Avrupa’ya güvenli bir şekilde ulaştırılması konusunda ABD’nin petrol ve gaz devleri Rusya’nın enerji çarları ile büyük bir mücadeleye hazırlanıyorlar. ABD Başkan yardımcısı Dick Cheney ve Kalifornia merkezli Halliburton şirketi eski başkanı, Batı Kazakistan ile Rusya’nın Novorosisk limanını birbirine bağlayacak petrol boru hattı konsorsiyumunun lider şirketi Chevron, bu mücadelede yer alıyorlar. Dışişleri Bakanı Rice’da 19912001 arasındaki dönemde Chevron’da yönetciydi ve şerefine Rice ismi verilen bir tanker de vardı. Rusya Chevron’un hattın kapasitesini iki katına çıkarma talebini bloke etti. Ancak Rusya’nın BulgaristanYunanistan (BurgazDedeağaç) projesi ile konu tekrar gündeme geldi. ABD, Rusya’yı devre dışı bırakarak Kazakistan ve Türkmenistan gazının UKRAYNA DENGELERİ BOZUYOR Ukrayna, Gürcistan ve Azerbaycan ile birlikte ABD’nin bölgedeki plan ve stratejilerinde kilit ülke konumundadır. Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz. ? Ukrayna’nın politik olarak tamamen Batıya entegrasyonu (NATO ve AB üyeliği) halinde Avrupa Hazar Bush