Katalog

10 Levent ŞEN ABD yaklaşımı ve uygulamalarının sonucu C S TRATEJİ BÖLÜNMÜŞ IRAK Bu senaryoya göre hem bağımsız bir Kürt devleti kurulmakta hem İran’la birlikte hareket edecek veya İran’la birleşecek bir Şii devleti ortaya çıkacak, hem de her iki devletle kan davası olan ve her iki devletle hesaplaşmada kullanılabilecek bir Sünni devletçik ortaya çıkacaktır. Bu görüntüde Kürtlerin daha da gelişebilecek avantaj kazanacağı ihtimali kuvvetli görünse de Sünnilerin istikrarsızlığı Kürt bölgelerine yayarak Kürtlerin de bir çok kazanımlarını kaybetmesine yol açabileceği değerlendirilmektedir. Kim baskın çıkarsa çıksın kaybeden Türkmenler olacaktır. Zira Sünniler baskın çıkarsa Irak ve Arap vatanseverlikleri sonucu Türkmenlerin haklarını vermeyecek. Kürtler baskın çıkarsa tecavüzlerde daha umursamaz bir konuma geleceklerdir. Bu senaryonun kötü versiyonu ABD’nin Kürt bölgelerine yerleşmesidir. Kürtler talep ve umursamazlıklarını sürdürerek İran, Suriye ve Türkiye’yi rahatsız edeceklerdir. Bu noktada belki de Türkmenler kendi içerisinde bölünecek yoksul ve istikrarsız Sünni bölgesindense nispeten gelişmiş Kürt bölgesinde azınlık olmayı kabul edeceklerdir. Dahası güneyde Şii bölgesi zamanla ABD’ye direnişe geçerek Şii bölgesindeki ABD asker ve üslerine ciddi kayıplar verdirirse, ABD Kürtleri bölgede tek güvenilecek unsur olarak kabul ederek İran, Suriye ve maalesef Türkiye’deki Kürtlerin Irak’ın kuzeyindeki devletçik etrafında toplanmasını kabul edebilir. Bugün Irak’ta barış ve huzurdan son derece uzak bir tablo vardır. ABD’de yayımlanan The Cincinnati Post gazetesinin 30 Ekim 2006 tarihli sayısında, John Hall imzasıyla yayımlanan makalede şöyle diyor "Demokratların çoğunluğunun Irak için bir politika belirleme konusunda isteksiz olmaları nedeniyle üçlü bölünme önerisi, mevcut yönetimin yaklaşımına tek alternatif olarak ortada duruyor. Eleştirmenler üçlü bölünmenin Irak’ta siyasi bir başlangıç sağlamayacağını ileri sürerken, Holbroke, Amerikan askerlerinin gerçekten geri çekilebilecekleri ciddi tehdidine bağlanması durumunda işe yarayabileceği konusunda ısrar ediyor. Irak Parlamentosu, Biden ve eski köşe yazarı, diplomat Leslie Gelb tarafından çizilen sınırlar üzerinde Sünni, Şii, Kürt bölgeleri kurulmasını kabul etmiş Irak’ta şiddet ancak uygulamayı 18 ay herşeyi engelliyor... ertelemiştir. BidenGelb planının zayıf yönü ise Türkiye’nin endişelerini ortadan kaldırmıyor olması, Türkler, bir Kürt devletinin yeni bir TürkKürt savaşını başlatabileceğinden endişe ediyorlar. Irak siyasetinin dışında, Irak için üçlü eyalet çözümünün önünde her iki uçtaki Amerikan siyaseti duruyor." D evletlerarası ilişkileri etkileyen ve şekillendiren kimlik sorunu, toplumlar arasındaki ilişkileri belirlemede önemli bir role sahiptir. Irak’ta özellikle 1990’lı yıllardan sonra gözlemlenen kimlik sorununun, Irak işgaliyle başlayan siyasi yapılanma sürecinde ön plana çıktığı gözlemleniyor. Irak Sünni ve Şii mezhebinden ve 3 temel etnik gruptan Arap, Kürt ve Türkmenlerden oluşuyor. Bu temel gruplar dışında Irak’ta azınlık olarak adlandırılan diğer dini ve mezhep grupların da yaşadığı biliniyor. BOP kapsamında Irak’ta başlatılan siyasi yapılanma sürecinde, birden fazla etnik ve mezhebi içinde barındıran bir ülkenin, dış müdahalelere maruz kaldığı bir dönemde, toprak bütünlüğünü koruyarak tüm grupların kimliklerine saygılı olup olmayacağı da bir anlamda test ediliyor. Irak’ın bölünme ile ilgili durumu çok açık gözüküyor. Ülke zaten parçalara bölünmüş. Irak Anayasası da bu bölünmüşlüğü içeriyor. Kürt Bölgesini bir bölge olarak tanıyor ve diğer kesimlere de kendi bölgelerini kurma olanağı veriyor. Anayasaya göre bu bölgeler kendi hükümetlerine sahip ve kendi ordularını kurabiliyor, anayasanın kabul edildiği gün itibariyle üretim yapmayan petrol yataklarını kontrol edebiliyor ve mevcut yatakların denetimini paylaşıyorlar. Federal hükümete kalan kısacık bir yetki listesi dışında yerel hukuk federal yasaların yerini alıyor. Irak bölünüyor Irak’ta bölünme değişik şekillerde gerçekleşebilir. Ülke kesin olarak üçe veya ikiye bölüneceği gibi, nominal olarak tek ama pratikte birden fazla parça haline de gelebilir. Kürtler tamamen koparken, Şii ve Sünniler, nominal olarak aynı ülkede, pratikte farklı konumlarda yaşayabilirler. Diğer taraftan Irak’ta gerçekleşebilecek olası senaryolar şunlar olabilir. Irak’taki ABD uygulamaları ülkeyi fiilen ve anayasal açıdan bölünme noktasına getirdi. Ülkenin komşularından hiçbiri bu bölünmeyi istemiyor. Birliğin korunması grupların ödün vermesini gerektiriyor. BÖLÜNME SENARYOLARI Demokratikleşme kısa vadede istikrarsızlık yaratabilir. Bu istikrarsızlık eğer Irak’ın parçalanmaya hazır birçok çatlağı olmasa idi, daha kolay göze alınabilirdi. Böyle çok parçalı, kavgalı, işgal altında bir ülkede demokrasinin koşullarından biri olan uzlaşmayı aceleyle oluşturmanın zorluğu ortadadır. Demokrasinin Irak’ı bir arada tutup tutmayacağı sorusu meşrudur. Şu anda Irak’ta sadece demokrasi değil, devlet de yeniden oluşturulduğu için etnik ve mezhep merkezlerin kuvvetleri çok güçlüdür. Demokratikleşme sürecinin Kürtlerin imalı ayrılma tehditleri altında yürümesi sağlıksızdır. Ortak bir kimlik ve ülkü birliği olmadan demokrasinin yerleşmesi beklenemez. Sünniler ile Şiiler arasındaki çelişki, eğer Kürtler yeni Irak’ın parçası olmayı kabullenirse, aşılmayacak kadar büyük olmayabilir. Iraklılık kimliğinin içinin yeniden doldurulması Kürtlerin bu süreci sahiplenmeleri halinde mümkün olabilir. Amerikan politikalarının amacı değilse de sonucu, Irak’ın bölünmesi olabilir. Irak bölünürse hem Irak’ta hem de Ortadoğu’nun geri kalanında ABD destekli demokratikleşme projesi önemli ölçüde prestij kaybedecektir. BİRLEŞİK IRAK SENARYOSU Sünnilere Irak’ın bölünmeyeceği garantisi verilmesi ve Kürtlerin aşırı taleplerinin ABD tarafından törpülenmesiyle tüm grupların katılımı sağlanarak sürecin devam ettirilmesi sonucunda oluşacak demokratik Irak tablosudur. Irak’ı etnik bölümlere ayıran planın belirginleşmesi, Kürtler ve asilerin Irak’ta ateşkes anlaşmasına yakın olması. Sünnilere bazı avantajlar tanıyan gerçek federasyon yönetimi gerçekleşmesi. En muhtemel görünen senaryo budur. ALTERNATİF SENARYOLAR ABD askerinin Irak’tan çekilmesi yönündeki görüşe göre ABD mevcut durumda Irak’tan çekilmesinin, iç savaş durumunu körükleyeceği ve petrol varil fiyatının 100 doların üzerine çıkabileceği ihtimalini göz önünde bulundurarak ülkenin öncelikli olarak 3