Katalog

tırma bakanları arasında 3 Ağustos 2004 tarihinde Ankara’da yapılan toplantıda ele alınmıştır. Söz konusu toplantıda taraflar, projenin hayata geçirilmesi konusunda kesin karar verilmesi için öncelikli olarak kapsamlı bir fizibilite çalışması yapılarak uygulama projesinin hazırlanması gerektiği konusunda anlaşmaya varmışlardır. Taraflar ayrıca, Gürcistan’ın da davet edilmesiyle konuyla ilgili bir toplantı yapılmasını kararlaştırmışlardır. Bu bağlamda, 2829 Aralık 2004 tarihlerinde Tiflis’te yapılan TürkiyeGürcistan Karma Ulaştırma Komisyonu (KUK) Toplantısı sırasında yapılan görüşmelerde, Türkiye Ulaştırma Bakanı, Gürcistan Ekonomi ve Kalkınma Bakanı ve Azerbaycan Ulaştırma Bakan Yardımcısı arasında, Kars TiflisBakü Demiryolu Projesi’nin gerçekleştirilmesi konusunda imzalanan Mutabakat Zaptının 7. maddesine istinaden, söz konusu projeyle ilgili çalışmalar yapmak üzere Ortak Çalışma Grupları kurulmasına karar verilmiştir. Her üç ülkenin uzmanlarından oluşan Ortak Çalışma Gruplarının ilk toplantısı 28 Şubat1 Mart 2005 tarihlerinde Tiflis’te, ikinci toplantısını ise 45 Mayıs 2005 tarihinde Bakü’de yapılmıştır. Ortak çalışma gruplarının Bakü’de yapmış olduğu ikinci toplantı sonunda imzalanan protokolde de yer aldığı üzere, bahse konu proje "KarsAhalkelekTiflisBakü Yeni Demiryolu Projesi" olarak kabul edilmiştir. 25 Mayıs 2005 tarihinde de Bakü’de Uluslararası KarsTiflisBakü Demiryolu Koridoru’nun Oluşturulması Deklarasyonu, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Gürcistan Devlet Başkanı Mikheil Saakaşvili ve Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından imzalanmıştır. Böylece, söz konusu projeye resmi onay verilmiştir. Bunun üzerine DLH Genel Müdürlüğü, KarsAhalkelekTiflisBakü Yeni Demiryolu Projesi’nin uygulama projesi ve fizibilite etüdünün yapılması için 20 Mayıs 2005 tarihinde ön yeterlilik duyurusunu yapmıştır. Böylece, 15 Ağustos 2005 tarihinde uygulama projesi ve fizibilite etüdüne başlanmıştır. Tahmini maliyeti 1 milyon Dolar olan uygulama projesi ve fizibilite etüdünün süresi 1 yıl olarak öngörülmüştür. İlk altı ay içerisinde fizibilite etüdünün bitirilmesi ve ikinci altı ay içerisinde proje için finansman araştırmasının yapılması kararlaştırılmıştır. 22 Ağustos 2005 tarihinde İstanbul'da Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan ulaştırma bakanlarının katılımıyla KarsAhalkelekTiflisBakü Yeni Demiryolu Projesi ile ilgili müzakerelere başlanılması ve görüşmelerin sonunda söz konusu projenin icrasıyla ilgili üçlü konsorsiyumun kurulması öngörülmüştür. BaküTiflisCeyhan Ham Petrol Boru Hattı’ndan (BTC) sonra Ermenistan’ı bypass eden ve Kafkasya’da yalnızlığa iten bu projenin yaşama geçirilme çabaları hem Ermenistan’da hem de özellikle Ermeni diasporasının güçlü olduğu ABD’de tepkilere neden olmuştur. Nitekim, 2002 yılında Tiflis'te gerçekleşen ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkelerinin Kafkasya ve/veya Karadeniz üzerinden Avrupa'ya bağlanmasını sağlamak amacıyla Avrupa Birliği (AB) tarafından oluşturulan bir DoğuBatı koridoru olan TRACECA (Transport, Corridor, Europe, Caucasus, Asia) programının hükümetlerarası oturumunda AhalkelekKars demiryolunun inşası projesi, Ermenistan'ın bir önceki oturumda buna karşı çıkmasıyla gündeme alınmamıştır. 21 Temmuz 2005 tarihinde Cumhuriyetçi Kongre üyeleri Joe Nolenberg, George Radanovich ve Demokrat Frank Palone ABD Temsilciler Meclisi’ne, Ermenistan’ı bypass eden demiryolunun yapımına ABD’nin finansal yardımını yasaklama yönünde bir tasarı sunmuşlardır. Washington Hay Dat (Ermeni Davası) Komisyonu’nun yayımladığı basın bülteninde, tasarının "Güney Kafkasya Entegrasyon ve Açık Demiryolları Sözleşmesi 2005" başlığını taşıdığı ifade edilirken, tasarı metninde Ermenistan’ın bölgesel ekonomik ve ticari girişimlerin dışında bırakılmasının ABD’nin bölgesel siyasi amaçlarıyla çeliştiği özellikle vurgulanmıştır. Ayrıca, ABD Dışişleri Bakan Yardımcılarından Matt Bryza, 25 Ağustos 2005 tarihinde Ankara’da söz konusu projenin ekonomik olmadığını belirtmiştir. KarsTiflisBakü Demiryolu Projesi’ne Gürcistan vatandaşı Ermenilerden de tepkiler gelmiştir. 2427 Temmuz 2005 tarihleri arasında Gürcistan’ı resmen ziyaret eden Ermenistan Başbakanı Andranik Margaryan, Gürcistan Başbakanı Zurab Nogaideli ile birlikte, Gürcistan’da Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı ve 1944’de sürgün edilen Ahıska Türklerinin toprakları olan Samts heCavaheti vilayeti’ne gitmiş ve söz konusu vilayetin merkezi olan Ahalkelek'de her iki başbakan "KarsAhalkelek Demiryolu Hattına Hayır" sloganıyla karşılanmıştır. Margaryan, KarsAhalkelekTiflis demiryolu hattının inşasının Gürcistan'ın iç sorunu olduğunu, Gürcistan’ın Türkiye ile ilişki kurmak istediğini ve yeni KarsAhalkelek yolunu yapmaktansa, KarsGümrü demiryolunun yeniden hizmete girmesinin daha makul olduğunu açıklamıştır. Ermeni milliyetçisi olan Cavahetya Gençler Birliği Başkanı Zaven Çahalyan ise KarsAhalkelek demiryolunun yapılmayacağını, bu inşaatı önlemek için gerekli imkanlarının ve kaynaklarının var olduğunu açıklamıştır. Söz konusu demiryolunun geçiş güzergahı üzerindeki SamtsheCavaheti vilayetinde Ahalkelek 62. (Rus) Askeri Üssü de bulunmaktadır. Cavaheti’deki en önemli istihdam alanı olan ve 1.964 askeri personelin bulunduğu Ahalkelek üssü personelinin yarıdan fazlası yüzde 7090’nı Rusya Federasyonu vatandaşı da olanCavaheti Ermenisi kökenliler oluşturmaktadır. Ayrıca, vilayet nüfusunun önemli bir kısmı Rus ordusuyla ticaret yaparak geçinmektedir. Bu nedenlerden dolayı, Ahalkelek üssü yakınından geçecek olan demiryolu ne Moskova’yı ne de SamtsheCavaheti Ermenilerini memnun eder. C S TRATEJİ 19 nün ihalesinin Gürcistan Ulaştırma Bakanlığı tarafından Eylül ayı içerisinde tamamlanması ve Ekim ayı içerisinde Türkiye Cumhurbaşkanı Gül, Başbakanı Erdoğan, Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev ve Gürcistan Devlet Başkanı Saakaşvili’nin katılımı ile Kars’ta temel atma töreninin yapılması beklenilmektedir. Toplam 124 km. uzunluğunda olan demiryolunun, 92 km.’lik bölümü Türkiye’den, 32 km.’lik bölümü ise Gürcistan’dan geçecektir. Bu bağlamda, Türkiye tarafında 68 km., Gürcistan tarafında ise 30 km. olmak üzere toplam 98 km.’lik yeni demiryolunun yapımı ve ayrıca Gürcistan’da AhalkelekAkhaliMarabda arasındaki mevcut 160 km.’lik hattın da rehabilite edilmesi planlanmıştır. Tek hat olarak yapımı düşünülen söz konusu projenin 2010 yılında bitirilmesi öngörülüyor. KarsTiflisBakü demiryolu projesi çerçevesinde 1 milyon 500 bin yolcu ve yıllık 3 milyon ton yük taşınmasının hedeflenilmektedir. 2034 yılında ise bu hat üzerinden yılda 3 milyon 500 bin yolcu ve yılda 16 milyon 500 bin ton yük taşıması öngörülmektedir. SONUÇ Sovyetler Birliği’nin Ağustos 1991’de dağılmasına kadar Avrupa’nın doğusunda çıkmaz bir sokak konumunda olan Karadeniz, Soğuk Savaşın sona ermesi ile birlikte giderek Avrupa’yı Asya’ya bağlayan bir köprü haline gelmiştir. Ancak, Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarını işgalini sürdürmesi ve Türkiye’nin olumlu adımlarına cevap vermemesi, Güney Kafkasya’da Soğuk Savaş sonrasında istikrar ve güven ortamının oluşmasını engellemektedir. TürkiyeErmenistan sınırının kapalı olması ve sınır kapılarının açılması halinde bile Türkiye ile Ermenistan arasında güven ortamının tesis edilememe olasılığı, Türkiye’yi Ermenistan’ı devreden çıkaracak enerji, iletişim ve ulaşım yollarını oluşturma arayışına sevk etmiştir. Bu bağlamda, Azerbaycan petrolünü, Ermenistan’ı bypass ederek Gürcistan ve Türkiye üzerinden dünya piyasalarına ulaştırma imkanı veren BTC ve Şahdeniz (BaküTiflisErzurum) Doğal Gaz Boru Hattı inşaa edilmiş, Gürcistan üzerinden karayolu ulaşımının rahatlaması için Türkiye ile Gürcistan arasındaki sınır kapıları üçe (Sarp, Türkgözü, Aktaş) çıkartılmıştır. Türkiye’nin oluşturduğu demiryolu projelerinin getireceği mali yük Türk ekonomisinin boyutlarına göre oldukça düşük düzeylerde kalmaktadır. Başta Rusya Federasyonu olmak üzere Gürcistan ve Türk Cumhuriyetleri ile ekonomik ilişkiler ve bölgedeki ticaret alanı bugünkü hızıyla geliştikçe yeni ulaşım imkanlarının cazibesi artacak ve bugünkü projelerin hayata geçirilmesini engellemeye bölgedeki Taşnak zihniyetinin gücü yetmeyecektir. Aliyev EKİM AYINDA TEMEL ATILIYOR Söz konusu proje ile İran üzerinden geçen mevcut doğubatı koridoruna alternatif bir güzergahın oluşturulması, Orta Asya’nın Hazar üzerinden Türkiye’ye bağlanması, Avrupa ile Orta Asya arasında daha kısa ve daha güvenli bir yol üzerinden ulaşımın sağlanması, TürkiyeGürcistanAzerbaycanTürkmenistan üzerinden geçen "DemiryoluDenizyolu Kombine Taşımacılığı" ile Orta Asya’nın Akdeniz’e bağlanması ve Orta Asya ile yapılan transit taşımacılıkta Türkiye’nin önemli bir konuma getirilmesi planlanmıştır. Gürcistan’da Tiflis'ten Ahalkelek'e kadar Sovyetler Birliği döneminden kalma işleyen bir demiryolu bulunmaktadır. Kars ile Ahalkelek arasında demiryolunun inşaası halinde Türkiye, Tiflis'e oradan da Bakü'ye bağlanma olanağı bulacaktır. Böylece Türkiye, Sovyetler Birliği döneminden kalma KarsGümrüAyrumTiflis demiryolu güzargahını kullanmamış olacaktır. KarsAhalkelek demiryolunun inşaası, Türkiye'yi işleyen Güney Kafkasya demiryolu ağına bağlayacak ve böylece eski Sovyetler Birliği ülkelerini Türkiye'ye bağlayan KarsGümrü demiryolu işlevini yitirmiş olacaktır. Ermenistan’ı bypass eden KarsTiflisBakü Demiryolu Projesi’nin yaşama geçirilmesi hem Ermenistan’da hem de özellikle Ermeni diasporasının güçlü olduğu ülkelerde tepkilere neden olmuştur. KarsTiflisBakü Demiryolu’nun Gürcistan bölümü Türkiye’nin çabasıyla gerçekleştirilen projenin getireceği mali yük Türk ekonomisinin boyutlarına göre oldukça düşük kalıyor. Bunun yanı sıra başta Rusya Federasyonu olmak üzere Gürcistan ve Türk Cumhuriyetleri ile ekonomik ilişkiler ve bölgedeki ticaret alanını da genişleyeceği düşünüldüğünde katkısının çok büyük olacağı hesaplanıyor.