Katalog

2006 yılında sektörle ilgili bir çok “Tarımda köklü Tuğrul YEMİŞÇİ TOBB Türkiye Tarım Meclisi Başkanı İzmir Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı T emel hedefi hızla artan dünya nüfusunun beslenme ihtiyacının yeterli düzeyde karşılanabilmesi olan tarım, diğer bir çok ülke için olduğu gibi Türkiye için de milli gelire ve istihdama katkısı, tarımsal sanayiye hammadde sağlaması, diğer sektörlere kaynak aktarması, dış ticaret ve ödemeler dengesine etkisi gibi nedenlerle ekonomik ve sosyal açıdan stratejik bir sektör konumundadır. Bu nedenlerden dolayıdır ki dünyada her ülke tarım sektörünü farklı miktarlarda desteklemektedir. Her ülke için tarım sektörünün geleceği, sürdürülebilir bitkisel üretim ve siyasi istikrar ortamının tam olduğu, hükümetlerce kararlılıkla uygulayan uzun vadeli tarım politikalarının üretilip uygulanabilirliğine bağlıdır. Toplam istihdamdaki yüzde 29’luk payı ile ve kentlerde yaşayan ve çalışan insanlara sağladığı nakdi ve ayni destekler dikkate alındığında ülkemizin en büyük sosyal güvenlik kuruluşu tarımdır. Bu bilinçten hareketle, ülke ekonomisinde yaşanan sorunların aşılması ve ekonomide yeniden yapılanmanın gerçekleştirilmesi amacıyla 2000 yılında uygulamaya konulan ve bazı değişikliklerle birlikte sürdürülen politikalar çerçevesinde tarım alanında da önemli bir değişim ve gelişmeler yaşanmaktadır. Sektörün son yıllardaki durumunu ortaya koymak amacıyla Tablo1’de bazı istatistiki veriler sunulmuştur. Tablo l' den görülebileceği gibi sektörde büyüme hızı, son yirmi beş yılda dalgalı bir seyir izlemiştir. 198089 yıllarını kapsayan dönemde yüzde 0.7 düzeyinde iken 199099 döneminde bu rakam yüzde 1.6 olarak gerçekleşmiştir. Tarım politikalarında yeniden yapılanmaya gidilerek girdi ve fiyat desteklerinden, doğrudan gelir desteği ve bazı ürünlerde prim uygulamasının ön plana çıkarıldığı 200003 döneminde ise tarımda yıllık ortalama büyüme hızı yüzde 0.4 oranında kalmıştır. 2005 yılında sektörde, her ne kadar yüzde 5.6’lık yüksek büyüme oranı yakalansa da Hazine Müsteşarlığının verilerine göre 2006 yılının ilk 9 ayında yüzde 1.2 oranda küçülen tek sektör ne yazık ki tarım olmuştur. Bu dönemde yüzde 20.1 oranıyla en hızlı inşaat sektörü büyürken sanayi de büyüme oranı yüzde 7.3 düzeyine ulaşmıştır. Tarımda yaşanan bu olumsuz gelişmeler sonucunda sektörün Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya katkısında ciddi azalma olmuştur. Nitekim 198099 yıllarını kapsayan dönemde tarımın GSYİH’ya katkısı ortalama yüzde 18 oranında iken 20002003 döneminde bu katkı yüzde 13.2 düzeyine gerilemiştir. 2006 yılının ilk dokuz ayında ise yüzde 11.2 seviyesine düşmüştür. Üretim artışının yavaşlaması ve GSYİH payının düşmesinin ifade ettiği şey tarım sektöründe faaliyette bulunanların fakirleşmesidir. Buna bağlı olarak kırsal alanlardan kente göç hızlanmış ve tarımda istihdam düzeyi gerilemiştir. Öyle ki, 198099 döneminde istihdamın ortalama yüzde 48’i tarımda iken, 200003 döneminde bu oran yüzde 34.9’a, 20042005 yıllarında yüzde 11 seviyelerine gerilemiştir. Sorun, tarımdaki istihdamın azalması değil, azalmanın gerekçesinin diğer sektörlerde istihdam imkanlarının artması yerine daha çok tarımda fakirleşme olmasıdır. Bunun anlamı ise sektöre yeterli düzeyde yatırım yapılmadığından tarımdaki gizli işsizlerin kentlerde açık işsizliğe dönüşmesi ve sosyoekonomik sorunların (gecekondulaşma, işsizlik, sefalet, çarpık kentleşme vb.) daha da artmasıdır. Nitekim 2005 yılında tarım sektörüne verilen yatırım teşvik belgeleri 2004 yılına göre yüzde 40 oranında artarak toplamdan yüzde 2.2’lik pay almıştır. Oransal artışa rağmen toplamdaki payın düşüklüğü düşündürücüdür. Nitekim, diğer sektörlerin 2005 yılı payları, imalatta yüzde 54, hizmetlerde 33, enerjide 8, madencilikte yüzde 3 olmuştur. 2006 yılının ilk on ayında ise tablo değişmemiş.21,5 milyar YTL ’lik yatırım teşvik belge tutarının 495 milyon liralık kısmı tarıma Tablo 1: Tarımda Makro Göstergeler verilmiştir. Dolaysı ile sektöre DÖNEM / YIL Büyüme (%) GSYİh Payı İstihdam Payı yapılacak yatırımların artırılması ihtiyacı bulunmaktadır. 19801989 0.7 20.8 50.8 İthal ikameci politikalar yerine ihracata yönelik büyüme 19901999 1.6 15.1 45.2 politikaların izlenmeye başlandığı 19801999 1.1 18.0 48.0 1980’li yıllardan sonra tarım ürünleri 20002003 2.0 11.6 34.0 ihracatımızın toplamdaki payı yüzde 2004 2.0 11.6 34.0 57.5’den yüzde 10 seviyesine kadar 2005 5.6 11.4 29.5 gerilemiştir. Tarım dış ticareti 2000 ve 2003 2006 1.2 11.2 29.2 yılları dışındaki yıllarda fazla Kaynak: Hazine Müsteşarlığı vermiştir. Diğer bir ifade ile söz *2006 verileri 9 aylıktır konusu iki yılda tarım ürünleri dış Tablo 2 : Tarım Dış Ticaretinde Gelişmeler MİLYON US$ İHRACAT YILLAR Toplam 2.910 7.959 12.959 21.637 27,775 31,334 36,059 47,253 63,167 60,288 67,819 Tarım 1,672 1,719 2,347 2,133 3,855 4,349 4,052 5,257 6,501 6,650 6,749 Tarım İhr. /Toplam Toplam İhr. (%) 57.5 21.6 18.1 9.9 13.9 13.9 11.2 11.1 10.3 11.0 10.0 7,909 11,344 22,302 35,709 54,503 41,399 51,554 69,340 97,540 95,418 112,321 İTHALAT Tarım 51 375 1,318 1,908 4,156 3,079 3,995 5,265 6,059 5,380 5,977 Tarım Tarım Dış Dış Tarım İth. Ticaret Ticaret / Toplam İthalat (%) Dengesi Hacmi 0.6 3.3 5.9 5.3 7.6 7.4 7.7 7.6 6.2 5.6 5.3 1,621 1,344 1,029 225 301 1,270 57 8 442 1,270 772 1,723 2,094 3,665 4,041 8,011 7,428 8,047 10,522 12,560 12,030 12,726 1980 1985 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 (10 aylık) 2006 (10 aylık) Kaynak: www.dtm.gov.tr Tablo 3: Tarımsal Destekleme Ödemeleri (Cari Fiyatlarla Milyon YTL) CİNSİ 2002 2003 Doğrudan Gelir Desteği 1,877 2,530 Hayvancılık Destek Ödemeleri 75 126 Tarım Reformu Uygulama Projesi 84 51 Prim 200 269 Çay Primi ve Budama Desteği 40 39 Tarım Ürünleri Sigortası 0 0 Sertifikalı Tohum / Süt Desteği 0 0 Alternatif Ürün Destekleri (Patates) 0 0 Kırsal Kalkınma Hibeleri 0 0 Hububat Primi 0 0 TOPLAM 2,276 3,015 Kaynak: 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2007 Yılı Programı (1) Tahmin (2) Program 2004 2,480 209 31 294 70 0 0 0 0 0 3,084 2005 2,352 345 3 650 113 0 0 8 0 209 3,680 2006 (1) 2,670 660 30 950 150 20 15 15 50 315 4,875 2007(2) 2,567 710 50 1,000 150 50 100 13 50 560 5,250 16