Katalog

Yonca tohumu ıslahı için bir ömür harcayan Prof. Dr. Şehabettin Elçi: Endemik tohumlar yurtdışına kaçırılıyor Sermet ÇUHADAR K AHRAMANMARAŞ Yonca tohumu ıslahı için bir yaşam süresi harcayan, yıllardır bu uğurda çalışma yapan bilim adamı, araştırmacı Prof. Dr. Şehabettin ELÇİ, bitki gen kaynakları açısından bir cennet olan Anadolu’da yabancıların bu bitkileri toplayıp yurtdışına kaçırdıkları uyarısında bulundu. Elçi, ülkedeki bu konudaki umursamazlığı ve tohumların yok oluşu konusundaki endişesini dile getirerek, "Anadolu bitki gen kaynakları bakımından oldukça zengin bir ülke. Yaklaşık 3 bin dolayında dünyanın hiçbir yerinde olmayan ender (endemik) bitkiler bulunuyor. Bitkiler içerisinde öyle numuneler var ki bunları biz değil yabancı insanlar toplayıp gidiyor. Türkiye ise bitkilerin kaçırılmasını seyrediyor. Sonra da içinden seçmeler yaparak bizim ülke değerlerini dünyaya yeni bir bitki materyali olarak çıkarıyorlar. Bizim ülke değerimiz bize sertifikalı tohum olarak geri dönüyor" dedi. Prof. Elçi, Türkiye’de yem bitkileri konusunda tohum araştırmalarının yeterince yapılmamasının hayvancılığa zarar verdiğini de söyledi. Prof. Dr. Şahabettin Elçi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden 1998 yılında emekli olduktan sonra kimileri gibi emekliliğini evinde geçirmektense 1978 yılında başlattığı ve adına kendi soyadını verdiği Elçi Yoncası için çalışmalarını sürdürüyor. İleri yaşına rağmen her ay Kahramanmaraş’a gelen ve tarlada yoncanın gelişimini izleyen Elçi, 1991 yılında sertifikasını aldığı Elçi Yoncasının daha üstününü bulabilmek için bu çabayı gösteriyor. Çok önemli bir yem bitkisi olan yonca konusunda Türkiye’de 510 araştırmacı olmasına karşın, Macaristan gibi bir ülkede ise komple bir enstitünün yonca üzerinde çalıştığını vurguluyor. Elçi ile tarlada yaptığımız söyleşide, araştırmacıların sağlam karakterde olması gerektiğini de vurgulayarak çalışmalarını şöyle özetledi: "1978 yılında yonca sertifikası için başvurdum. Aradan 27 sene geçti, hala o bitki üzerinde çalışıyorum. Avrupalılar, Amerikalılar, İsrailliler eğer bugün üstün bir bitki materyali elde etmişlerse mesela domates tohumunun altından daha pahalı olduğunu söylüyorsak, bunlar öyle uzun yıllar yapılan araştırmadan elde edilmiştir. Araştırma, bir günde boyacı küpü batır çıkar, güzel oldu olamaz. Araştırma, sabır ister; araştırma, çok iyi bilgi ister. Dünyada da Türkiye’de de var. Araştırıcı kolay bulunmuyor, kolay yetişmiyor. Araştırıcıyı da yetiştireceksiniz. Sağlam karakterli, ülkeyi seven, işini seven, işi için sağlığını bile feda edebilen, genç, enerjik insanları bulup araştırmacı yapacaksınız. Bu araştırmanın yapılmasında bu gence destek olacaksınız. Macaristan’da Budapeşte’ye 140 km. mesafede bir Araştırma Enstitüsüne gittim. Tertraploid çayır üçgülünün ıslahını yapıyorlar. Şaşırdım. Kocaman bir araştırma enstitüsü yalnız tertraploid çayır üçgülü üzerinde çalışıyor. Ama yıllar sonra ne yaptılar biliyor musunuz? ‘Hungarypoli’yi buldular. Dünya tarımında ses rahatlıkla kullanabileceğim. Şimdi bunun gibi benim alanımdan daha birçok örnek verebilirim. Anadolu, bitki, gen kaynakları bakımından çok zengin bir ülkedir. Hangi bitki, tahıllar, yer bitkileri, meyve ve sebzeler, yem bitkileri içinde öyle numuneler var ki, bunları dış ülkelerdeki insanlar gelip gelip toplayıp gidiyor ve içinden seçmeler yaparak dünyada önemli bitki materyali çıkarıyorlar. Ben ne yaptım? Elçi yoncasında bunca çalıştım. Elde ettiğim yonca bitkilerinin tohumlarını halka verdim. Kahramanmaraş’ın Kumarlı köyündeki üreticiler de benim yoncamı yetiştirdiler. Bunun yanında Kayseri yoncası yetiştirenler de var. Bana, Kumarlı köyüne gittiğim zaman ne dediler? Hocam, Kayseri yoncasını yiyen hayvanın karnı şişiyor. Elçi yoncasını yiyen hayvanın karnı şişmiyor. Demeyin yahu? Evet hocam. Elçi yoncasının bulunduğu Kumarlı köyündeki parsellere hayvanlar saldım. Bir süt ineğini 18 saat elçi yoncasının içine çaktık, otlattık. 18 saat sonra inek dipdiri çıktı. Hiçbir şey yok. Aynı yoncanın bir başka parseline siyah beyaz bir alaca buzağı çaktık. 8 saat bu bozağı bu yoncayı yedi, karnı Avrupalılar, yoncaya “yem şişmedi. Bir başka parselde 10 saate kadar bitkilerinin kraliçesi” diyorlar... 78 koyun otlattık. Karınları şişmedi. Bunlar bizim gözlemlerimiz. Bu gözlemlere bakarsanız, diyor ki bizim yoncamız herhalde Kanadalılar’ın bulduğu yoncadan daha az karın şişkinliği yapıyor. Bizimki de karın şişkinliği hiç yapmıyor değil. Yapabiliyor. Çok taze yenirse koyunlarda şişkinlik yapabiliyor. Ama dozu nedir, işte bunu araştırıyoruz. Şimdi Sütçü İmam Üniversitesi’ndeki master doktora talebesi genç delikanlılar bu benim yoncamın hayvanda karın şişkinliği yapmayan materyalinin üzerinde çalışacaklar. Yoncanın özelliklerine bakacaklar." Prof. Elçi, yem bitkileri konusunda tohumculuğun en güzel şartlarını taşımasına rağmen dışarıdan yonca ithal edilmesi anlam veremediğini ifade ederek, "hayvancılık için en önemli besin kaynağı olan yoncanın ithal edildiğine de değindi ve şu görüşleri savundu: bulduğuna da değinerek, şunları söyledi: "Bu ülkenin ekolojik faktörleri Türkiye’de özellikle "Bu tetraploid çayır üçgülünde kromozom sayısı yem bitkileri tohumculuğunda en güzel şartları 28’dir. Halbuki diğer çevrede bulunan çayır üçgülleri taşıyor. Bu yem bitkileri çiçek açtığı zaman hava diploidtir. Kromozom sayısı 14’tür. Benim bulduğum güneşli olacak. Kahramanmaraş’ta, Ankara’da, 28 kromozomlu çayır üçgülü, doğal materyal, diğer Eskişehir’de bu iklim var. Yağmur yok, rutubet yok. çayır üçgülünün, yani 14 kromozomlunun, çok Bu ekolojik alanlar, bizim dünya ile rekabet üstünde ürün veriyor. Yaprakları bol, gelişmesi edeceğimiz bütün şartlara sahip. Ama ben ucuza elde kuvvetli, çiçek kömeçleri büyük. Böylece bütün edemediğim için öteki adam ne olduğu belirsiz toprak üstü organları irileşmiş, gelişmiş. Bu bir doğal materyali benim halkıma satıyor. Ondan sonra da tetraploid örnektir. Yani bu benim anavatanımın politikacılar "hayvancılık öldü" diyorlar. Türkiye’de materyali. Doğal olarak yetişiyor. İşte bunun bir gecede hayvanların kalbi durdu da mı hayvancılık genleriyle oynamaya lüzum yok. Çünkü ben öldü, yoksa siz Türkiye’de hayvancılık politikasını Amerika’dan, İsveç’ten, Macaristan’dan, yürütemediğiniz için mi hayvancılık öldü. İşte siz Bulgaristan’dan gelen suni olarak yani genleriyle hayvanların temel besinlerine önem vermezseniz değil, ama kromozomlarıyla oynanmış bitkileri hayvancılık da ölür, vatandaş da perişan olur. Ankara’daki araştırma parsellerimde Amerika ve Halbuki, bir inek yoncadan başka yem yemeden 23 İsveç tetraploid çayır üçgüllerini karşılaştırdım. kg süt verebilir. İşte benim "yonca yonca" dememin Gördüm ki benim doğal tetraploid çayır üçgülüm, bu sebebi budur. Avrupalılar, yoncaya yem bitkilerinin bölgede daha bir elverişli şekilde gelişiyor ve ortama kraliçesi diyorlar. Ben de diyorum ki, yonca o kadar daha da çok uygun. Daha da bol ürün elde mükemmel bir bitki ki, Kahramanmaraş’ta dokuz kez edilebiliyor. Bu örnek, çok göze çarpan bir örnek. biçiyorsun, her mevsimde yonca hala ayakta. Çünkü bu doğal tetraploid numune, benim için Öyleyse yonca yem bitkilerinin imparatoriçesidir." diğerlerinden daha önemli. Çünkü tarımda bunu çok getiren bir suni tetraploid yaptılar. Suni tertraploid çayır üçgülü yaptılar. İşte araştırmalar böyledir. Size başka bir şey söyleyeceğim. Kanada’da merada otlatılan hayvanlarda, yonca yedikleri zaman karın şişkinliği oluyor. Yılda 25.000$ zayiat veriyorlar. Hayvanlar yoncanın tazesini yerse karnı şişer, daha fazla yerse ölür. Bu yoncanın yerine, hayvanda karın şişliği yapmayan yonca aradılar. Kaç sene? Ben bunu internetten çıkardığım notlardan söylüyorum: 30 sene. 1970’te başladılar, 2000 yılında bir yonca buldular. O yonca hayvanda karın şişkinliğini %60 azaltıyor. Bunu dünya için çok önemli bir yonca diye takdim ettiler. 30 yılda buldular." Gen kaynağının içerisinde olduğumuzu vurgulayan Elçi, Erzurum’un Tortum İlçesi civarında bir doğal tertraploid çayır üçgülü 12