Katalog

Bunalım, çikolatayı da vurdu Murat KIŞLALI NKARA Durak Fındık Yönetim Kurulu Üyesi Kadir Durak, fındık fiyatlarının aşırı yükselmesinin çikolata sektörünü fındığı başka ülkelerden almaya ittiğini, düşük kalmasının da üreticiyi olumsuz etkilediğini söyledi. Durak, fındıkta yaşanan son çalkantılarda hem hükümetin, hem de muhalefetin hatalı olduğunu ileri sürerek "Devletimizin köylüyü de mağdur etmeyecek, yabancıların fındığa alternatif yaratmasına da fırsat vermeyecek 10 yıllık bir politikası olmalı. Sadece bu hükümet değil, hiç bir hükümet fındıkta doğru dürüst bir devlet politikası oluşturmadı" diye konuştu. Durak, "köylüyü de mağdur etmeyecek, alternatif de aratmayacak" denge fiyatı için "4.5 dolarlık (6.6 YTL) fiyat ile yılda 1 milyar dolar üzerinde gelir elde edebilir" hesabını yaptı. Durak Fındık, ikisi Doğu, biri Batı Karadeniz'deki üç fındık kırma tesisinde yılda 20 milyon kilo kabuklu fındığı alıp kırarak iç fındık elde ediyor. Bunun yüzde 30'unu ihraç eden grup, Cargill'den bu yılın Haziran ayında aldığı fındık işleme tesisinde ise yılda 1314 milyon kilo iç fındığı kavuruyor, ezme yapıyor ve bunun da yüzde 90'ını ihraç ediyor. Durak Fındık’ın işleme tesisinin başındaki Kadir Durak, görevi gereği fındık ticaretinin ve sanayisinin içinde olan ve fındığı ham veya yarı mamul olarak, başta Avrupalı olmak üzere sanayici firmalara satıyor. Kadir Durak, Cumhuriyet TarımHayvancılık ekinin sorularını yanıtladı: Siz fındıktan çikolata sanayine yarı mamul ürünler yapıyorsunuz. Fındıktaki son çalkantılar çikolata sanayini nasıl etkiledi? Bu çikolata sanayini çok fiyatlar yükseldiği zaman fındığın kullanımını azaltmaya çalışıyorlar, ama yine de çok azaltamıyorlar, çünkü fındık çikolataya en çok yakışan ürün. çikolatanın içinde en rahat kullanılabilen, en tadına olumlu yönde etki eden ürün. Alternatifi ne? Badem var. Ama bademi çok görmezsiniz çikolatada. Ben görmedim açıkçası. Fındığın çok büyük bir alternatifi yok. Ama ürün bazında yok, ülke bazında var. Fındığa alternatif olan, üretici ülkelerin değişmesi. Türkiye'nin elindeki yüzde 70 pazarın tehlikede olması. Büyük çikolata sanayicileri Azerbaycan'ı, Gürcistan'ı fındıkçı yaptılar. Orada 15 sene önce yokken şimdi var. Kalitede etkisi oluyor mu? Burada önemli olan aroma. Fındığın kokusu önemli olan. Yoksa çikolatanın içindeki fındığın kalitesi veya lezzeti çok büyük bir fark arz etmiyor. Kuru yemiş olarak yersen fark eder. Ama sanayi ürünü olarak yediğinde, aromada veya tadda çok fark edemiyorsunuz. Çünkü içinde şeker var, kakao var, süt var, bir de fındık var. Orada kiminin biraz yenmez olması, kiminin biraz fazla olması çok önemli değil. A Tabii çok kaliteli çikolatalar yine Türk fındığından yapılıyor, ama diğer firmalar da diğer ülkelerin fındığını alıyorlar. Azerbaycan, Gürcistan, şimdi Şili ve Arjantin'de de fındık ekiminin teşvik edildiği, yapıldığı söyleniyor. Öyle bir şey olursa, fındığın önündeki sıkıntı o olur. Onun haricinde fiyatlar yüksek olduğunda Avrupalı firmaların tepki vermesi çok doğal. Düşük olduğunda da bizim üreticimizin tepki vermesi çok doğal. İş arz talep meselesi sonuçta. Azerbaycan, Gürcistan fındığı ne kadar girdi pazara? 15 yıl önce isimleri hiç yokken, şimdi bu fındıklar çok satılıyor. 4050 milyon dolarlık bir pazar oldu o da. Neticede bizim pazarımızdan çaldı. Fındık fiyatındaki oynaklık kendi başına dışarıdaki firmalar açısından risk mi? Hangi ürün olursa olsun, sanayici üründe bir süreklilik bekliyor. Arzının bir sene çok bir sene az olması üretici açısından tabii ki büyük bir risk. Üründe devamlılık istiyorlar çünkü bu bir sanayi ürünü, bir çerez değil. Bir tabağa koyduğunuzda 10 tane yerine 5 tane koymanız bir şey fark etmez ama çikolatada bir reçete var, o reçete tam olarak olmalı. Çikolatacıların maliyetlerinin ne kadarı fındıktan oluşuyor? Fındıklı ürünlerde yüzde 1015 arasında maliyet “Büyük çikolata sanayicileri Azerbaycan’ı, Gürcistan’ı fındıkçı yaptılar. Oralarda 15 sene önce fındık yokken şimdi var.” açısından bir fındık kullanımı olması gerekiyor. Fındıkta bu yıl yaşanan sıkıntıları nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu sene fındığı çok politize ettiler, siyaseti ticaretin içine soktular, bundan köylü çok zarar gördü. Burada siyaseti yapan kim? Muhalefet de bu işi kullanmak istedi, iktidar da bu işten olumsuz etkilenmek istemedi. Muhalefet de, iktidar da bu işte suçlu bana göre. İkisi de burada fındığı bu kadar çok siyasetin içine sokmamalıydılar. Fındık her sene doğum sancısı yaşıyor, her sene ne oldu, ne olacak. Fındık kendi başına bir yolunu bulamıyor. Uzun vadeli bir devlet politikası çizemiyoruz hiç. Her yıl değişiklik, her yıl başka bir şey. Fındığın bir 10 yılını belirlesek herkes rahat edecek. İdealde nasıl olması gerekir? Devletimizin bir fındık politikası olması lazım. Buna uygun hareket etmesi lazım. Bu, köylüyü de mağdur etmeyecek, üründe de alternatif yaratmaya fırsat vermeyecek bir politika olmalı. Yani bir yıl bir fiyat açıklanıp, bu enflasyon veya köylünün enflasyonuna göre arttırılmalı gibi mi? Olabilir olabilir, ama biz iç fındığı 1011 dolara sattık. Bu çok yanlıştı, sanayiciyi alternatif yaratmaya itti. Alternatif üretici ülkeler yaratmaya sevk etti. Ama 2 dolara fındık satmak da yanlış. Bunu da yaptık. Nedir bu rakam? Benim kafamda bir rakam var ama, bunu söylemem yanlış anlaşılır. 300 dolarla 400 dolar arasında desem (kilosu 34 dolar) belki. Hükümetin verdiği fiyatı, düşük olması itibarıyla kimse beğenmedi. Ama son üç seneye göre düşük diye kimse beğenmedi. Daha önceki yıllara baktığınızda o kadar düşük değil. 6 dolara bu fındığı Avrupalı'ya yediremezsiniz. Yer ama alternatif arar. Burada köylünün de mağdur olmayacağı, Avrupalı'nın da sağa sola bakmayacağı bir fiyat olmalı. Azerbaycan ve Gürcistan'dan sonra Şili ve Arjantin'de de fındık yetiştiği zaman Türk fındığını Avrupalı en son planda düşünecektir. Bu tekeli kırmaya çalışacaktır diyorsunuz... Tabii, çünkü bu tekel devamlı fiyat üzerinde baskı yapıyor. Türkiye fındığın fiyatı dışında hiçbir şeyini düşünmüyor. Ne yeni ürün geliştirmeyi düşünmüyor, ne sağlıklı ticaretini, ne sanayi oluşumunu düşünüyor, hiç bir şey düşünmüyor, sadece fiyatını düşünüyor. Fındıkta, burada yarı ürün haline getirilip daha fazla katma değer sağlayarak yurt dışına ihrac etme imkanı var mı? Böyle bir pazar? Şimdi çikolata sanayi Türkiye'de çok gelişmiş değil. Fındığımız var, kakaoyu bulmak kolay. Burada fındığı işlenmiş bir şekilde kullanan veya çikolata sanayinin Türkiye'de gelişmesini teşvik edici bir politika izlenmeli. Türkiye'de sadece fındığın fiyatı konuşuluyor. Sadece bu hükümet değil, hiç bir hükümet fındıkta doğru dürüst bir devlet politikası oluşturmadı. 10 yıllık bir plan açıklayamadı. Ürün fazlası olan bir ürünü her yıl destekliyoruz. Bir çelişki yok mu? Politika demek, destekleme demek. Belli bir kaynağınızla fındığı veya genelde tarımı desteklemeyi tercih edebilirsiniz. Veya bu hükümet yaptığı gibi, kurumlar vergisini yüzde 30'dan yüzde 20'ye indirerek özel sektörü desteklersiniz... Doğru, muhakkak doğru söylüyorsunuz. Hiç desteklenmemesi olmaz. Kontrolün dışında bırakması çok olumsuz olur. Uzun vadeli bir politika olmalı ve herkes ne yapacağını bilmeli. Fındıkta bir denge fiyatı nasıl oluşturulur? Şöyle bir hesabım var. Türkiye'de yılda 250 milyon kilo yani 250 bin ton fındık ihracatı oluyor. Bu fındığı net 2.5 dolardan satsa üretici, fındık içinin fiyatı 45 dolar yapar. Yılda 4.5 dolar çarpı 250 bin ton dediğin zaman, yılda 1 milyar 125 milyon dolar yapar. Yani kabaca 10 yılda 10 milyar dolar beş fındık üreticisi ile gidecek. Yetmez mi? Hesabı böyle yapmak lazım. 19