Katalog

12 Cumhuriyetimizin 91. Yılı 29 EKİM 2014 Çarşamba Bağımsızlıktan bağımlılığa u Büyük altyapı ihtiyaçlarını karşılamak için Hazine garantili yüksek getirili proje finansman modellerinin maliyetlerini eninde sonunda o ülkede yaşayan dar ve sabit gelirliler ödeyecektir. Yani işçiler, memurlar, bizdeki emekliler ve diğerleri. Kısacası, Amerikan emeklisi daha rahat etsin diye bizim emekliler biraz daha fakirleşecek. S o HAKAN ÖZYILDIZ* on IMF Dünya Ekonomik Görünümü’nün (World Economic Outlook – October 2014) bir bölümü altyapı yatırımlarına ve finansman ihtiyacına ayrılması dikkatimi çekti. Sadece IMF değil, G20 gibi uluslararası kuruluşlarda bu konuda yoğun çalışmalar yapılıyor. Özetle söyledikleri şu: Dünya ekonomisi yeteri kadar büyümüyor. ABD dışındaki gelişmiş ülkelerde ve gelişme yolundaki ekonomilerin çoğunluğunda talep canlanmıyor. Başta hanehalkları olmak üzere şirketler ve kamu ağır borç yükü altında. Borç ödedikleri için tüketime veya yatırıma harcayacak paraları azaldı. Doğal olarak, ekonomi büyümedikçe işsizlik artıyor. Avrupa ülkelerinin çoğu ve Türkiye gibi birçok ülkede geniş tanımlı işsizlik (çalışmak isteyen ama iş bulmaktan ümidi kesenler dahil) yüzde 20’ler civarında. İşsizlik, insanlık için büyük dert. Dolayısıyla ekonomilerin bir an önce canlanması lazım. Ama nasıl? Para politikası seçenekleri yetersiz kalınca maliye politikasına öncelik verilmeye başlandı. Kamu daha çok harcamalı ve ekonomiyi canlandırmalı diyenler çoğaldı. Akla gelen ilk kamu yatırımları okul, hastane, liman, demiryolu, otoyol vs. Dünyada yıllık altyapı yatırım ihtiyacı toplamı 7,5 trilyon dolar civarında. 2020 yılında bu rakamın yıllık 13 trilyon dolara çıkacağı tahmin ediliyor. Küresel nüfus artışı, şehirleşme, ekonomik büyüme gibi etkenler bu gelişmede önemli rol oynuyor. Çalışmalar, gelişmiş ülkelerin altyapılarının eskidiğini, gelişme yolundakilerde ise ihtiyacın arttığını gösteriyor. Peki, bu kadar para nereden bulunacak? İlk akla gelen kaynak gelişmiş ülkelerin bireysel emeklilik ve hayat sigortaları fonları. Buralarda toplam 68 trilyon dolar birikti. Yarıdan çoğunluğu emeklilere ait. Şimdi bir soru daha soralım: Bu fonlar neden yatırım yapacak yer arıyorlar? Emeklilik fonlarının büyük bir yapısal sorunu var. Dünya nüfusu yaşlanıyor. İnsan ömrü uzuyor. Bireysel emeklilik sistemlerinin ihtiyacı ortada. Para talep eden kamu. varlıkları ve bu varlıkların getirileri Parasına yüksek getiri arayan da yetmez oldu. Sadece ABD Amerikan ve İngiliz emeklileri. O emeklilik fonlarının varlıkları ile zaman hemen bir yöntem geliştiriliyor. yükümlülükleri arasındaki farkın 3 ila 5 trilyon dolar arasında olduğu tahmin Kamu altyapı yatırımları için Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) sistemi öneriliyor. ediliyor. Hemen çözüm bulunamazsa, Devlet projenin gelirleri için kamu 2025 yılından sonra bu miktar ikiye garantileri veriyor. katlanacak. Bu garantiler Bu bağlamda, u Ekonomi büyümedikçe sayesinde, finansal fonlar açıklarını piyasalardakilerden biraz olsun işsizlik artıyor. Avrupa daha yüksek getiri azaltabilmek için ülkelerinin elde edilecek. önceleri yüksek faiz çoğu ve Türkiye gibi Fonların açığı getiren alanlara para kapatılacak. yatırdılar. Ancak birçok ülkede geniş Bu sistem ABD şimdi dünyada faizler tanımlı işsizlik (çalışmak ve İngiltere için çok yerlerde süründüğü isteyen ama iş bulmaktan akılcı. Çünkü devlet için yeni ve yüksek emeklilerini sokakta getirili alanlar ümidi kesenler dahil) bırakamayacağına aramaya yüzde 20’ler civarında. göre, emeklilik başladılar. Bunlardan fonlarının açığı, birisi yüksek faiz buradan olmazsa, ödemek zorunda bütçeden karşılanacak. Ama aynı olan cari açığı büyük Türkiye’deki şey yükselen piyasa ekonomileri için gibi piyasalar. Ama bu kadar büyük söylenebilir mi? Hayır. parayı buralara yatırmak riskli. Çünkü Onların büyük altyapı ihtiyaçlarını buralardaki piyasaların hacmi küçük. karşılamak için Hazine garantili Yine de sıcak para olarak milyarlarca yüksek getirili proje finansman doları getirdiklerini unutmayalım. modellerinin maliyetlerini eninde Türkiye sonunda o ülkede yaşayan dar ve yılda 13 milyar dolar civarında faizi sabit gelirliler ödeyecektir. Yani bu nedenle dışarıya ödüyor. Tabii işçiler, memurlar, bizdeki emekliler ve bu miktar, devasa açık için bir çerez diğerleri. Kısacası, Amerikan emeklisi parası. daha rahat etsin diye bizim emekliler O zaman “Neden altyapı biraz daha fakirleşecek. yatırımları?” sorusuna cevap bulmak kolaylaşıyor. Büyüme için yatırım *Hazine Müsteşar Yardımcısı