Katalog

kaynagı kılacak" bir mimurlık kfılıürii vc politikasımn filkede egemen olması için ilgili lüın kuramlunı görev dügmcktcdir. VE MtMARİSİZ YAPILAŞMA UYCARLIÖIN REDDİDİR KACAK B ütflıi bunlann yanı sıra veTüıkiye'yî sadcce mimarhktaıı dcgil, kcni kültüriinden. çevrc vc uygarlık bilineinden, loplumsnl bîrliktelik anlayışından ve haıta demokrasi, sosyal haklur vb. gibi çagdag gcmîş ve crdemlcnlcn de hızla uzaklaşlıran; aynca genel ekonoınik yuşamı ıla "yasadtfi imar rantlanna bagımir kılarak. yine loplumu ürcten değil tükeien vc yaşadıgı lopraklan yagnıalayaruk gcçincn bir kimtîğe sîiriiklcycıı; bııııa koşul olarak da aynı (upluınun kcni küllürii yoksunu ve hukuk dışı beklenlilerine yanıt vc hizmet vcrcn bir "tahrip cdki ptılitikaıcı I i p r yaraları; dolayısıyla genel sıyasal ya^amı vc lısıtla gencl siyasal ve ckonomik hcdcfleri dc aynı ımar rantçilıfına adda "cntegre" cdcn "kaçak yapılaşma Ö£gürlügü*\ tîitn bu hiiyük lahriballanylu birlikic "mimarlıgımr/ın" da cn ciddi vc ctkin düşmanıdır. I urkiycılc j.'ccckondula^maya "haşgörü" ilc azgınlaşan kaçak yapılayııa, ozelüklc I9XO'Iİ yıllardaki aynı yapılagmayı "apartman hakkıyla ftdflllcndimı" ve gidcrck genel imar |tolisıkulanııa damgHsıuı vuran bilim dı*ı "ıslah imaır planbn" suycsiıulc arlık "kaçak kentlegmcye" dünüşınüş; hcmcn tüm yapıları yasaıüşı olan ve dahası ornuııı. m 1inv7jısıv SİT alanı, lantn alaııı vh. gibi topluma aıl koruma vc yaşuııı alunkınııı da "iygal ve imha" cden bu kcntlcı* ""İNrlediye^ vc "ilçe" yapılarak, u kalıcı ve nırşru su( alanlan" lıalinc gctirilınişlîr. Mimarlık nedir, mimar ne yapar? CENGİZ BEKTAŞ ** ncc scvgili Dogan Itasorun seki/.iııci baskıya ğ \ ulagan bana kul.su içindc hir mimar olsun olmasın I I hcr evde hııhınnıası gereken o gü/clim U "Mfmarhk Sözluğu"ııdcn okuyahm: M ^•^ Mimarf yapıları f asarbyıp çi/en \v uygulanmHftinı ySnkndircn sanoi vc fcn adamı. Antik Yunan vr Koma çaglarıncla hile mimarın staffissulanııııııakta idL Mimann bu çaglardaki KÖrevlcrini Vimıviııs aynnlıh olarak anlalmı^lır. Cîunömüzde mimar, striikıür, ıscıima, havaiandırma. aydınlalma, sıhhi teskal, yapı fi/igi ı*ibi konıılarda da Rencl bil^i «ahibi olmak /orundadır.Nupılann gündrn günı* daha karmafik hale uelıtifui miman bfilün bu alanların uzınaıılarıyla î^hirligine itmiftlr. leknîk. Mimar, hir vapının estetik ve i^lev^l planda bu eklbin i|birtifiitıin yönelicİKİ duruıuundadın Ya miınarlık? Onu da okuvaitm llasol iftelüjŞündcn: M ln*anlann ya^anıasını kolayla^lırmak ve barınma, dinlenme, çalı^ma. e£lenmc gibi evlemlcrinî sOrdurebilmelerini uftlamak ö/crv geiTkli mekâıılarK işlevscl fserekslnıııeieri ekonomik vv trknik olanaklarla haftdaftıranık eslelik yaratıcılıkla in^a ctmv »anatı; başka bir tanımlamayla, yapıları ve fizlksel vevrı\vi tasarlaına ve inga elıne saııat ve bilîmi yapı sanalı. Mimar, mimarlık, toplum yapısıııa, toplumun Kpreksinmelcrine, ekononıik verilenr, leknolojik geli^melrıv bafilı olan bir sanaiiır." MÖ I. yüzyılda ya^umış olan Romalı mimar VMruviu^^Dc.Archilcctura" adlı kilabııula bavırılı bir miınarlık için "Uiüîtas, Hrınilai, Venustas" (kullani!>lılik, sa^lamlık, gü/cllik) ciınciılcnnın gcrekli oldujiıuiu ilcri sunnü^ıür Konesans'Uı bu tanıııı, u Conıodi(a, perpetuila, bellc/za" (kııllaııı^lılık, Kürcklîlikkalıcılık• gu/cllik) olarak İKMiimscnnn^tir. 1 I5SI \lc bir Ingıliz ya/ıır. uıımarlıgı *">apı billmi* olanık tammlarkcn I1). yü/yıldu Ingıli/ cleşlînucn Johıı Kuskin mimarlıgm "yapılara uyKulaııan tüslemeden başka bir şey olınaclıgrnı ilcri sürüyordıı. AriKitör bir clc$lirîci olan Sir Ilınrî Wılton t "The Elements «f Archilectuır** (1624) adlı kitahında tnimarlıgııı Qç ktH>ula (kullanı^lılık. saglumlık. güyeMik)yıınıl ıvnncsî gereklijtini hciinir F. L. Wright'u jjörc dc H Mimarlık biçim halinc gdmiş yaYamdır**. Bfıtün bunlar bByledir dc mimann va da mimarlıgın işlevlcriııi bcccrebi Imcleri öncc i$vcaanc sonra da elbettc lopluma bağlıdır. Hcle "bilccen emmi^İLrin V'oğaldıgı. iînlerinin alınıııası güçlcştijti bugünku gtbi çaglarda işlen /urla^fıkca /orla^ır ıninıarın... KüUürsü/ bir işvcrcne, üsiunc üsllük aralvsk kıskacına yukalanmış kiıjiyc gcrçek kültur uriînünii nasıl onayiunıracaksınız? M Yapıda yalaıı smlcnmemelhyapı bizim klmligimiziıı, kişfliğinıixııı avna\ıdır. Tabla yırine taf, Uf yerine lahla kullanılmanıalıdır4* \\ı da u Bumsı. nildi&iylt', amlarıyla loplumun bellcğinc ka/ınmı^ bir ahtn, bir uörünü>, hir 'silııct'lir: buraya böyk vzici bir kitlv koııuliinıa/ deMrniz, adam 'Punımla dcgil mi7' deyip vıkarsa. huna karşı kamu gore% ii»i »naylayıcılanbn, denetlcyicilerden de bir yardım alamsı/suuı/ ııc >apacak&ını/?M I lclc hclc demokratık*! > yolla ı^başına gclcn hclcdiyc dc bir uygun yardıml!) kar>ılıgı gö/ yuınaısa nc olacak".1 MİJIUII tupluuıunun, i^vcrcnın. kı^ilcnn nıutlulufSu için. uıılaru daha ııısancıl nylumlar yaratmak için çahşır. Im a/la cn çu^u ula$mularını sa^lamakiır ı«ı... örncgin, muıtakla işlcvc tcrs hir iş akı$ı olmaınahdır. i'vıyvnın damlulık bnlünıü, öııündc durdugunu/da soi yaııımta olmalıdır Otekı lürlii. bula^ık yıkarkcn Itcıu daha çok "enerji" gerckır hcm dc kolunu/Li. üsiünü/ü ba^ını/ı ısluiırsıni7.. (Amu hanım solaklar için yupılmı$ bir hsılvan ılriinü cvivc hcgcnmışsc ona ı$lc\ nıi^lcv anlalama/sını/j MuMhuın diîyrnı. iş sııası dogru oiurtııhııamı^sa. yılda 1520 km. daha çok yiiriiycccgım kavratama/sını/. (, ünkü scçimlcn kom^ulannın. M N eşimıı doKiunun bak bak demclcn içindır. Mimar en onemli kiiltfır aktarıcısıdır Yapnkkırı li kultOr aktancısıdır. günliîk ya^amdiiıı ba^layardk lüın toplum yaşnmını cikiler. Onun için dc. liîm V dfiic"> inılcri, birîkînılen. ka/:ınınılan hirbıriiHr olanık Liına cn çajldu$ bıçimdc yansımahdır Nc olııı.sa oisıın ilcriyc dogru, dalıa mullu bir gclccogc ıkfnı olmalıdır yapılı... Kcndi geçmi^tnden ya da bir h;ı>kıı kîîlıünlen kopya onu geleccflc ta^ıma/. Hu soruınluluğu için muttakun. oturma mlasından. soknftnm. utunına. kentinc dck bfıtön alanlarda savnşım zımınlugu vardır mimann... Ncdcn? (,'ünkü o işvcrcninı bo^ıma piılcrlerdcn konımak isicııiırkicdir. Onun en a/ yorulınasını, gcreksi/ haaanacak para için hoşa çalı^mamasını istemckicdiı. Zamanıııı daha da insan olmak için kulkuıınasıııı islcmcktcdır Minıarlık clbctle ıı/manlık işidir. Mlgi î^idir. Koca bir u/ıııankır ordustınu yönclcrck cn iyi sonııcun almınasmı üagluına i^idir... Amu hcr *cydcn fHice kkfillflrv iyidir. Kultürsfiz birmimarlıgın sonııcıı, bi/.inı kültüntu/lügümü/ün iiynusı ölur çıkar. IXrdim ya mimarhkta yalaıı şöylcıımc/. m Bu ncdcıılcrlc; Uelctliyclcr Yusası, lınuı Yasası vc hatta anayasada avık ve kesin hüküınlcr getirilip, ycIkitiİLTİıakkııula Mca>dırıcı yapflırınılar" da dü/cnlenerck: kavak yapılaymanm, dolaylı (iınar planlanylal ya da dolaysı/ (kanunlarla) asla alicdılcıncycccgi. lıpkı ornıan suvlannda olduğu 91 gibi. "Anayasa hükmii olmalıdır. Ü/crinde kaçak (yasa vc kurul dı^ı) yapı buhınan uışınma/lanıı. lapudaki alımsatımlakas i^lcmlcri yasaklaıımalulır. Yasa vc plan dışı yapıla^ma alanlanna hclcdiyc vc kcııi lıi/mcii vcrilmesinin kcsin olarak önünc gcvılmdi, lersiııc haıvkcı cdcnlcr oeTalîindırılmnlıdır Kaçak vc kural dışı yapılnşmaya gft/ yunıanlar lıakkındn caydırıcı yaptının geiirilmclıdir. Kaıını binalarının hılc, "imar durumu olmadan" ve lıaila "ruhsılsı/*4 inşa cdilmelcri vc ihalcyc vikanlmalan duıtUınıinKilıdır. Atıayasii vc yasalartia "kcııte karşı suç w kavraını nctlcşlirilıneli ve taııımlaıımalıdır. • MlMARLIK SANATTIR VE KORUNMALIDIR S on olarak. ıjuruı da aıııniüutmak isieriz ki mimarhk tettıelde bir "sanar'tır vc icnicl gf»el sanutlar ivcrisuıdc dc tarihıeki birikim ve saygınbgıyln gclccepc aktanlması bir insanlık borcudur. Bu ncdcıılc de anayasanın "Sanafın vı* Sanatçının Konınmatr baylıftını taşıyan 64. iTiaddcsîndcki: M Devlel,sanal faalhvlkrini vc sanatçıyt korur. Sanat eserlcrlnin ve saııalfinın luırunması, defterkndirilnıcsi ve Kinal sevgiftînin yayılması için gcıvkcn tedbirieri alır»." hükmünün; u mimarlık saııair vc u bir sanatçı olarak mînıar** ıcııı (IcyuşanM et\ifilmcH\n\ cngclleycn, yukarda özetlcnnıi^ tflm **mimarlıjı dışlayıer tutum, poliıika vo yasal dîi/cnlenielerin gidcrilmesi yönündc, ilgili lum kişi ve kurunilannıı/ı bu *hanayasal jjörtv** için de ii/cricrinc duşcni yapmaya çağınyonız. » 14 I