Katalog

imarlık ve kent TÜRKÎYE'NİN MİMARLIKLA YENÎDEN BULUŞMASIİÇİN S/% MİMARLAR BİLDİRGESİ er yıl ekim ayının îlk pazartesı günü; Rilcşmiş Millciler (BM) ve Ulııslaranısı Mimarlar llirligi'nin (U1A) orlak vc panılcl cikîııliklcri ulanık; "Düoya Mimarhk ve Kuııul GünO" olarak kııilanmuktadır. Mimarlar Oılası. hem ÜIA'nın I94K yılındaki kıırtıtuları arasııula yeralsın. hcnı de 2005 yılıTemmuzayında Islanbulıla yapılacak Dünyu Minıarlık Kongrcsi'nın cv sahibı ulaıak. 2004 yılı Dünya Mimarhk (lümi'ndı: ılgililcrin vc kamuoyumın dikkatini dognıdan dngnıya "mimaritga" çckmcktcdir. Çünkü ülkcmi/, ycryüzündckı cıı cski mıınarlık birikiınlcrinc sahip bir uygariıklaı cogrdfyasım **yurtw cdinmcmi/c ragmcn. ıniınarlıktaıı vc ıninıari dcgcrlcrindcn İıızla Mıuaklafmakta"dır. Denebilir ki Türkiyc'nin 21. yü/yıla haşlarkcn vagdaş dfinyadaki ycrini inmmlayacnk gcleccgin tarihçüeri, ya^adıgımı/ şu yıllan "mimarlıftın vc külıiirel ka/aııınıların dışlandığı donem" olarak da ya/iicakladtr. U kadar ki bugün anık kcritlcriıııı/dckî yaptlann büyük çogunlugu hcmcn hiçhir mimari kaikı vc mimarhk hizıncti olmadan gcrçckleşmekte; lasanmsız vc üzeıısi/ kcntlcşınc yaygınlaşnmktiı; imar planlaması sadccc arsn vc urazi nıntlannı çogaltmaya vc ülcşmcye ynnelık bir kavram lıalinc dönüşürkcn. mimarlıgın bir tupluınsal kültür vc "uygaraı yafama koşulıı" »ldtıgıı ht/Ia ıımıtıılmakiadır. Ftöylcsi birsfıreçte de hcrbiri binlcrce yaşında olaıı vc kcıulilcnnc lıas kimlik dcğerlcri bulunan kcıillcrimiz giderek *tip yvrk^melere™ dönüşmckic; tarihscl dokular ik küllürel vc dogal pcyzajlar yok »Inıakla vc aynı süreçtc sanatlarmı gÖKicrnıek. yaralıcıhklannı kamtlaınak istcycn mimarlarcu lasarlanmış ozcııli yapılar hilc huluıulukkın çevrenin karaklcrsi/ligi içinde topluma vc kenic getekcn katkı yapama/ dunıma düşmcktcdirlcr. Iştc bu gidişîn sadccc mimarlıgımı/ açısındaıı tkğil, (nplumsal gelişmcmi/ vc ulusal kalkınmamı/ açısıııdan da «Hidc gclen sonın lıalinc gddiginî saptayan Mimarlar ()dası, kuruluşunun 50. yılındakî Dünya Mimarhk Günü*ndc, her alanda görvv yapaıı ınımariurla birliklc **Türki>(e'de Mimarlıfia SajRi" yünîyüşünu boşlatmaktadır. Bu larihscl uyartııııı kalıhmulan olan füm mımarlar adına; ^l'ürkiye'nin Mimarlıkla Veniclen Bııluşmasr iv*in sapiamalan vc öncrilcn ıçcrun M Mlmariar BiMlrKrsi*1 dc ayııı güııün anlamı içiııdc ilgililcaft vc kamuciyuııun bilgisinc sunulrııaktadır. Nc larihlc göriilcn nc dc dünyamn haşka bir uygar ülkcsindc rastlanan vc Türkiyc miınarhgıııı .ıdcia "mînıarsı/lıja" luisak ctlcn bu yay^ın luiunuın huşlıcu ncdcni, yapılarm hcr şcydcn oncc bir u kül1ür \arh)>ra oldıığıı btlineinin yitirilmesi vc hcr yapı ilc sadccc Hsadcre ranl eldc cdilmcsi" hcdcfinin luilünic^lırilııtcsîıiıi'. Cicrvi. Ncııı yıllarda ö/cnlı ıninıari lasarıııı vc uygulamalarla gcrvcklcşcn yapılarm mni (salı$)dc$crlcrini dalvı ıla yfıkscllligi gcrçcpi lî/cllikle "Ifiks cmlak pamnııda" kabul ^örmeyc başlumı^ olsa bılc. nuiliyclı vc saiı$ dcgcrlcri düşük yapılaım du bia*r Hya$ama ııitfkanıw vc Mkianl9ıtkl kimlik de£ı ı ri" oldııgumı kabul cdcrvk lüm binalarda yinc mimariyc saygımn oncmini görchilcn davnuiı^lar yaygııı dcgildir. Böyk'M hır anlayı^ııı cgcmcııligı allıııda yapılarm kcnilcnmi/dcki M lvk lip apartman pey/ajf nın yaratlıgı kanıklcr vc çcvrc bı»/ulmasına kanjı dıı ahnması gcrckcn önlemlcrin ha^ındu. itfc bu u mimanulıj^** bir an oncc scm vcrccck pulilika vc dü/cnlcniLlcrm ıİL*vrcyc girmcsi gelmcktedir. Bu ncdcnleılc; tüm yapdann mimari prujclcriııin, sadccc "mimarlar tarahndan** lasarlanabilcccgi vc ynpı iyin gcrckli digcr mühciHİislik tcsisal pmjclcrinin dc M mimari projcyı u>Run** vc bu yondc yinc M mimann cfgudümüM altmda dii/cnlcncbilcücgı. bu çagdag uygarlık kuralımn da iî/cllikle ilgilı mcsfck odalanmn ^öyclrrinî vt1 fiyclrrinin projclcrini dcneHcyerak" yaşaına gevirilecegi. yanı sıra tüm iııyuıt ruhsatı vcrcn vc prnjc onaylayan katnu görevlisi kişi ve kurıımlann da hu kurala uymamalan durıınmnda "caydırıu" yaplırımların uypulanacağı, ^imar yasa«nda" ve imarla / yapılaşmayla ilgili digcr tüm yasalarda ivcdi olarak ycı alınaiıdır. Y A P I MİMARİSİZ1 DENETLENEMEZ B MlMARLIK. SADECE MİMARLARIN DEĞİL. TOPLUMUN VE ULUSUN UYCARLIK KÜLTÜRUDÜR I i B ir ülkcııin mimariıklan u/akla$mast, hclc Türkiyc gihi ıliinyamn cski uygarhk ka/anımlanna sahip bir ülkcıım Mkcndi mlmarlıfiından'" gidcrck u/akla$ınası, sadccc sıradıın bir imar vc yapıla^ma M>runu dcjiil. daha da dcrinlcnİL' bir ^kîmlik1* bıııialıını vc hcr açıdan ttkflUürel'Mis>alckonomîk" yozlaşma vc pcrilcmc snnınu olnrak yns>amsal öncm la$ıınakladır. Bu nedenlc, yinc liîııı ülkclcnlc dldıı^u gıbi, Pürkiyc clc de; ^nıinıarlığın kurunması \e eflişllrllmcsiM konasu. sadccc ınimarhk vevrclcrinin gündcmiylc sımrlı kalmayatı, tophımıııı vc yönetîmin (ulaanıin) liim kcsimlcrini kucaklayarı bir "ulusal sorun" vc "ulusal sorumluluk" kapsanıııula clc alınmak durumıındadır. () haldc.Türkiyc'yi ycnidcn mimarlıkla vc mimarhk degerieriylc larihinc dc yakışir bir dfl/cydc ve olgıınlukta ycnidcn hutıı*iıırma yorcvi vc sorumlulııgu, iştc bu mimarhk tlışında. ama mimarhgt dı>grutlan fctetkile>en" vc halia "yönlcndircn" kurum. kcsîm. scklör vc kişilcrc dc dti$mcklcdir. Niickimhıı koıtu, DPI'nin2(MK)')crinc^igindcki R.BcşYıllık Kalkınma PlanıM ha/ırlık gahşıııalarında da clc almını$ vc Kültür llakanhgı ilc Mimarlar Odasrmn ortak girı$ımlcrıylc "Mimarhk Küllürünün Yafatılması1* koıuısu. aynı çalışmalanlaki u plan hedefleri" anisıııa da ka/nnılınlmı$n. Nc \"ar ki aradan gcçcn 5 yılı aj>kın sütcyc vc ö/cllıklc ılc IM^Jılaki hüyük Marmara dcprvmlcrinitı venligi dcıslcn.1 ragnıcn. nc hükümcl pulitikalanııda, nc dc loplumsal aydınlamada n>l alan kcsimlcrdc, minıarlıgın Cınccliklc bir yagama zcnginlîgi vc gcvmişlcn gclcccğc ça£da«h£ı sürckli kılınak ivin ohna/jca olmaz bir uygarlık davıanı^ı ulduğunu sauınan tulııınlar gö/lcncbilmcktcdir. l^ic bu sürccin de sorculanmasıyla yapılan a^ajiıdaki naptamnlar vc dcfcrlcndirmclcr, Türkiycnm ycnidcn bir kültiiı, kcnt vc yapama zongınhgi ülkcsi ulahilmcsi yönüıulc mımarlıgınu/tıı artık pi/otılınesi vc korıııınıası ivin: ütiicliklc hangi ktınım vc kcsımlcnlc nc pibi önlemlcrin ahnması gcrcktıgini dc amııiKniarak, ilgili Ifim kişi vc kıırulu$lara bir HrehİHbr** ö/clligi taşıyıv. en/cr yckildc M mimar M , özcllikle \W9 dcpa*mlcrindcn s»nnı yörürlüge kunıılan ycnı "yapı dcnelimr mcv/uatıyla tb Mlusarladıgı blnamn uygulamasıııı hilc dcnellemcklcn** dı^lunmaktadır. ()ysu lıcr yapı. tarıhtcn giiniinıiizc gclcn yapı kültüriinündc bırikıınlcrinı ıçcrecck şckildc. öıuvliklc bir mimari ünîndür vc hıı ürünüıı lasarımından uygulanmasına kadar hcr ^rindc, yinc önccliklc miınannın vc mımariııin kalkı vc .soruınlulukları icmcldir. Kcntscl vc yapılı vcvredc giderck çogalan u mlmari uyumsu/luklann" d<ı başlıca ncdcnlcn aRisııuia ycı alan hıı "mimsıri drnelimden yoksun yapıla^ ma*\ 1 (>W dcprvmlcrındcu sonra yüriırlüge gircıı Yapı Dcnctimı Yasasfnd;ı gnlcrılcbilccckkcn daha da püçlcndîrilmîşLir. U kadar ki, bu yasaya görc kuı ıılan kiıni **Yapı Dcnclim Şirkefleri**, iıı^aadunııı kcndıkTinc cniancl cdccck yapı sahiplcrinc, oııları "çeknıck" i^in "bvduva mimari pnıje" MI/Ü bilc vcrcbihncktc, yani "mimarhk** gibi hir uygarlık hizmcıi :nKta "pnımosyon" ulanık sunulabilmekialir. Hıı ncdcnlcrlc; gcrck İmar YasasMida, gcrck Yapı Dcuclım YsLsası'ndu vc Kültür vc labıal Varhklanm Koruına Ya*ası da dahil olınuk U/crc. imar ve yupılaşmayla iljj"ilı dıgcr liim yasalarda. ynpıIann uygulanmastnıia (inşaatlann tlcnclımındci nıcslck tulası disiphuı vc kıırallan ıgcniindc; u mimari pnıje nıiirllin mimarların unaylı mimari pmjcye uygunluk i(in mcslekl denclimdcn sorunılıı ve yukümlü" olacaklan. jynca imar vc yapı dcnctinıiııdcn MMIIIIIIU liim kamıı gorcvlisi kişi vc kuruınların da bu kuralı gtî/cfcccklcri vc aksi taklirdc cayıhncı vaptınm lanmılamalan. gciırilmclidir. M 1 Aynca, yinc o/clliklc kamu yalırıııılannda * yaygın olan vc licm u h M projelendirnu ile hcın \k ııvuıılatnanm projcyc uygıın »hnnsı icin gercklî icknik dLiKliındc, "mimar" \Lmiir "kurunıun" (!) ynrcvli vc yctkilı kdındığı uygulamalara du bir an iiııcc MIII vcrilmclîdir. Cürıkü, ^mimari liâ^arınr bir M M kültür vc sanat e>lcmidır vc kunım xan:ıivı olama/. ki^i ya da kişilcr ulur. Aynı ^ckildc hir sanal cscrinin tasarlandıgı bivimdc ıııcydarıntictirilmcsınidc yinc kuruııı ıicgıl« sanalvı ya da ^ıııatçılardcnctlcr liu evıeıısd gcrçcgın ve lartı^ılma/ kurahıı. M kamu l»iııalarındaw ııcdcn gcvcrh ulnıadıgıııı artık M»rmak vc icrkcimck ıvin dc Türkiyc ılcki yinc katnu binatatımn yaygın u mimari durumlarr /alcıı ycurıiKc güvlü bir ncdcni »luştunıyor. YAPILARDA VE KENTLERDE TIPLESME1. AYNı ZAMANDA TOPLUMSAL YOZLAŞMADıR 'MlMARİSİZ KENTLEŞME*. İLERLEME DEĞİL CERİLEMEDİR r T ^ ürfciye'dcki Kadccc k;wak ılcgil, ^ruhsatlı** yapılarm hilc çok büyük bir I ı;oğunlugı»nıi] ınıınari pmıclcn "mimar olmayan** vc Mmimarlık yclkisi X, bulunmayan" ki$ilcrcc vc hatla bkkurunılan:aM (!) dü/enlcnıncktulir. T ürkiyc'nin tarîhindcn gclcn c^si/ miııtari /cnjîinliginin çagıla^ mimarlığa da Mcvrenstfl derslerw vcrcu cıı öncmlı ö/cllıklcrmdcn biri. "kultürd çeşitllligl" vc hcıuon hcr gclcnckscl btnnmn bulundugu yer, ikiım, konum 9 vc kullanıcılan açısınıkın la^ıdığı "farkh mimari * dcgcrlendir. D Bu voşiililik, saılccc bolgcdcn Inılgcyc dcgıl, aynı bîîlgcdc vc lıaiia aynı *" 12 t •