Katalog

imarlık ve ken kenltekimahallvdckı gclcnckscl yapılarda ıla gözlcnmcktcdir. Tarihî dokulanlaki yapıliir mal/cınc, form. oranlar. gcncl plan şcmalan ya ıla digcr kimi ortak yönleriylc, hırhirlcriruıı "bcracrT olsalar bilc asla "aynnr dcgillerdir ve mınıarlıkia da bu /aicn olama/. (,'ünkü mımarlık. hcrhangi bu varlık olarak dcgil, bîr »msyal varlık" olarak ve M farklı kijiliklcre" sahip •»inıana" hizmct cdcrkcn. o ınsuıı ya da ınsaniarııı "yafama orlamlarT icin iasarlamnı$ hertfırlü yupılanmada da bır hayvaıı baımağı gibi u a>nı üp" mcksinlar degil, yınc ıklımyöaH'ografyakültürcl elkileşimlermul/cnıepey/aj vb. etmeıılerlc bîrlîkte "inuuiın yayam zenginligi w çcşltliliftiııe saygıir tnckânlar yaratılır. Türkıye'dc, ı^te bu kendi nuınarlık tarihindc dc cn /cngin bınkımleri bulunan evrensd mimarlık kııralmı adcta hivc sayan M fip pnıje" anlayışı, ııc yazık ki hâlâ ctkısını sürdüröyor. ( ) kadar ki bu lip projder. iarklı bülgelcrde bile aytıı gckildc uygulanarak hülgelcr arnsı iklım, kfıltür. çcvre vb. etmcnlcrdcn kaynaklanan faıklı miman kımliklcr yok cdilıyor ve Fdirne'den Kars'a kadar tüm ülkc "aynı liir" ve u lek dflzekiyiliksfc yapıla*maybr donatılıyor. Üsiclik. "rnlmari proje gidcrini iMİtma" vh. gibi nedenlerle yaramgı "mimari takribatııT nc denlı yüksek oidugunu gorcbilme hilincindcn bılc ynksun degcrlcndinııclerlc hâlâ icrk edilmcycn bu tîp proje anlayı$ı. sadcee okul, karakol. lojnıan, hastanc vb. gibi "kamu hi/nıvt binalarıııda" uygulanan "hazır projelerte" dc sınırlı tlegil. Sehireiligin minıari koklerindcn ve mimarlıkian hı/la u/aklaştmlmasıvla yaygınla$ın "mimarlıfcın diflandıgı imır planlarında" da M lek tîp apariman tasarımı" için gcrekli her türlü "ySnlcndirme"" vc lıaiia "/«rlanıa" yapılanık, hem birbırlcrını yinclcyen tekdfizc yapıiar, hem dc aynı yinclemcylc gclişcn M tep tip \c lek Ğü/.v kıntler* yaralıhyor. Hîîtün bu lîplcştincı vc kişilıksız yapılaşma dayatinalanna yınc M lip imar yönetmeliklcriylc" de açık yasal desick saglanıyor vc larih boyunca farklı vc /cngin mıman kfiltfirlcrlc hc/cmııiş kcntlcnmiz, bu tek lîp imar yönctmcliklcrinin, onlarla ııyıımlu planlann vc ı'i/cllıklc kamu yapılanndaki yay^ın ha/ır pmje anlayı^ırıırı cgcmcnlıgi aluntla. mimari vc kentscl kımlıklenm yo/)a4>maya, çırkinle^ncyc. kı;>iliksi/lcşmcyc lcrk cdiyorlar Uu ncdcnlcrle; Türkıyc'niıı gcncl mııııari peyzajım vc mimarlık kfiltühînü bu yo/laşma vc ickdü/cltktcii kunarabilınck ıçın: Ha^la Raymdırlık vc Iskan Bakanlıgı ıılnıak ü/crc. lüm yatınıncı hakanlıklarda vc dı^cr Kikanlıklann hi/jııcl binalan gcakMiııuclcrindc "hazır lip proje" uygulaınalunna kcsınlıklc scın verilnıclîdir. ()/cllikle okul lojman, sosyal ve kühurel tesislcr. lupluma avık diger hi/nıcTlorgihı. hem kııHanıctlanıı hem dc bıılunulan kcntın vc yörcnin nuınarlık külıürii ü/crinılc ctkıli vc "firnck** nlu^lurabılccck bınalann, **yöresel vc v çalışmayı önemsemcz ise, buna yönelik yasal bîr zonınluluk olmadıgından, mimarlık tarihinin heviği olan kcnilcrimiz bu tarihi bılc akadcmik egîiimde ögrcncıiK*ycn planulann fi/iksel yapılaşıım önermelerine teslıııı cdilıyur. C) kadar ki, cn önemli ve öncclikli anıacı tarihî kcni doktılannın Mmimafft selenck, pcyzaj, nilelik ve karakterierlni korumak** vc ycnı yapıla^mayı da yine bu tarihscl mimari vcvrcyc u uyumlu M miman kurallarla sağlamak olan SlT alaıılarıııdakı "kııruma amaflı İmar planlanııda41 bile aynı dar bakışlı mcsGİeki aynmcılık önc «jıkmakladır. Koruma Yasa.si'nda yapılan son dcği^iklikic hilc bu yanlış gidcrilmcmi$. gclenekscl vc larih.sel mimariyi koruyup yaşatacak bu planlardan yınc M mimarlık egilimine vc biriklmlne sahip olmayan*1 plancıhır sonımlu veyvlkili kılınmışlardır. Oysa. mimarlık ve ^ehircilik arasındatfrülmektcolsın höylcsine aynmcı ve gıdcrck Ma|ilmaz** düzcylere cırmandınhui akadcmik ve yasal kurallarla dcsteklcnmiş bir "duvar" başka hisbır (îlkede ynklur llelc kentlcrin larihsel \c mimari kimliklerini sürdüımcye vok hüyuk hîr ö/cn gmleren ve Türkiyc'nin de im/ası oldtıgıı sayısı/ uluslararası sö/Je$meylc kcnllcrin mimariye saygılı ve bafımlı olarak planlanmasmı vc gelişmcsini hukuksal püvcnccierc de b,ı/»tamı* Avrupa ülkclcrındc isc hiv yoktur. Bu nedcnle, geneldc mimarlıgın dışlunması. ö/elde dc kcnl planlaına.sindaki miınarsı/ ^clnrcılik polıtikası, cgıiimi vcyasaları, Avnıp;ı Birlıgi sürecindc de ivcdî vc ciddi olarak ele alınması genrken lenıcl konular amsında öneın ka/anmııslır. Bu nedenlcrlc Türkiye'nin ve kentlonn miıııarlıkla yeııiden buluşuhilmcsi tvm ö/el hir önem ve agırlık ta^ıyan hıı suruııun çö/ümündc. öncclik YÖK'ün konuyıı gfindcminc alması ve îilkcdcki lüm mimarlık nkullunnciı. "mlmariık ve şrhircilik bolfimleri arasındakl aynş mayi ve birbirlerine yabancılaymayı önkyecek" ycnı cğitım poliıikalanııııı vc içcıığının İK'lirlcnmcsi ivin üıııversiteler dü/cyinde ivcdi valısma ba$luiması gcrekmckıedir. Buna IIÜRIICI olarak. mimarların vc şchircilcrin ıncslcki yelkilcrini lanımtayan yas;ılaıtlu ıhı ycnıdcn düzenlemelcryapılarak. kcnı planlamasında niııııann yclki ve soruıululukları ııygaılık larihinc vc çagıbm minıari ilkc ve degerlerc saygı ivinde ycnidcn bclırlcnmclidir. I ' AvRICALIKLI İMAR HAKLARI* DURDURULMALIDIR mimari girdiler" vc M iflnlerl** birlîklv gö/clılcrck vc ö/cl olsınık M u binalara*4 ve "oanalara" ha< tasanmlarla jîcrvcklcijlırilıncsi saglanmalıdır. Hıınun ıvın dc sadcvc imar ıncv/uatında dcgil. ılulc vc yulırım mcv/ualııula «hı liıghır kamu kıırtım vc kurulu^uııun, M llp projv uypulayamuyacagr acık luıkıim olanık ycr alıııahdıı. Aynı kurala paralcl olanık, Uüyük^clıir Bclcdiyclcn dışıııdaki lum belcdiyclcr ve hricdiyc sınırlan dışındaki lum al.mfarda vjılılıklcr cliytc yürfilülmcktc olan "lip imar ^uncfnu'ligi^ uygulanvuına da soıı vcnlmcluİİr. Ncr kciılın ya da ycrlcşmcmn. nc lör bır mimari yapılanma K'indc imar görcccğı, oraya yoııclik iklim, vcvrc. kflltflr vc kcnlscl dokıısosyal yaşanısckıörcl yönclimlcr dc gö/ctîlervk haztrlanaouk. yine sadccc o kenic has vc aynı kentin bu degerlennı. nıtcliklcrıni gözden ıınar planlanyla da ilintilı olarak düzcıılcnmi^ yöııciııiclıklcrlc bclırlcıııncli vc yönlcııdiritmelîdir. Bunu sağlamak ü/crc ısc yine sadccc imar mcv/uatında gcrckli dcgi^iklikJcri yapmakla yclinmcyip. hcrkcniin ö/cllıklcnnı inlelcyerek ıınar kurallanm belirlcyccck o/el bır icknik drgötlenıncnin. Hayındırlık \c Iskân Bakanlıgı Kfilıür liukanlıgı Vcvn: Bakanlığı lllcr Uankası ve ilgilı ıııcslck udalan i^bırligı igcrsinde ve yine o kcııiın ycrcl u/maıılan ilc kent üzenndc aru^ınualar yapmı^ mimar vc «clıirci ılanı$ınanlarla bırlikic, yerel yönctımlcn dc ortak edcrck kunıımallaşmasını ba^latıııak genrkıyor. T KfNTLER. MİMARUK DISUUURAK' PLANLANAMAZ ürkiye*dc mimarlık sadccc dışlanmakla kalmıyor, var olan vc hâlâ "gereksinme" duyıılan mimarlık da (> miman efik dr£erlerinden vc loplumsal ıorumluluklanndanM lumklaşlııılıyor.. Buıuın h;ı$lıca ha/ırlayıcısı vc yönlcndincisı ise; "krafecl çvvmıel kultürcl loplumsal \v larihsel degerleri gö/etmoyen imar kurallarıyla mimarlık Orfinleri yaralma zorlanıasıdırM. (ienelliklc arsa vv arazilerdeki M inıar rantınr* maksimiw eiınek. kimı /aman (kı yatırımcıların M ayncahklı n . "farklı" ve "önfmli" olduklsırını Mmim:ıriylr vur|>ulanıakw isicmcleri yü/fınden, mimarlıgın temcldc yukanda sımlanan dcpcrlcrc ^hajjımlı** nıtelıgiııi M 1 gözcimeyen yapıla$malar. kctıilcnnıi/ı. kıyılanını/ı \c di£cr ranlı yüksek* tunsiik iHilgclâriıni/i hı/hı samıalıyor. Bu tür. hir bakıma "kenle vr çe\ırye karfi siıç" örncginı dc tılu^ıuran; vc nitekim imar i/inleriylc ilgili işlemlcrinc dava açıldıgında. yargı larahııdan dsı v g u ke/: ^mimarlık, >ehirrilik Hkckriııc vc kamu yaranna aykırı buluııarak iplal edilen*\ ancak hcrıı diiv» konuscu yapılamayanlann voklugu. hem de imar i/inlerini yargı iplal cflmi^ olsa bile bu kararların idarelcrte "ııygulanmudtgr îîrneklerin yaygmlıgı yfizünden iilke dü/eyiıulcki mimari pey/aj ü/criııdc ciddi lahıiballaryaratınaya bsışlayan M a>rıcalıklı yapılaymalar** da artık sorgulanmalı ve terfcedilmelidir. Bu ncdcnlcrlc; ulkcdcki her türlü yapıl:ı$mamn ve tüm bimı ve yatınınlann, degişik bakanlıklarıu vc kamu kııruııılarının elindcki **özel İmar yTlkllcriyk" cicgil. 44 bıılunulan kcntc vc ycre ait "gpnel imar planı kararlarıyla gcrvekle^liıılnıcsi, ıınarhı ılgıli tfirn mcv/iıalın ve yine imar yetkisi bulunaıı lüm kunımlara ait mcv/ualın **temd ve ftdiin verilmcyecık ana ilkesi*1 olmalıdır. ı İ i I T flrkiye'dc mimarlıgın dışlanmasını hızlandıran ve ozelliklc kcnilcrin M u 1 yapılavnasında mimari ü/enio" ve mimari karaklerierin* gü/ctilmedigi ickdü/c mimari lasanmların adcta ulusal ölçektc yaygınla^masına yasal ve teknik dayanak oluştunın çok önemli bir laktor de M kent planlamasında ınimarlıtı Iflmflyle sonımluluk alanı dışına iien nıcslckî a>n$ma n siînrcîdir. Ozelliklc 1980'lcnietı sonra kcnt planlaması sadcce "tek bir meslekl beeerl konusu*" gibi gAriitcrck ve yine sadccc "plancılann" ycikı vc snnımluhıguıı» vcrılmış; böylccc kent tarihî ile mimarlık larihinin bile ö/ilcşligıni dünyaya kanıllayan hîr flîkede rtıuinıarw/ kcnl planlanıaıaw döncmi başlniılmışlır. Aynı aynmcılık. sadcce kentlcrin M larihten selece^e tafinması H gcrekcn mimuri ve kultürcl kimlik dejcrierini yeteıincc giwc!cmeycn bîr planhunaya ııcdcıı olmakla kalmıyıv; doğrudan mimarlarııı da "kenisel bülünlfisa vc çevrvyi fsfiavlmcdifii**. parscl ölvegindcki sonımlulukl«ırla genel tt < > apdıdoft»lkı>ntsel oriama yabancr mimari lasarım yapmalan gibi, yine tcmcldcfilkcmimarlıgını vc yapılaçma kalitcüiııı olumsuz yöndc ctkıleycn bir mimari davranış biçimini hı/la yaygınla$iınyor. Buna koşul ularak. böylesi bir aıılayış dtjgrudan şehircilcri dc o keniin ya da yörenın "minıari küllur % kimlik verilerine >abancı planlar^ ürcinıclcriııe e asorluyor, egcr planı üsilenen şchînci kendi kiçiscl duyarlılıgı ilc mimarla hırlikte ÇA6DA5A ESİN KAYNACl OLACAĞI BİR MİMARLIK İÇİN GELENEÖİN I T ürkiyc minıarlıgının uzcngin tarlhinden yararlanarak^ jicl^ip hem iîlkeyi kimlikli kılaıı. henı dc dünyaya yine örnek ve öııcü olan bir mimarlık külıürii ve duzcyıııe ula^rnasını sağlamak ü/crv yine önccliklc YÖK diLfleyinde konıınıın ele ulınmaM; mimarlık okullanıula gelctiekscl mimarlık ve mimarlık lanhıylc ilgıli dısıplinlenn sadecc ^brlgvlcmr" ve tfc ^ögrenmc** dü/eyindckı yan disiplınlcr şcklindc dcgil çagdaş la»arıma da yön \vrecvk ve llham kaynafiı olacak temcl mimarbk derıleri** anısında yer alnıalan saglanmalıdır Buna k*>$ul olarak. rcstorasyonlar dışııtda, ^Kvleneksd yapı hislem ve ögelcriyk yvni yapı tasanmını ve inşaaiım olanaknz kılan" vc «özdcdcpremedayaıııklı ınimari için getirilmîş **kflltürel luuanımlanlan habente" teknik mcvzualın da dcgı^mesı gcrckmcktcdir. Aynca yine ozelliklc \*W) depıvmlcriıtden sonra yuriirlügc sokulan yeni yapı denetimi tnev/uatının daTütVıyc'dekı lüm yapılann adeta sadccc betonarme sistcındc m$a cdilmelerini M lek scçcnck" olarak görcn bir anlayışla dü/enlenmi$ w olması, mimarlık kültüriimü/ün dışlanma.snun ötusınde, **yok edilmesi anlamıııa gclmckiedir. Bu ııedenlcrle; cgilinıden mcvzuaia, tasanm kıiRdlarından e uygulama alanına kadar, weeleneks6rl ka/anımlan ça|daf minıarlıga * I 13