Katalog

B I R İ N C E L E M E K İ T A B I Türkiye Tarihi Antolojisi Hata bllimset faaliyetin özünde vardır ve "hatasız" blr yapıt ya din kitabıdır, ya da din kitabına çok yakın olan bir ideolojik tavrın amentüsüdür. O halde bilim adamı hata yapacağmı bilen, yaptığında da gocunmayan insandır. Bilim adamı aynı zamanda bir hata avcısıdır ve eleştirinin bilimsel düşüncenin özünde yer almasının paraleimde olarak, bitimin ancak yanhşlann elenmesiyfe ilerleyebileceğinin bilincindedir. M.ALİ KILIÇBAY TÜRKİYE TARİHİ3/Yaym YönetmegArcmcmckte, hata yapmayt bir sııç olarak kahııl etmektc ve bunlar orlaya çıkani: Sina Akşin / Cem Yayınevi I Kod nldığıııda da uımiperanc savunmalara giNo: 022.342. rişmcktcdırler. Ne kadar ya/ıkf Oysa bu ÜRKlYE'de oıuramayan, yerleşemeyen ve kapsamı ile amacı iyi bciırlenemcycn kurumlardan biri dc cle;liridir. Bilimin ilcrlcmesi ve geli^mesi için olmuisa olıuaz nitcliklc olan bu kurum, ülkcmizdcki cn tlst dü/eyden ayclınlar ve bilim adamlarımn ço£u içiıı bile sevimsu, yersu vc gercksizdir. llcridc yayımlayacağım ve dogrudan bu komıya ayrılmış olan bir incelemcmde de degineceğim u/.ere, bilimsel tutarlık ve gulişmcnin ıcmel oluşturucularından biri olan eleştiri kurumıınun Ttirkiye'de bu deııli "lu kııka" olınasııuıı birçok ncdcni atasmda, en önemli bir tanesi dc ınsanlarımı/m Şarklı reflcksleriyle ilgilidir. Konesans'la birlikte yaşanmaya ba^laııan htıyiik DoğuBaü /ihinsc) kopıı>undaıı iliburcn. bilgi ılrctitııi Ilatıda akli (rasyonci) halcgclirken Doğuda nakli olnıayı sürdtırmlijuır. Buıuııı son dereee açık iiıtlurıi!, Batıdu bilgi uaiimmiıı "doftru"lann kc^finc tlcğıl de "yanlış"iann araştırılmasına yönelik tıale gelmesine karjılık, Doguda bilgilerin ustatlar laıafındarı. bir kcrede cbediyeie kadar gecerli olaıak va/'cdildiklcri vc bunların en (a/la şerhedilerefc akıarılacağı dilşüncesi kendini sürdünnü$tür. Böylece Batı. bilimsel devrinıi gcrceklcgiirirkcn Doğu, nakledilen "hllgiier" düzeyinde kalmışdr. Olkeıni/de eleştirtye tahaıtımül edilemenıesinin temel nedenleriııdeıı biri i$te bu Şarklı rcllcksi.içinde yer almakıadır. Boyleue illkcmi/ insanları gcti<>menm, de£i$menin gerçek nıoıorunun lıaıa olduğumı rilmiştir? Hfer öylcyse bu, ncden belirtitmemiştir? Ren eleştiri kıırumumı ciddiye aldığıın icin cserin yuym yüıiLımcninin verdiği cevaplann lümttnt) irdeleyeceğim. Birinci cevap, benim Türkivr Tarlhi'nin planlani} bicitnine yönclttijim clestiriye ilişkindir. Bana görc adı Türkiye Tarihi olan bir kitap, Türkiye (opraklarmm (üm tarihini kapsamalıdır ve Turkleri» Anudolu dıjındaki tarihleri ba$ka bir incelemeyc konu olmalıdır. Ç(mki) adı Tilrki ye Tarihi olan bir kitapta, Tiirklerin Asya'daki tarihlerinden i$c başlanıp Mala/giriönccsi Anadolıı tarihi ynk sayılırsa, bu uluslan, ırkları tarihin ana deği$lirici faktörü olarak gOreıı tvsıtıi tarih te/iyk* aynı safta yer alınak olacaktır. Resıııi larihcilcr vc kurumlar bu konnda her şeyi sOylemiş oldnklarnıdaıı, aynı dojrul(udu yeııi bir kiiap yazınııııa giri^mck israftan ba^ka bir $ey dcğildir. Ote yandaıı tarihe ırkııicrke/li bakmak icin ya/arlarııı mutlaka ırkcı olmaları da gtfrckmcz. Beıı deSina Akjin kadar, ya/.arlurın ırkcı ulmadıklanm btliyorum. Ama vurgulanma.sı gereken nokta, eseriıı ana ytinelişinin ırknıcfktv.li uldugudur. ÇUnkü Türkiye tarihi gencl lürk larihinin bir parçası olarak algılanmı^tır. l>tc ırkmerke/.li olan nokta da budur. I'arihe bu manlıkıan bakıldıgında, hcmen lüm Asya larihine lürk tarihinin kapsamı iv'indc cn a/.ından bazı donemlcr içiıı bak ınak mümkundür. Örnek olsun diye ve tükeıici bir sayımdan kacınrnak ü/crc zikrcdersem, lran'da devlet kuran Setçuklular, Afganistaıı'da devlet kuran Gazncliler, Miiir'da devlcı kuran TolunoğulUm Turkıürlcr. GörUleceği Uzere Türkiye tarihini gencl Türk tarihinin kapsamı iciııde incelemenin maııtıksal uzantısıi "Ün oltı Türk devleli" ideolojik tavrıdır. sahtfcnin Ostünde otacak bir kitap /alcrı hacimiidir, bunun aıılamı bir "beslseller" oimayacağı, yalnızca mcraklıları tarafından alınacajıdır. öte yandaıı, böylcsine bir endi$c ile bu kadar önemli bir bilimsel gerçek feda edilemez. Eğer yayın yönetmcni hacmi arttıramama gibi bir kısıı karşısında kaldıysa, o zaman eskilerin tekran olan bölıtınleri ayıklasaydı, çok fazla yer ka/andığını görürdü; b) Hayli kalabalık olan ya/ar kadrosıı daha da kalabalıklaşacaktı. Ne sakıncası var? Bu bir sınıf değil ki mevcui artınca disiplin sorııııu cıksın. Zaten yonctmen, yazarlan son derece özgür bırakıığım keııdisi ifade etmektedir, O halde sorun ncrcde7 c) Turköııtesi Anadolu tarihi, yayın yonetmcninc hayli yabancı bir konu. Ute asıl sorun bıırada ve Tiırkiye'ıün bujlıca sorunlarıncian biıi de burada. Ak$in'in bilmedigiııi söylcmosi ülkcmi/de nadir ras! lanılan bir crdem, ama bir $eyiıı yönetmen tarafından biliıuucınesi kapsanmamasının gerekçcsi olama/. Hir başkası yOnvlmcnlik yapabilirdi veya yayın yOııcimcnliği collı>|iial olarak yUrülülcbilırdi. Ayrıca belhimelivinı ki yuyın yöncımcni bilim larihvisi, iktisat tarihcisi, sanaı larihcısi dc dcğildir, ama editorklğünü yapngı kiıaba bu knnıılaıı altııakta bciü görmemi^ıiı. O /.amarı onaya şıı soru çıkmaktadır. Sina Akşin bu alanlarda /orlaıımış mıdır, /orUinmamı^ ttııdır? Zorlanmıssa (ki doğal olan budur, çünkü u/manlık uluııı cagdaş siyasal tarihiir), Türklüköııcesi Anadolu tarihi konusuııda zorlanacagı gerekçesi gecersiz kalmaktadır. T tavırla ne kadar değerli enerjiler heba olmaktadır! Her şeyin mükemmeli bulunabilsc dcği^menin vc tabii tarihin sona crc* ccgi nasıl oluyor da görtllmUyor? Arrık ryici anla>ılıtıası gcrekiyor ki ınUkcmmdlik limiı bir kavramdır, yani ona yaklaşıiır, ama ulaşılamaz. Runun bflylc olmasını sağlayan da, hata yapma ycıeneğine sahip yegâne varlığın insan oltnasıdıı, Makiııckr vc diğer canlıtar haıa yapma/lar, programları veya genetik kndl.ınndaki gibi davranırlar. o yüzden de değişme yalnızca iıısana özgüdür vc tabii buna bağlı oiarak tarih hata yapabilen insanıtı ayrıcalıgıdır. Arılıu ııı tarilıi olma/. Iriban dtgi>ir vc dcğijiirir. Nasıl görmllyoruz ki hata insanm özgürlük alamdır; hata yapabilmek tarihin ö/ncsi olmaktır. Mukemınellik ise .sanıldıgı kadar yikc bir kavram dcğildir, an mükemmeldir, ı;ünkü kcndi ycicneğiyle degi$memcktedir, ama yüce değıldir. Demek ki hata, bilimscl faaliyftin üzüııdc vardır ve "halnsu" bir yapii ya din kitabıdır ya da din kitabına <;ok yakın olatı bir ideotojik utvrııı amentustıdür. O halde, bilim adamı lıala yapacağmı biletı, • ııplıgında da gocıınmayan imatıdır. Uilim adamı aynı umanda bir hata avcısıdır ve elcşıirinin bilim sel düşüncenin özünde yer almasının puralclindc olarak, bilimin ancak yanlı$ların clenmesiylc ilerleyebileceğinin bilincindedir. Sina Akfin'in yayın yünettnenligini yaplığı ve $u ana kadar Uv cildi yayımlanan Türkiye Tarihi adlı kolekıif cserin ilk iki cildi icin Çcrçevf'Uc yayuııladığım clejtiriler de ne ya/.ık ki dı/irıın y^nctmeni ıarafından yazarların kişiliklerine yapılan bir saldırı oiarak algıbntiı ve benim aslında Baıılı aıılamda bilimsel gclcnek içinde yer lutmaya v'atı$ttğım ucundan dahi gördlcmt'di. Sina Akşin 3. cildc ya/dıgı "önsöı'Me "Tiirki>F Timhi'ııin I. dldi ü/erine basıııdu bıı/ı >a/ılnr vıktı. Bu yazılıırdnki fk>tirik'rdfn bir knçına deginmek belki yararlı ulabilir" dediktcn son ra, yalnızı:a benim I. cilt hakkındaki yuzımı ele almaktadır. Yünetmcn, önKö/Un %30 kadarmı kaplayan bu ccvabi ya^ıda benim tlım eleşıirilcrimi dcgjl, yalm/ca iki lanesini ccvaplandırmaktadır. Bu durum kar$ısındu urlaya bazı sorular çıkmaktadır. Nedcn diger ele^tiriler de cevaplandırılmamıştır? B«ninı elcştiıiletinıden n«deıı yalnı/ca iki latıesi ccvaplandınlını;tır? Ccvaplanmayan clcsıirilere hak mı ve Bir ba$ka konu da, Sina Akşin'in beni dilin onemini kavramanıakla suçiamasıdır, Runu ncreden çıkardıgını anlamanı mümküıı olnıudt, cıinkü ben oiaya dil açıYayın yönctmeninin, kitabın bu yöne sınduıı yaklasmamışrım. Madenı o yakli$ini haklı cıkartmak iucıv va/dıklanıuı Ia>mi5, konııyu bira/ irdefeyeliın. Yazar, gOrc "Oysa ilk önsözde Mala/Kif' öncesi "ulusların karakterleri vanm. dil bu kaAnıidolıı tarihinin elc alınıııusı gereklijti. nıklrrl«rin olu^umunda önemli bir paya Fakat pralik /arıırellorlr bıınuıı \upitumusahiptir" dumckıctlir. Bilimsel düşünccdıfiı İM'lirlilnıî^li. Çhılkıl bu >upıİMi>ılı ki nin ilkelcrinderı biri de vursayımdan yatabın huııni V"k btıyıı.vrcekli. Aynt.ii hayli sallık lüıetilcıııı.'yuccgidir. Sina Ak$in kulubaiık ulnn >iuar kadn>sıı daha dıı ka"ıılııslnrın karakterlerl"ni bir varsayım labalıkia$acak(ı. Ostclfk Türk önccüi olarak koymaktadır, o halde buna bağlı Anadotu tarihi bana huyli )iıbancı bir luyolarak kcsin birrtnermeyapabilmcsİ icin nu, onun yayın yönctmenligini ^apamavarsayımıııı kumllamaM gerckirdi. Ben yacak, ya da zorluk çekecrklim". Bu kı tersini yupacagını. Uluslann karakterlesacık ifade ıızun bir içerik cö/.ümleniLsiri olmadığını, ama dilin ulus vakıası tv'inni haketmekledir. Bir kere, diziniıı yayın de gene dc önemli oldugunu kanıılamayönedneni Türklerönccsi Türkiye tarihiya calışacaüım. Ulu.slann karakterleriııiıı nin incelcnmesi gerekıiğini kabul eiınekoldugunun kabulü, değişme içinde deği^tedir. Ama bazt nedenlerden öıUrü bu yameyen bir şeylerin olduğuııun kabulUnc pılamaınıjttr: a) Kitabın hacmi çok bii dayalıdır. Tabii bu noklaya varabilmck yuyecckti. 4 cilt olarak planlanan ve 1500 için ulusuıı lıangi ıcmcldc oluştuğunu da Ocak 1969 ÇIRÇIVI ZS