Katalog

CUMHURİYET DERGİ Krystyna Lipka Sztarballo (Polonya). Ançka Goşnik Godec (Slovenya). Bir bienalin ardından GÜNER ENER • lkkcz 1979'da, resimlediğimbirçocuk flj kitabıyla bağintilı olarak BİB Bienal • Sergisi'nde yer alıp, daha sonra çocuk ™ kitabı resimlemekten kesinlikle vazgeçtiğim ve de BİB benden vazgeçmediği için, çağrıh olarak iki yılda bir sempozy uma katılıpbildirilersunarak20yıhtamamladım. Bu yıl nisan ayında Uluslararası Jüri'ye seçildiğimi bildirdiler ve böylece çifte görevle 5 Eylül'de Bratislava'yagittim. Şimdibunları bir yana koyup "vahim" kavramma biraz açıklık getirmem gerektiğini düşünüyorum. Son yıllarda teknoloji çağının çocuklannın kitaba ilgisinin azaldığı yalın birgerçek. En çok satan durumunda olanlar ise, pek de iç açıcı olmay an çizgi romanlar, Powcr Rangers vb... Aynca,Türkiye'dekiyirmi milyon eğirim çağındaki çocuğun kaç tanesi bir kitaba ulaşabiliyor? Bir bölüğü hiçbir şeye, çoğunluğu da yetişkinler için üretilen filmlcre, TV dizilcrinc, videokasetlcre, Cdisketlerine ki bunlann çoğu şiddet içeriyor. Yalnız bizde değil, tüm dünyada aynı tehlike sözkonusu. Bu ürünlerin çocuğun ruhsal yapısındaoluşturacağıbozukluklargerçekbirtehdit niteliğinde. Yani yalnız bugünün çocukları için değil, yannın yetişkinlcri için de ciddi endişelertaşımalıyız. Size uç birörnek: 98 yılında Danimarka'da çocuklar arasmdayapılan bir araştırma da bilgısayar disketlerı hakkında ortaya çıkan sonuçlardan biri. "O parçalanan bedenlere bayılıyoruz, hele ölülerin ağızlanndan akan kan çok hoşumuza gidiyor." Danimarka dünyanın en zengin, en rahat yaşanan, en uygar, en süt liman ülkelerinden biri, belki de birincisi, uluslararası anketleregöre. Yukardakisözler Danimarka'nın bile, yannının hatta bugününün tehdit altında olduğunu göstermiyor mu? Pekı, teknoloji çağının büyük çelişkisine, insanoğlunun mükemmele ulaşmaşına araç olmak yerine, içindeki yırtıcı hayvanın açığa çikmasına yardım eden bu dehşet ürünlerine karşı ne yapabiliriz? Uluslararası protcstanlar mı, boykotlar mı, dehşet ve şiddete karşı sansür mü, çocuk kitaplannın, filmlerinin vb. çekiciliğiniartınponlaryoluylatedaviyöntemi mi.bilmiyorum.sizinaklınızanelergeliyor? 1997 yılı BİB Sempozyumu'ndaki bildirimin teması işte bu vahim durumdu. Konuşmamın sonunda salonu ölüm sessizliğine gömmey i başardım ama önerdiğim ortak bir protesto harekctinc başlatmayı başaramadım. Kim göze alırdı büyük sermayeyle savaşmay ı? Hem belki de tehlike benim abarttığımkadar büyük değildi. 1999yılınakadar geçen iki yıllık sürede, gazetelerde, T V kanallarındabütün dünyay ı şoke cdcn 417 yaş arası çocuklann işlediği cinayctlcr, toplu katlıamlarıağzımızaçıkizledik. Bunlarbasına, medyaya yansıyanlardı. Ya yansımayanlar? Tüm olaylarda suçlulann esin kaynağı olarak filmler,TVdizileri,kasetlerve çizgi romanlar gösterildi. Amcrika'da birçok aile protesto hareketi başlattı, davalaraçtı bu nesnelerin üreticilerine. İBBYde 98 yılındaki kongresine benim temamıanatema olarak aldı, üye olmadığım halde beni konuk olarak ve kongreyi yönetmek görevini de vererek davet etti. Kongre Delhi'deydi ve elbette gidemedim. Bir çfft sözüm var... Başlangıçta BİB benim için daha çok görsel bir şölendi. Dünyanın dört bucağından gelen üst düzeydeki sanatçılann ve hatta dahilerin yapıtlannın orijinallerini görmek, üstelik bu kişilerin birçoğuyla tanışmak çok güzeldi. Sempozyumda ise, "durun, söylenecek birçift sözüm var" diyebildiğim için vardım. Ama dünyadaki durum sarpa sardıkçabukatılmaolayı benim içinbirtürgöreve dönüştü. Böylece, 6 eylüldejürideki görevime başlamak üzere 5 eylül günü, illüstrasyonlarıy la bienale katılan ressam Ayşen Erte ileyolaçıktık. Bratislava'ya vanşımızdan birkaç gün sonra, sempozyuma konuşmacı olarak gelen illüstratör Ferit Avcı'yla buluştuk.Negüzel! Artıktekbaşımabirtakım oluşturmaktan kurtulmuştum. Aynca, resimlediği çocuk kitaplarıyla Ayla Çınaroğlu'nun,jüriçalıs.malansırasındakatılımlannı öğrendiğim Nazan Krkmen, Zeynep Basa, Ayşin Eroğlu'nunda bienal sergisinde yeralmalarısevindiriciydi. Bienal'e bu yıl 47 ülkeden 296 sanatçı, 2.259yapıtlakatıhyordu.İBBY'nin98'deki "Noma Concours" ödüllcrini kazanan sanatçıların yapıtlarının da Kültür Bvi 'nin birinci katında sergilenmesiyle bu say 12.500 civarına vanyordu. Ikinci ve üçüncü katlar BİB Bienal Sergisi'ne ayrılmıştı. Tam bir gözşöleniyani. Scrgidcki 296rcssamın 52 tanesi çok çok iy iydi, climdeki listcye aldığım notlar böylc diyor. Bazıları olağanüstü güzel, şaşkınlık verecek kadar. Ve her zamanki gibi, soluk kesenustalar.dahilervardı. Yine herzamanki gibi bazı ülkeler neredcysc takım halindc ağırlıklarını koyuyorlardı: Polonya, Avus BİB VE İBBY NEDİR? Dünyada çocuk ve gençlik için yayımlanan kitapların kalitesini yükseltmeyi amaçlayan ve en iyi yapıtlan, sanatçıları ve yayınevlerini ödüllendirmek için çalışmafar yapan iki büyük organizasyon var. Birincisi BİB (Bratislava lllüstrasyon Bienali), ikincisi İBBY (Gençlik Kitapları Uluslararası Kurulu). BİB 1965 yılında Çekoslavakya Kültür Bakanlığı bünyesinde kuruldu, çalışmalannı UNESCO ve UNICEF desteğinde sürdürdü. 1967'den bu yana, her iki yılda bir, Bratislava'da 10 Eylül'de başlayıp iki ay süren bir büyük bienal ve sempozyum gerçekleşti. BİB1990 yılından beri Slovakya Kültür Bakanlığı'na bağlı. 80'li yıllarda, restore edilmiş tarihı bir binada BİBİANA adını taşıyan ilk Çocuk Kitapları ve lllüstrasyon Orijinalleri Müzesi'ni kurdu. BİB bienaline katılmak uzere tüm dünyadan başvuran bınlerce kıtap arasından seçilen 150350 kitap ve illüstrasyonlarının orijinalleri uluslararası bir jüri tarafından değerlendiriliyor ve illüstratörlerin 11 tanesine ödül verıliyor: Bir Büyük ödül, beş Altın Elma ve beş Plaket. Bir de en başarılı ve özgün yayınevı bir "Onur Belgesi"yle ödüllendirilir. Binlerce illustrasyonu ve yüzlerce kitabı içeren bienal sergisı yüz binlerce kışi tarafından izlenir. BİB yalnızca yerli halkın değil, tüm dünyanın ilgi duyduğu bir sanat ve kültür olayı. Merkezi ve yönetim yeri IsvıçreBasel'de İBB Y'nirt yayını bir dergi... olan ve 60'tan fazla üye ülkenin oluşturduğu bir NGO (NonGovermental Organization) durumundaki İBBY 1953 yılında UNESCO ve UNICEPİn işbirliğiyle kuruldu. İki yılda bir, üye ülkelerden birinin başkentinde kongre yapmakta, seminerler düzenlenmekte, ödül törenleri gerçekleştirmektedir. Üye ülkelerin iki yıl içinde yayımladığı çocuk ve gençlik kitaplannın yalnızca görsel kalitesi değil, metinleri de uluslararası bir jüriyle değeıiendirilip yaşayan bir ressam ve bir yazara "H. C. Andersen Ödülü" verilmektedir. Aynca, yine bu ülkelerde yayımlanan en kalrteli kitap, ressam, yazar, çevlrmen ve yayınevlerinin "Onur Listesi"ni düzenlemekte ve bu listedekilere "Onur Dıploması" vermektddır. Bu eylemlerin yanı sıra, gelişmekte olan ülkelerde seminer ve vvorkshop'lar düzenlemekte, 'özürlü Çocuklar için Bilgi Merkezi'nin Norveç'te yürümekte, 'Asahi Okumayı Gelıştırme ödülu'nü her yıl bir grup ya da kuruluşa, Japonya'dakı AsahıShimbun Gazetecılık Şırketı sponsorluğunda vermektedir. Üç ayda bir "Bookbırd" (Kitapkuşu) adlı dergiyi yayınlar ve bütün uluslararası kıtap fuarlarında bir standla temsıl edılır.^